Infrastruktura - Środowisko - Energia
Dodatek lobbingowy do "RZECZPOSPOLITEJ".
9 września 2008 r.

in english

Strategia branży węgla brunatnego w Polsce na XXI wiek

Polska dysponując relatywnie dużymi zasobami złóż surowców energetycznych, w tym złóż węgla kamiennego i węgla brunatnego, staje przed ogromną szansą racjonalnego wykorzystania posiadanych zasobów do produkcji czystej i taniej energii elektrycznej. Współczesny świat ma ogromne potrzeby energetyczne, które mają tendencję ciągłego wzrostu. Prognozy dla świata przewidują wzrost zużycia energii pierwotnej o 25%, co 10 lat. Natomiast wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną jest jeszcze większy i jest szacowany na ponad 30%, co 10 lat. Dla Polski w przyjętej przez Radę Ministrów 4 stycznia 2005 roku Polityce energetycznej założono 3% średnioroczny wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną do 2025 roku (obecnie uważa się, że wzrost ten będzie wynosić 4 do 5%). Zapewnienie dostaw energii elektrycznej w takiej wielkości będzie wymagać oddawania do eksploatacji w każdej pięciolatce elektrowni o mocy co najmniej od 4 do 5 tys. MW. Dlatego dzisiaj padają pytania, czy będą to elektrownie na węgiel (kamienny czy brunatny), czy też na gaz ziemny, a może będzie to energetyka atomowa lub wiatrowa?

Branża węgla brunatnego w Polsce

Branża węgla brunatnego w Polsce składa się z pięciu odkrywkowych kopalń i pięciu elektrowni opalanych tym paliwem.

Poszczególne kopalnie węgla brunatnego rozpoczęły zdejmowanie nadkładu i wydobycie węgla w następujących latach:

• KWB "Adamów" - nadkład w 1959 roku, węgiel w 1964 roku,
• KWB Bełchatów - nadkład w 1977 roku, węgiel w 1980 roku,
• KWB "Konin" - nadkład w 1945 roku, węgiel w 1947 roku,
• KWB Turów - nadkład w 1947 roku, węgiel w 1947 roku,
• KWB "Sieniawa" - początek wydobycia węgla około 1853 roku.

Natomiast elektrownie opalane węglem brunatnym o łącznej obecnie mocy około 8917 MW rozpoczęły pracę w następujących okresach:

• Elektrownia "Konin" - 1958 rok, o mocy 600 MW, obecnie o mocy 193 MW,
• Elektrownia "Adamów" - 1964 rok, o mocy 600 MW,
• Elektrownia "Pątnów" - 1967 rok, o mocy 1200 MW, Elektrownia Pątnów I i Elektrownia Pątnów II o mocy 464 MW,
• Elektrownia Turów - 1962 rok, o mocy 2100 MW,
• Elektrownia Bełchatów - 1981 rok, o mocy 4360 MW (obecnie 4440 MW).

Od początku działalności w polskich kopalniach węgla brunatnego wydobyto około 2,309 mld Mg węgla, zdejmując łącznie ponad 9,056 mld m³ nadkładu.

Węgiel brunatny w Polsce

Węgiel brunatny w polskiej energetyce pełni od lat rolę paliwa strategicznego, o czym świadczy około 9000 MW mocy zainstalowanych w elektrowniach opalanych węglem brunatnym i roczna produkcja energii elektrycznej tych elektrowni, która przekracza 50 TWh. Stanowi to około 25% mocy zainstalowanej w polskich elektrowniach i około 35% wyprodukowanej energii elektrycznej tańszej o około 20-30% od cen energii elektrycznej produkowanej z węgla kamiennego. Wszystkie scenariusze rozwoju gospodarczego Polski, formułowane przez poszczególne rządy RP, przewidują wydobycie węgla brunatnego na poziomie około 65 mln Mg rocznie w 2030 roku. Nie określa się w nich z jakich złóż i w jakich regionach to wydobycie ma być realizowane.

Obecny poziom wydobycia będzie utrzymywał się przez ok. 15 lat, a następnie, jeśli nie zostanie uruchomione wydobycie węgla brunatnego w nowych złożach Legnica-Ścinawa czy Gubin-Mosty, zacznie spadać. Aby zbudować nowe zagłębie górniczo-energetyczne, potrzebny jest czas minimum 15-20 lat.

