Energia - Środowisko - Infrastruktura
Dodatek promocyjno-reklamowy do "RZECZPOSPOLITEJ".
21 marca 2006 r.

in english

Sposób na sfinansowanie komunalnych inwestycji

Obligacje przychodowe

Rozmowa z Błażejem Borzymem, szefem Pionu Skarbu w Banku Pekao SA
i Maciejem Lewandowskim, dyrektorem w Biurze Finansowania Długiem i Finansowania Strukturalnego w Citibank Handlowy,
przedstawicielami organizatorów Programu Emisji Obligacji Przychodowych MWiK

Bydgoski Program Rozwoju Usług Wodociągowych i Kanalizacji będzie finansowany m.in. przez obligacje przychodowe. Obaj panowie uczestniczyliście w organizacji programu emisji tych obligacji przez Miejskie Wodociągi i Kanalizację w Bydgoszczy. Wyjaśnijmy: czym są obligacje przychodowe?

Maciej Lewandowski: Obligacje przychodowe zostały wprowadzone do ustawy o obligacjach w 2001 roku. Ich podstawowym celem jest umożliwienie podmiotom sektora publicznego uzyskiwania znacznych środków na realizację projektów infrastrukturalnych. Obligacje przychodowe, jak sama nazwa wskazuje, są spłacane i zabezpieczone przychodami generowanymi przez wybudowaną lub zmodernizowaną infrastrukturę w bardzo długim okresie. Długoterminowy charakter tego instrumentu pozwala bezpiecznie spłacić zadłużenie nawet przy niewielkich wpływach z inwestycji. Kluczową jednak sprawą dla emitenta i inwestora jest oszacowanie stabilnego poziomu tych przychodów i ich zmienności.

Kto może emitować tego typu obligacje?

Błażej Borzym: Zgodnie ze wspomnianą już ustawą, obligacje przychodowe mogą być emitowane przez jednostki samorządu terytorialnego, spółki z większościowym udziałem jednostek samorządu terytorialnego działające w szeroko rozumianym segmencie użyteczności publicznej, a także spółki wykonujące zadania użyteczności publicznej na podstawie koncesji lub zezwoleń. Jak wiemy, celem takich podmiotów nie jest generowanie zysku, dlatego zwykle mają trudniejszy dostęp do długoterminowego finansowania. Jednocześnie potrzeby inwestycyjne dotyczące infrastruktury są ogromne i wielokrotnie przewyższają możliwości obsługi i spłaty tradycyjnych kredytów czy niezabezpieczonych obligacji.

Czy takie rozwiązania w zakresie finansowania inwestycji komunalnych są popularne w innych krajach?

ML: Najbardziej rozwiniętym rynkiem obligacji przychodowych są Stany Zjednoczone. W 2004 roku wyemitowano obligacje o wartości 230 miliardów dolarów, których zadaniem było sfinansowanie przedsięwzięć w dziedzinie edukacji, transportu, użyteczności publicznej i infrastruktury mieszkaniowej. Głównymi nabywcami tych instrumentów są fundusze emerytalne i inwestycyjne, a także ze względu na ulgi podatkowe osoby fizyczne. W pracy nad transakcją realizowaną dla MWiK korzystaliśmy z doświadczenia naszych kolegów z Citigroup w USA.

Dlaczego warto finansować inwestycje infrastrukturalne poprzez emisję obligacji przychodowych? Jakie korzyści ma gmina lub spółka komunalna z pozyskania tych środków?

BB: Weźmy konkretny przykład MWiK. Naszym celem w realizacji tej transakcji było pozyskanie długoterminowego finansowania na realizację kompleksowego programu inwestycyjnego bez angażowania budżetu miasta. Warto zwrócić uwagę na skalę programu emisji - 600 mln zł, która odpowiada około 80% dochodów budżetu miasta Bydgoszczy. Sfinansowanie takiej inwestycji bezpośrednio z miejskiej kasy byłoby niemożliwe lub bardzo ograniczyłoby jakąkolwiek inną działalność inwestycyjną samorządu.

