Infrastruktura - Środowisko - Energia
Dodatek lobbingowy do "RZECZPOSPOLITEJ".
9 września 2008 r.

in english

Cele nowej polityki energetycznej w odniesieniu do sektora węgla brunatnego

Stanisław Żuk,
prezes Zarządu Związku Pracodawców Porozumienie Producentów Węgla Brunatnego
Jacek Kaczorowski,
przewodniczący Rady Związku Pracodawców Porozumienie Producentów Węgla Brunatnego
Zbigniew Kasztelewicz,
prof. AGH Kraków, wiceprezes ds. górnictwa odkrywkowego i otworowego ZG SITG w Katowicach

Energia elektryczna wytwarzana z węgla brunatnego jest w obecnych warunkach najtańsza, to racjonalne i optymalne gospodarowanie zasobami węgla brunatnego jest jednym z ważniejszych zadań w nadchodzącym okresie. Oceniając polskie górnictwo węgla brunatnego musimy przyznać, że jego atutami są rozpoznane złoża, doświadczona kadra techniczno-inżynierska, menedżerowie na europejskim poziomie, młodzi i wykształceni pracownicy oraz zaplecze naukowo-techniczne w postaci wyższych uczelni współpracujących ściśle z przemysłem, liczne instytuty badawczo-projektowe i przedsiębiorstwa pracujące na rzecz przemysłu wydobywczego. Fakty te powinny być brane pod uwagę przy budowaniu nowej Strategii energetycznej dla Polski na następne 30-50 lat, która ma wejść w życie na przełomie 2008/2009 roku w postaci nowej Polityki energetycznej Polski. Celem strategicznym powinno być utrzymanie dotychczasowego procentowego udziału produkcji energii elektrycznej z węgla brunatnego na następne 30-50 lat.

Zagospodarowanie perspektywicznych złóż węgla brunatnego pozwoli za około 30-40 lat na podniesienie wydobycia węgla brunatnego w Polsce do wielkości ok. 120-140 mln Mg rocznie i utrzymanie go na tym poziomie przez co najmniej 50-100 lat. Planowany poziom wydobycia gwarantowałby podwojenie obecnej produkcji energii elektrycznej z węgla brunatnego do poziomu około 100 TWh, a moce zainstalowane w elektrowniach wynosiłyby około 20 tys. MW. Mimo dwukrotnego wzrostu produkcji energii elektrycznej wytwarzanej z węgla brunatnego, jej udział spadnie poniżej 30% łącznej produkcji w tym okresie, a więc będzie mniejszy niż obecnie.

Nowa Polityka energetyczna Polski

Priorytet 1. - Zbudowanie nowego zagłębia górniczo-energetycznego opartego na węglu brunatnym

Strategiczne znaczenie dla polskiej energetyki ma przygotowanie do eksploatacji nowego zagłębia górniczo-energetycznego, mogącego w przyszłości zastąpić produkcję energii elektrycznej pochodzącej z dziś eksploatowanych rejonów. Najlepiej nadającymi się do górniczego zagospodarowania na dużą skalę są złoża w rejonie Legnicy (o zasobach około 14,5 mld Mg) i Gubina (około 4,25 mld Mg), czyli o zasobach kilkakrotnie większych niż łączne z dotychczas eksploatowanych złóż.

Dla realizacji priorytetu 1 winno się wdrażać następujące działania:

Należy wyznaczyć zastępczego inwestora strategicznego dla złoża Legnica. Do czasu podjęcia budowy kopalni i elektrowni przez inwestora strategicznego w tym rejonie będzie on zobowiązany chronić złoże przed zabudową kubaturową i liniową (drogi) oraz prowadzić dalsze niezbędne prace przygotowujące złoże do udostępnienia.

W celu zbudowania nowego zagłębia górniczo-energetycznego należy w oparciu o ustawę z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym opracować program zawierający zadania rządowe służące realizacji celu publicznego o znaczeniu krajowym, tj. uznające m.in. węgiel brunatny za surowiec strategiczny dla energetyki i budowę Zagłębia Górniczo-Energetycznego "Legnica". Program taki, po zatwierdzeniu przez Radę Ministrów, umożliwiłby wprowadzenie inwestycji do Koncepcji Krajowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego oraz wojewódzkich i gminnych planów zagospodarowania przestrzennego.