Spadek wydobycia spowoduje spadek produkcji energii elektrycznej z węgla brunatnego, co jest sprzeczne z prognozowanymi potrzebami energetycznymi Polski w tym czasie. Możliwości wydobywcze węgla brunatnego i produkcji energii z tego paliwa z dotychczasowych czynnych rejonów przedstawiono na rysunku 1.

Natomiast dotychczasowe analizy potrzeb energetycznych przedstawione w Polityce energetycznej Polski do 2025 roku z 2005 r. i w Programie dla elektroenergetyki z 2006 r. oraz w innych analizach zakładają podwojenie do 2030 roku produkcji energii elektrycznej. Dla tych potrzeb w okresie do 2030 roku należy w naszym kraju zainstalować około 45 tys. MW nowych mocy i mocy zmodernizowanych w istniejących (starych) elektrowniach dla poprawy sprawności z poziomu 30-35% do poziomu 45-50% i dla dostosowania siłowni do nowych wyzwań ekologicznych. Bardzo istotnym zagadnieniem jest ciągłe podwyższanie sprawności elektrowni opalanych węglem brunatnym w celu zmniejszenia emisji CO₂ do atmosfery. Do tego okresu zostanie wyłączonych ponad 15 tys. MW mocy w "starych" blokach energetycznych - tabela 1.

Uruchomione, budowane oraz planowane do budowy w najbliższym czasie elektrownie: Pątnów II 464 MW (pierwszy blok energetyczny od 17 lat w Polsce), Łagisza 460 MW, Bełchatów II 858 MW czy blok 500 MW w Turowie to nie nowe moce - to moce zastępujące stare bloki energetyczne, które zostaną w tych elektrowniach wyłączone. Wyzwanie energetyczne dla naszego kraju jest bardzo duże i od przyjętych rozwiązań w nowej Polityce energetycznej będzie zależało, czy nasz kraj sprosta tym wyzwaniom!

Perspektywiczne złoża węgla brunatnego

W naszym kraju rozpoznano ponad 150 złóż i obszarów węglonośnych. Udokumentowano ponad 24 mld Mg zasobów w złożach pewnych, ponad 60 mld Mg w zasobach oszacowanych, a możliwość występowania w obszarach potencjalnie węglonośnych ocenia się na ponad 140 mld Mg. Nasz kraj ma wielkie bogactwo. Tym dzisiaj w pełni niedocenianym bogactwem jest węgiel brunatny. Ze względu na ilość, jakość i dostępność zasobów zakłada się, że będzie on pełnił rolę strategicznego paliwa w polskiej energetyce przez co najmniej 50 lat...

Ze względu na długi okres przygotowania i realizacji inwestycji górniczych (od kilku do kilkunastu lat) nieodzowne jest przyjęcie przez rząd Programu rozwoju energetyki. Brak programu uniemożliwia wprowadzenie inwestycji do Koncepcji Krajowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego oraz wojewódzkich i gminnych planów zagospodarowania przestrzennego. Skutkuje to przeznaczeniem terenów nad złożami do celów niezwiązanych z działalnością górniczą (np. zabudowa, obiekty infrastruktury), co w przypadku podjęcia decyzji o realizacji inwestycji spowoduje wzrost kosztów, a niekiedy może przekreślić możliwość budowy kopalni.

Dla ochrony złóż węgla brunatnego (a także innych kopalin) niezbędna jest zmiana dotychczasowych obowiązujących przepisów prawa. Prawo ochrony środowiska ochronę złóż sprowadza do sformułowania obowiązków przedsiębiorcy już eksploatującego złoże. Nie reguluje w ogóle kwestii ochrony złóż niezagospodarowanych, poza jakimikolwiek regulacjami prawnymi są obszary perspektywiczne z możliwymi do udokumentowania zasobami. Również Prawo geologiczne i górnicze nie zabezpiecza w dostatecznym stopniu złóż przed niegórniczym zagospodarowaniem terenu nad złożem, bowiem obowiązek zaznaczenia granic udokumentowanego złoża w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego jest niewystarczający dla ich ochrony. Nowelizacji wymagają tu przepisy innych aktów prawnych, które regulują gospodarkę złożami w sposób niewystarczający albo są nie spójne.