Jest to typowa sytuacja dla samorządów, kiedy realizacja jednego kompleksowego projektu inwestycyjnego (wodociągi i kanalizację buduje się raz na kilkadziesiąt lat) wymaga środków, które są niemożliwe do wygospodarowania w budżecie danego roku. Rozłożenie realizacji takiego projektu na wiele lat jest potencjalnym rozwiązaniem, jednak wówczas wzrastają zarówno koszty projektu, jak i cena usług - mniejsza początkowo liczba odbiorców oznacza niższe wykorzystanie majątku i tym samym wzrost ceny jednostkowej usługi.

ML: Dla inwestycji w sektorze wodno-kanalizacyjnym kluczowe są także terminy realizacji dyrektyw unijnych w zakresie ochrony środowiska. Wszystko to sprawia, że pewnych inwestycji nie można dłużej odkładać. Dylemat, przed którym stoją samorządy można porównać do budowy domu: czy wygospodarować pieniądze co roku i budować jedno pomieszczenie rocznie, czy wyemitować obligacje i wybudować dom w krótkim czasie, a następnie spłacać dług przez wiele lat z dodatkowych przychodów.

Przypadek MWiK i miasta Bydgoszcz pokazuje, jak można zrealizować bardzo ambitne pomysły i jeszcze uzyskać ponad połowę środków na realizację z funduszy unijnych.

A co z gminami, które nie mają wydzielonej infrastruktury komunalnej, a planują inwestycje?

ML: Tak jak mówiliśmy wcześniej, gminy mogą emitować obligacje przychodowe, a co więcej, zadłużenie z tego tytułu nie jest brane pod uwagę przy wyliczaniu wskaźników zadłużenia gminy zgodnie z ustawą o finansach publicznych. W tym przypadku możemy zatem mówić o tzw. finansowaniu pozabilansowym. Jedynym wymogiem jest określenie przedsięwzięcia i przychodów służących do spłaty tego zobowiązania.

Jakie warunki musi spełnić gmina lub jej spółka, aby emitować obligacje przychodowe?

BB: O warunkach ustawowych już mówiliśmy wcześniej. Jednocześnie pamiętajmy, że nabywcy obligacji będą oceniali ryzyko danego podmiotu i danej inwestycji. Zatem im lepsze postrzeganie tego ryzyka, tym lepsze warunki finansowe (niższy koszt, dłuższy okres spłaty) będzie można uzyskać.

Z naszego doświadczenia przy tym pionierskim projekcie wynika, że spółka musi realizować jasno określoną strategię biznesową, nakierowaną na klienta i unowocześnianie przedsiębiorstwa. Ze względu na bardzo ambitne plany inwestycyjne MWiK musiał wykazać się doświadczeniem przy wdrażaniu poprzednich projektów inwestycyjnych.

Równocześnie ustawa o obligacjach nakłada na emitentów dosyć szerokie obowiązki informacyjne, głównie odnośnie wydatkowania środków i przychodów z danego przedsięwzięcia. Dlatego konieczne jest, aby dział finansów lub controllingu był przygotowany do dostarczania szczegółowych informacji nt. projektu.

ML: W przypadku spółek komunalnych istotne jest również wsparcie ich właściciela - gminy lub miasta. Może zarówno chodzić o bezpośrednie wsparcie finansowe, jak też o ułatwienia w procedurach administracyjnych, zobowiązania do równego traktowania potencjalnych konkurentów itp.

Kto kupił obligacje emitowane przez MWiK, jakimi środkami dysponują potencjalni inwestorzy?

BB: Wśród nabywców pierwszej transzy znajdują się fundusze emerytalne, firmy ubezpieczeniowe, które szukają długoterminowych bezpiecznych lokat, a także banki pełniące w tej transakcji rolę inwestorów stabilizacyjnych.

Potencjalni inwestorzy dysponują środkami około 150 miliardów złotych (fundusze emerytalne - ok. 60 mld, towarzystwa ubezpieczeniowe - ok. 50 mld i fundusze inwestycyjne - ok. 40 mld). To olbrzymia kwota i oczywiście nie jest możliwe, aby całość została ulokowana w te obligacje, ale nawet 10% tych środków przekracza kwotę oczekiwanego finansowania własnego w infrastrukturę wodno-kanalizacyjną w latach 2006-2015.

Emisja obligacji MWiK przeszła ocenę kredytową agencji ratingowej Fitch Ratings i uzyskała ocenę na poziomie inwestycyjnym. Jakie korzyści są z tym związane?