Dla ochrony udokumentowanych zasobów węgla brunatnego w planach przestrzennych należałoby ustalić listę jego złóż, które mogą być w przyszłości gospodarczo wykorzystane.

Priorytet 2. - Wydłużenie wydobycia i produkcji energii z węgla brunatnego w czynnych zagłębiach górniczo-energetycznych węgla brunatnego

Poza wymienionymi nowymi złożami strategicznymi "Legnica" i "Gubin-Mosty-Brody", bardzo ważnymi złożami węgla brunatnego są tzw. złoża satelickie kopalń czynnych, tj.:

• Złoczew dla PGE KWB Bełchatów S.A.,
• Radomierzyce dla PGE KWB Turów S.A.,
• Rogóźno, Koźmin dla KWB "Adamów" S.A.,
• Tomisławice, Piaski, Ościsłowo i Dęby Szlacheckie-Izbica Kujawska, Mąkoszyn-Grochowiska dla KWB "Konin" S.A.

Zagospodarowanie tych złóż umożliwi wydłużenie wydobycia i produkcji energii elektrycznej w tych regionach górniczo-energetycznych opartych o węgiel brunatny.

Priorytet 3. - Rozwój nowych możliwości bezemisyjnej produkcji energii elektrycznej

Dotychczasowe osiągnięcia polskiej energetyki opartej na węglu brunatnym w zakresie ograniczenia emisji siarki, tlenków azotu, a także pyłów należy ocenić pozytywnie. Natomiast nie udało się zasadniczo zredukować emisji dwutlenku węgla, co w myśl polityki ekologicznej Unii Europejskiej oraz przeciwdziałania zmianom klimatycznym stanowi obecnie najważniejsze wyzwanie. Wydaje się, że obecnie jedynym możliwym rozwiązaniem tego problemu jest wychwytywanie i sekwestracja CO₂, czyli technologia CCS. Wybudowany blok 464 MW w Pątnowie II i budowany obecnie nowy blok 858 MW w Bełchatowie charakteryzują się nadkrytycznymi parametrami pary, co umożliwia osiągnięcie około 41-42% sprawności netto, przy sprawności brutto około 45%. Wydaje się, że w przyszłości, aby móc zrekompensować straty energii w procesie wychwytywania i składowania dwutlenku węgla, konieczne będzie budowanie w Polsce bloków o sprawności netto ok. 50%. W tym celu Polska w sposób zdecydowany winna przyłączyć się do prac związanych z opracowaniem i szybkim wdrożeniem bezemisyjnej produkcji energii elektrycznej z węgla brunatnego. Światowe firmy energetyczne prowadzą intensywne prace w tym temacie. W pierwszej kolejności należy doprowadzić do opracowania zintegrowanych programów badawczych obejmujących kompleksowo cały proces wydobywczo-wytwórczy z ukierunkowaniem na nowe sposoby wykorzystania węgla brunatnego.

Priorytet 4. - Rozwój nowych możliwości wykorzystania węgla brunatnego

W związku z rozwojem technologicznym oraz sytuacją na rynku nośników energii, pojawiają się nowe możliwości wykorzystania węgla brunatnego. Powinien on być postrzegany inaczej niż dotychczas, nie tylko jako paliwo nadające się do spalania.

Przy utrzymujących się wysokich cenach ropy naftowej i gazu oraz dalszych wzrostowych tendencjach cen tych surowców, zwiększenia roli węgla brunatnego należy upatrywać w jego przetwórstwie na paliwa płynne i gazowe, a w tym gaz syntezowy i wodór oraz produkcji brykietu czy pyłu węglowego.

Kolejne możliwości wykorzystania węgla brunatnego daje podjęcie dalszych prób nad jego zgazowaniem.