Strategia rozwoju branży w oparciu o perspektywiczne złoża węgla brunatnego

Według oceny Porozumienia Producentów Węgla Brunatnego w Polsce, polskie górnictwo węgla brunatnego i elektrownie opalane tym węglem są dobrze przygotowane do wyzwań na najbliższe 50 lat. Porozumienie przygotowało scenariusz utrzymania znaczącego wydobycia węgla brunatnego w dalszej przyszłości, przez maksymalne wykorzystanie czynnych kopalń i zagospodarowanie nowych złóż.

Z analizy waloryzacji ekonomicznej i wykonanego rankingu złóż wynika, że na czele klasyfikacji polskich złóż węgla brunatnego do zagospodarowania w pierwszej kolejności są dwa strategiczne rejony złożowe:

• złoże Legnica-Zachód - złoże Legnica-Wschód oraz złoża Legnica-Ścinawa-Głogów (o zasobach około 14,5 mld Mg),
• złoże Gubin - złoże Gubin-Mosty-Brody (o zasobach około 4,25 mld Mg).

Bardzo interesujący z punktu widzenia wydłużenia czasu funkcjonowania kopalń i pracy elektrowni w czynnych zagłębiach górniczo-energetycznych jest zagospodarowanie:

• w zagłębiu bełchatowskim - złoża Złoczew z zasobami ok. 486 mln Mg,
• w zagłębiu turoszowskim - złoża Radomierzyce z zasobami ok. 180 mln Mg,
• w zagłębiu konińsko-turkowskim - złóż: Tomisławie, Piaski, Ościsłowo, Dęby Szlacheckie, Mąkoszyn-Grochowiska dla KWB "Konin" i Rogóźno oraz pole centralne złoża Koźmin dla KWB "Adamów". Zasoby wybranych perspektywicznych złóż węgla brunatnego w Polsce przedstawiono w tabeli 2.

Założenia do eksploatacji złoża Legnica

W pierwszym etapie zagospodarowania złoża "Legnica" przewiduje się eksploatację jednym frontem eksploatacyjnym o zdolności wydobywczej ok. 25-30 mln ton rocznie. Podstawowym odbiorcą węgla brunatnego z kopalni "Legnica", może być elektrownia o mocy 4 x 1150 MW, tj. 4600 MW, przewidziana do budowy nad rzeką Odrą, w bezpośrednim sąsiedztwie kopalni. Zakłada się, po 7 latach od rozpoczęcia budowy, w zależności od koniunktury i potrzeb energetycznych kraju, możliwość uruchomienia drugiego frontu eksploatacyjnego i podwojenie wydobycia węgla brunatnego. Łączne wydobycie może osiągnąć wówczas poziom ok. 50-60 mln ton rocznie, co pozwoli pokryć zapotrzebowanie elektrowni o łącznej mocy aż ok. 9000 MW przy sprawności netto ponad 48%, w pełni zastępując po roku 2030 obecne elektrownie pracujące w Polsce w oparciu o węgiel brunatny.

Z czterech scenariuszy zagospodarowania złoża "Legnica", opracowanych przez Poltegor-Instytut we Wrocławiu w ramach projektu Foresight pt. "Scenariusze rozwoju technologicznego przemysłu wydobycia i przetwórstwa węgla brunatnego" współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej, najlepszym w świetle wskaźników ekonomicznych i ekologicznych jest scenariusz z udostępnieniem pokładu węgla w Polu Zachodnim.

Przemawia za tym mocno zanieczyszczona powierzchnia terenu Pola Zachodniego metalami ciężkimi przez Hutę Legnica, najmniejsza kubatura wkopu udostępniającego w stosunku do wkopów zlokalizowanych na Polu Wschodnim i Północnym, najmniejsza zabudowa powierzchni, pod którą zalega złoże węgla brunatnego oraz najwyższa wartość opałowa tego surowca.

Rozmieszczenie złóż w Legnicy i Gubinie oraz w Turowie przedstawiono na rysunku 2.