ML: Inwestorzy tacy, jak fundusze emerytalne, chcą mieć wysoką pewność, że środki powierzone im przez przyszłych emerytów, zostaną zwrócone w terminie. W tym celu wyspecjalizowane agencje ratingowe, takie jak Fitch Ratings, przeprowadzają ocenę wiarygodności kredytowej, badając potencjał biznesowy i finansowy spółki lub/i gminy.

Agencje stosują metodologię i system ocen, która pozwala na porównanie spółek i gmin w różnych krajach. Nasze banki doradzały MWiK w procesie uzyskania ratingu. W listopadzie 2005 Fitch Ratings przyznał długoterminową międzynarodową oceną na poziomie inwestycyjnym BBB-, równą ocenie miasta Bydgoszczy.

Rating inwestycyjny wpływa na poszerzenie potencjalnego grona nabywców obligacji, ale także niesie ze sobą efekt marketingowy w postaci obecności w elitarnym gronie najlepszych kredytobiorców w Polsce. MWiK jest pierwszą spółką z branży wodno-kanalizacyjnej w Polsce i Europie Środkowej, której obligacje uzyskały ocenę wiarygodności kredytowej międzynarodowej agencji ratingowej.

Jaką rolę odegrały władze miasta w tym przedsięwzięciu?

BB: Jednym z priorytetów miasta Bydgoszczy i regionu jest poprawa infrastruktury i jakości życia mieszkańców. Projekty realizowane przez MWiK wpisują się w tę strategię. Miasto od początku traktowało ten projekt priorytetowo i wspierało spółkę przez cały czas pracy nad finansowaniem. Obecność przedstawicieli miasta na spotkaniach z agencją ratingową i inwestorami pozytywnie wpływa na percepcję ryzyka tych projektów.

W jaki sposób banki mogą wspomóc beneficjentów w pozyskaniu tego typu finansowania i wykorzystaniu funduszy unijnych?

ML: W przedsięwzięciu, o którym rozmawiamy, udało nam się połączyć oczekiwania emitenta, pozyskując znaczące środki na korzystnych warunkach, oczekiwania gminy, by projekt został zrealizowany w terminie, a ceny usług były na odpowiednim poziomie, a także oczekiwania inwestorów odnośnie wysokiej jakości przychodów stanowiących o bezpieczeństwie zainwestowanych środków w perspektywie 18 lat.

Nasze banki wykorzystały w tej transakcji wieloletnie doświadczenia. Bank Pekao SA od ponad 10 lat jest aktywny na rynku emisji obligacji komunalnych. Doskonale zna specyfikę polskiego rynku i polskich samorządów. Citibank Handlowy jest liderem rynku obligacji korporacyjnych i częścią największej globalnej instytucji finansowej, o szerokim międzynarodowym doświadczeniu.

BB: Uważamy, iż obligacje przychodowe są dobrą i perspektywiczną formą finansowania inwestycji. Usuwają bariery w pozyskaniu środków własnych, niezbędnych przy współfinansowaniu projektów ze środków unijnych, tym samym inwestycje takie można realizować szybciej i na większą skalę. Środki z UE mają ograniczony czas wykorzystania i mogą przepaść bezpowrotnie. W tej chwili uważamy, iż kluczowe jest przygotowanie przez gminy jak największej liczby dobrych projektów inwestycyjnych.

Ich realizacja pozwoli nam dorównać do poziomu Unii Europejskiej. Z naszym doświadczeniem jesteśmy w stanie pozyskać współfinansowanie na wiele projektów.

ML: Obligacje przychodowe są nowatorską formą finansowania na naszym rynku. Skorzystanie z niej przez MWiK jest potwierdzeniem, iż jednostki i przedsiębiorstwa samorządowe są nowocześnie zarządzane, a ich pracownicy są dobrze przygotowani do efektywnego i elastycznego zarządzania finansami i inwestycjami.

BB: Emisja obligacji przez MWIK pozwoliła zdobyć nowe doświadczenia i sprawdzić w praktyce wiele rozwiązań prawnych i finansowych - nie tylko zresztą nam, bankom - ale również MWiK i miastu Bydgoszcz. Efekt jest, jak widać, bardzo dobry. Cieszy nas, iż zaufano naszym doświadczeniom.

Dziękuję za rozmowę.

MM