Dzięki rodzimym, bardzo dużym zasobom węgla brunatnego, rozwój nowych technologii będzie mieć znaczny wpływ na poprawę bezpieczeństwa energetycznego naszego kraju. Polska w ramach Unii Europejskiej podejmować będzie wysiłki wraz z innymi europejskimi producentami i użytkownikami węgla brunatnego, w celu wspierania i rozwoju tych technologii.

Rząd RP w ramach swoich kompetencji i możliwości winien wspierać działania związane z dywersyfikacją źródeł energii oraz poszukiwaniem nowych możliwości pozyskania energii z węgla brunatnego. Należy opracować program czystej technologii produkcji energii i przetwórstwa na paliwa płynne i gazowe, a w tym gaz syntezowy i wodór oraz produkcji brykietu czy pyłu węglowego z węgla brunatnego.

Priorytet 5. - Zmniejszenie negatywnego oddziaływania górnictwa węgla brunatnego na środowisko

Kopalnie węgla brunatnego szczególną rolę wyznaczają zadaniom związanym z ochroną gruntów, powietrza i wody. Kopalnie nie mają zaległości w rekultywacji terenów poeksploatacyjnych. Rekultywacja terenów pogórniczych prowadzona przez kopalnie wielokrotnie oceniana była przez przedstawicieli krajowych i zagranicznych instytucji. Niezależni eksperci pracujący dla Unii Europejskiej i Banku Światowego oceniają, że prace rekultywacyjne prowadzone są na najwyższym europejskim poziomie, zapewniającym wykorzystanie przekazywanych terenów pokopalnianych do produkcji rolnej, leśnej lub dla potrzeb rekreacji. Nowym elementem zagospodarowania wyrobisk poeksploatacyjnych jest tworzenie dużych akwenów, służących dla celów rekreacyjnych, jak również stanowiących rezerwuar słodkiej wody w Polsce i to w okresie ujemnego bilansu wodnego na dużym obszarze naszego kraju. Łącznie w wyrobiskach poeksploatacyjnych obecnie czynnych kopalń węgla brunatnego będzie zmagazynowanych ponad 5 mld m³ wody.

Priorytet 6. - Kontynuacja procesu restrukturyzacji

Kopalnie węgla brunatnego dla utrzymania bieżącej zdolności wydobywczej uruchamiają nowe odkrywki w czynnych zagłębiach. W KWB "Bełchatów" budowana jest odkrywka Pola "Szczerców", w KWB "Adamów" odkrywka "Pole Koźmin Północ", a w KWB "Konin" odkrywka "Tomisławice". Branża węgla brunatnego skupiona jest w dwóch strukturach organizacyjnych: Kopalnia i Elektrownia Bełchatów oraz Kopalnia i Elektrownia Turów należą do Polskiej Grupy Energetycznej. Natomiast Kopalnia "Adamów" i "Konin" należą do Skarbu Państwa, a Zespół Elektrowni Pątnów-Adamów-Konin do Skarbu Państwa i Elektrimu S.A. Dla sprostania nowym wyzwaniom w zakresie prowadzenia inwestycji w kopalniach i elektrowniach w czynnych zagłębiach oraz ewentualnego uczestniczenia w budowie nowych kopalń i elektrowni na złożach perspektywicznych, np. "Legnica", konieczne jest kontynuowanie procesu restrukturyzacji w firmach w ramach PGE, jak i w Zagłębiu Turkowsko-Konińskim. Restrukturyzacja kopalń i elektrowni jest procesem koniecznym, mającym na celu zwiększenie konkurencyjności i efektywności branży węgla brunatnego.

Uwarunkowania (geologiczne, górnicze, prawne i ekologiczne) związane z projektowaniem i budową nowych kopalń węgla brunatnego powodują, że czas od rozpoczęcia prac geologicznych i projektowych do uruchomienia pierwszego wydobycia węgla brunatnego wydłużył się do około 15-20 lat. W związku ze skomplikowaną procedurą prawną należałoby podjąć starania dla opracowania i uchwalenia przez Parlament Ustawy górniczej na wzór autostradowej dla skrócenia czasu budowy nowych kopalń węgla brunatnego i ustawy energetycznej dla budowy nowych linii przesyłowych i bloków energetycznych. n

www.ppwb.org.pl