Założenia do eksploatacji złoża Gubin-Mosty-Brody

W rejonie Gubina na złożu "Gubin-Mosty-Brody" można zbudować podobną kopalnię i elektrownię jak na złożu "Legnica". Tutaj w pierwszym etapie wydobycie węgla brunatnego może się kształtować na poziomie ok. 25 mln ton rocznie, a nawet 50 mln ton rocznie. Docelowo paliwo to powinno zabezpieczyć pracę zeroemisyjnej elektrowni o mocy 4600 MW lub 9000 MW i o sprawności ponad 48% netto. Termin uruchomienia wydobycia i produkcji energii elektrycznej z tego zagłębia górniczo-energetycznego uzależniony będzie od terminu uruchomienia i zagospodarowania złóż legnickich. Zakłada się jednak, że wydobycie może rozpocząć się ok. 2030 roku. W rzeczywistości kolejność zagospodarowania tych złóż może być także odwrotna. Bardzo ważnym elementem w przyszłych rozważaniach nad zagospodarowaniem złóż gubińskich jest fakt, że teren przyszłej budowy kopalni czy elektrowni jest mało zabudowany, a wodę do chłodzenia elektrowni można pobierać z rzeki Odry. Po drugiej stronie granicy Niemcy wydobywają z tej samej platformy złożowej węgla brunatnego ok. 15 mln ton rocznie w kopalni Jänschwalde i spalają go w elektrowni o tej samej nazwie o mocy 3000 MW. Zarówno tamtejsza kopalnia, jak i elektrownia wchodzą w skład międzynarodowego koncernu energetycznego Vattenfall.

Założenia do eksploatacji złoża Złoczew w PGE KWB Bełchatów S.A.

Złoże "Złoczew" jest jednym ze złóż satelitarnych złoża "Bełchatów", zlokalizowanym w odległości ok. 40 km od Elektrowni Bełchatów. Zagospodarowanie tego złoża poprzez dostawy do funkcjonującej elektrowni pozwoliłoby na wydłużenie pracy budowanego obecnie bloku energetycznego o mocy 858 MW o ok. 100 tys. godzin poza rok 2038, tj. ok. 14 lat. Oddanie do eksploatacji bloku 858 MW o wysokiej sprawności brutto około 45,4% (o sprawności netto 41,7%) planuje się w 2010 roku. W tym miejscu należy zaznaczyć, że żywotność bloków nr 1 i 2 w Elektrowni Bełchatów (każdy o mocy 370 MW) jest ograniczona ich czasem pracy do 220 tys. godzin. Pozostałe dziesięć bloków poddawanych jest Kompleksowemu Programowi Rekonstrukcji Technicznej i Modernizacji z terminem zakończenia do 2012 roku. Powyższa modernizacja wydłuży żywotność tych bloków do 320 tys. godzin pracy. W docelowym bilansie mocy Elektrowni Bełchatów po uruchomieniu nowego bloku 858 MW i wycofaniu dwóch bloków o mocy 2 x 370 MW nastąpi przyrost mocy tylko o ok. 100 MW.

Rozmieszczenie złóż: Złoczew i Rogóźno na tle lokalizacji KWB "Adamów" S.A. i PGE KWB Bełchatów S.A. przedstawiono na rysunku 3.

Założenia do eksploatacji złoża Radomierzyce w PGE KWB Turów S.A.

W Elektrowni Turów zakończono odnowę techniczno-ekologiczną bloków nr 1-6. Blok nr 7 został całkowicie wyłączony z pracy, a bloki 8, 9, i 10 poddawane są gruntownym remontom z terminem zakończenia na koniec 2012 roku. Obecna moc elektrowni wynosi 2088 MW na pierwotne 2200 MW. W związku z likwidacją bloku nr 7 istnieje możliwość zainstalowania na jego miejscu nowoczesnej jednostki wytwórczej o mocy ok. 500 MW. Wstępne plany zakładają uruchomienie tego bloku ok. 2015 roku. Udokumentowane zasoby węgla brunatnego w złożu "Turów" i w perspektywicznym złożu "Radomierzyce" w pełni uzasadniają budowę nowego bloku o mocy 500 MW - rysunek 2. W przypadku gdyby nie uruchomiono tego nowego bloku, deficyt mocy w Elektrowni Turów będzie na poziomie 112 MW, a w przypadku uruchomienia bloku 500 MW pojawi się przyrost mocy w stosunku do mocy pierwotnej przed modernizacją - na poziomie 388 MW.

Założenia do eksploatacji złóż perspektywicznych w zagłębiu konińsko-turkowskim dla Elektrowni ZE PAK

Kopalniami, które dostarczają węgiel brunatny do Zespołu Elektrowni Pątnów-Adamów-Konin (ZE PAK S.A.) jest KWB Adamów S.A. i KWB Konin S.A.

W KWB Adamów S.A. uruchamiane jest obecnie wydobycie z pola centralnego złoża "Koźmin". Po wyczerpaniu zasobów ze złóż "Adamów", "Władysławów" i "Koźmin" w 2023 roku według obecnej strategii zakończy swoją pracę zarówno kopalnia, jak i elektrownia (obecnie o mocy 600 MW).

Trwają jednak rozważania nad przedłużeniem pracy Elektrowni "Adamów". Plany te mogą być zrealizowane według dwóch scenariuszy:

• Scenariusz I: Kopalnia "Adamów" zagospodaruje złoże "Piaski" udokumentowane przez KWB "Konin", a Kopalnia "Konin" w zamian zagospodaruje złoże "Dęby Szlacheckie-Izbica Kujawska" i "Mąkoszyn-Grochowiska" - wówczas należałoby wybudować, na miejscu bloków 120 MW w Elektrowni "Adamów", jeden blok 464 MW o sprawności brutto 48%,
• Scenariusz II: Kopalnia "Adamów" zagospodaruje złoże "Rogóźno" - wówczas możliwe jest wybudowanie jednego lub dwóch bloków 850 MW o sprawności ponad 46% w miejscu obecnie pracujących bloków Elektrowni "Adamów".

W KWB "Konin" dla realizacji wydobycia przynajmniej do 2046 roku uruchamiane jest obecnie złoże "Tomisławice" a następnie planowane są do zagospodarowania złoże "Piaski" i "Ościsłowo". W rezerwie do ewentualnego zagospodarowania pozostają złoża "Dęby Szlacheckie-Izbica Kujawska" i "Mąkoszyn-Grochowiska".

W Elektrowni "Pątnów" rozpoczął pracę na początku 2008 roku nowy blok energetyczny o mocy 464 MW i o sprawności brutto 44% (o sprawności netto 41%). Planowana jest również modernizacja 4 bloków 200 MW. Zmodernizowane bloki winny mieć zdecydowanie większą sprawność niż "stare", co w sposób zdecydowany poprawiłoby zmniejszenie emisji CO₂ w Elektrowni "Pątnów". Natomiast Elektrownia "Konin" z mocą około 193 MW pracować będzie dalej, głównie jako elektrociepłownia dla miasta Konina.

W tym regionie mogą wystąpić dwa scenariusze w rozwoju mocy ZE PAK S.A. do 2030 roku:

1. Scenariusz minimalny:

Elektrownia "Adamów": 0 MW,

Elektrownia "Konin": 193 MW,

Elektrownia "Pątnów": 464 MW ("Pątnów II") i 900 MW ("Pątnów I").

Razem 1557 MW na około 2800 MW mocy pierwotnej.

2. Scenariusz maksymalny:

Elektrownia "Adamów": 850 lub 1700 MW,

Elektrownia "Konin": 193 MW,

Elektrownia "Pątnów": 464 MW ("Pątnów II") i 900 MW ("Pątnów I").

Razem 3257 lub 2407 MW na około 2800 MW mocy pierwotnej.

Obecnie rozważana jest także budowa nowej elektrowni zlokalizowanej przy złożu "Piaski", która wykorzystywałaby do produkcji energii elektrycznej węgiel brunatny pochodzący z tego złoża.

Rozmieszczenie odkrywek KWB "Adamów" i "Konin" przedstawiono na rysunku 4.

Na rysunku 5 przedstawiono łączne planowane wydobycie w kopalniach czynnych: Adamów, Bełchatów, Konin i Turów i perspektywicznych: Legnica, Złoczew i Gubin-Mosty. Poziom wydobycia po zagospodarowaniu złóż legnickich zwiększa się do około 80 mln Mg na rok, a po uruchomieniu eksploatacji złóż Złoczew i Gubin-Mosty wzrasta do poziomu 120 do 140 mln Mg. W bilansie wydobycia węgla nie uwzględniono dodatkowego wydobycia węgla ze złoża Rogóźno dla ewentualnych nowych bloków w Elektrowni "Adamów" - temat ten jest tylko zasygnalizowany.

Należy jednoznacznie stwierdzić, że bez zagospodarowania złóż perspektywicznych zdolność wydobycia kopalń węgla brunatnego jest ograniczona z tendencją malejącą od 2021 roku - rysunek 1.

Łączną planowaną moc w elektrowniach pracujących obecnie opalanych węglem brunatnym i w nowych elektrowniach na złożach perspektywicznych węgla brunatnego przedstawiono na rysunku 6. Z powyższego rysunku można zaobserwować wzrost łącznej mocy elektrowni na węglu brunatnym z obecnego poziomu około 9000 MW do ponad 20 000 MW po roku 2040.

Natomiast na rysunku 7 przedstawiono prognozę zapotrzebowania i produkcję energii elektrycznej w Polsce do 2030 roku. Dla porównania przyjęto maksymalne zapotrzebowanie na energię elektryczną wg prognoz 2006 roku (linia koloru zielonego). Na tym rysunku przedstawiono sytuację energetyczną w Polsce po zagospodarowaniu pierwszego złoża perspektywicznego Legnica (wpływ uruchomienia wydobycia i produkcji energii elektrycznej ze złóż Złoczew i Gubin odnotowany będzie po 2030 roku). Produkcja energii elektrycznej z Elektrowni "Legnica" powoduje zmniejszenie deficytu produkcji energii elektrycznej w 2030 roku do poziomu 110 TWh. Ten brak pokrycia zapotrzebowania na energię elektryczną stawia dla Polski bardzo duże wyzwania.

Nakreślone możliwości zagospodarowania perspektywicznych złóż węgla brunatnego w Polsce umożliwiają do 2075 roku wydobycie ponad 7,0 mld Mg węgla z przeznaczeniem głównie do spalania w nowoczesnych elektrowniach o sprawności netto ponad 48% i z maksymalnym ograniczeniem emisji zanieczyszczeń, a w tym CO₂.

Przewiduje się również zgazowanie wydobytego węgla dla produkcji paliw płynnych i gazowych. Planuje się również prowadzenie prób ze zgazowaniem węgla w złożu. Produkcja energii elektrycznej oraz paliw płynnych i gazowych byłaby zasadniczym wkładem branży węgla brunatnego w zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego naszego kraju na XXI wiek - wiek bardzo niepełnych dostaw importowanych paliw płynnych i gazowych, jak również "szalejących" cen tych paliw.

Na najbliższe 20-30 lat nie można zakładać, że nasz kraj może podwoić produkcję energii elektrycznej z innych paliw poza węglem tak brunatnym, jak i kamiennym. Węgiel kamienny i brunatny w Polsce nie konkurują ze sobą i w przyszłości też nie będą konkurować, a tylko uzupełniają się jako tanie i pewne surowce energetyczne.

Jeżeli z bilansu energetycznego wynikałoby jeszcze większe zapotrzebowanie na energię z węgla brunatnego, to należałoby zaplanować także wcześniejsze zagospodarowanie innych złóż węgla brunatnego. Mogą to być na przykład złoża "Czempin", "Krzywin" i "Gostyń" w Rowie Poznańskim (bez największego "Mosina") o zasobach rzędu 3,5 mld ton, które umożliwią wydobycie 35 mln ton rocznie przez okres 100 lat.

Istotną cechą krajowych złóż węgla brunatnego w Polsce jest ich korzystne rozłożenie na znacznej przestrzeni kraju w oddaleniu od złóż węgla kamiennego. Umożliwia to budowę i równomierny rozkład obiektów wytwarzania energii elektrycznej, co skraca drogę jej przesyłu oraz zwiększa bezpieczeństwo dostaw.

Stanisław Żuk
prezes Zarządu, dyrektor generalny PGE KWB Turów S.A.
prezes Zarządu Związku Pracodawców
Porozumienie Producentów Węgla Brunatnego

Jacek Kaczorowski
prezes Zarządu, dyrektor generalny PGE KWB Bełchatów S.A.
przewodniczący Rady Związku Pracodawców
Porozumienie Producentów Węgla Brunatnego

Zbigniew Kasztelewicz
prof. AGH Kraków
wiceprezes ds. górnictwa odkrywkowego i otworowego ZG SITG w Katowicach

www.ppwb.org.pl