Jakość – Normalizacja – Certyfikacja
Dodatek promocyjno-reklamowy do RZECZPOSPOLITEJ.
10 listopada 2006 r.

Kompetencje to niezbędny warunek jakości

Jakość wyrobów i usług, określana jako zdolność do zaspokojenia potrzeb odbiorców, jest oparta na dwóch podstawowych cechach organizacji: zdolność do właściwego zarządzania zasobami oraz umiejętność wykorzystania wiedzy i doświadczenia technicznego. Organizacje posiadające obie te cechy uznaje się za kompetentne do prowadzenia działalności w określonym zakresie. Zasadniczym składnikiem kompetencji organizacji są kompetencje jej pracowników.

Co składa się dziś na pojęcie kompetencji, które powinno być odróżniane od pojęcia kwalifikacji? Kwalifikacje to zdobyte wykształcenie i wyszkolenie. Natomiast dla stwierdzenia kompetencji konieczne jest udowodnienie zdolności do stosowania w praktyce posiadanych kwalifikacji oraz właściwego wykorzystywania swoich cech osobowych i umiejętności nabytych w trakcie doświadczenia zawodowego. Należy także mieć świadomość, że wykorzystywanie wiedzy, umiejętności i zdolności powinno odbywać się w zgodzie z etyką zawodową.

Wiedza teoretyczna jest nabywana w systemie edukacji szkolnej i akademickiej, na studiach podyplomowych i na szkoleniach. Umiejętności – w trakcie doświadczenia zawodowego i szkoleń praktycznych. Zdolności w sferze intelektualnej i fizycznej są cechami wrodzonymi, które można także doskonalić poprzez szkolenia. Etykę zawodową należy rozumieć jako profesjonalną poprawność i postawę moralną. W różnych zawodach, na różnych stanowiskach i przy różnej odpowiedzialności waga poszczególnych czynników będzie się zmieniać, ale w każdym przypadku tylko spełnianie właściwie określonych wymagań będzie zapewniać kompetencję i realizację starej, dobrej zasady „właściwy człowiek, na właściwym miejscu”. W wielu zawodach potwierdzenie spełniania określonych wymagań dla osób je wykonujących jest na tyle istotne, że wymaga się w nich niezależnego potwierdzenia kompetencji w postaci certyfikatu. Przykładem mogą tu być specjaliści prowadzący badania nieniszczące, rzeczoznawcy samochodowi, pielęgniarki czy auditorzy oceniający systemy zarządzania.

Pamiętać jednak należy, że rozwój nauki i techniki niesie za sobą konieczność stałego uzupełniania wiedzy i nabywania nowych umiejętności dla utrzymania kompetencji. Dlatego w normach dotyczących systemów zarządzania w jednostkach oceniających zgodność, gdzie skutki niewłaściwej decyzji mogą nieść za sobą poważne zagrożenia dla zdrowia, życia czy środowiska, do podstawowych obowiązków kierownictwa należy określenie wymagań kwalifikacyjnych dla każdego stanowiska pracy oraz okresowa ocena pracy personelu. Rozpatrzenie i ustalenie wymagań w zakresie wszystkich czynników składających się na kompetencje osób i rzetelna ocena ich wyników pracy są warunkami niezbędnymi dla utrzymania kompetencji jednostek. Wdrożenie i stosowanie procedur rekrutacji, wyboru, a co najmniej szkolenia i monitorowania wyników pracy pracowników w jednostkach oceniających zgodność jest wymaganiem dotyczącym personelu jednostek, które po spełnieniu pozostałych wymagań, mogą uzyskać potwierdzenie kompetencji w postaci certyfikatu akredytacji.

Akredytacja jest procesem obejmującym ocenę zasobów, sposobu zarządzania nimi oraz ocenę kompetencji całego personelu jednostek oceniających zgodność. Certyfikat akredytacji poświadcza, że niezależna, bezstronna i upoważniona z mocy prawa organizacja akredytująca, potwierdza stałe utrzymywanie zdolności jednostki do prowadzenia oceny zgodności w kompetentny sposób. Akredytacja jest środkiem budowy wiarygodności jednostek oferujących usługi w zakresie oceny zgodności.

Usługi te obecnie obejmują badania wyrobów, wzorcowanie przyrządów pomiarowych, certyfikację wyrobów, usług, systemów zarządzania, certyfikację osób oraz działalność inspekcyjną. Certyfikacji nie należy mylić z akredytacją, chociaż oba rodzaje oceny zgodności prowadzone są przez stronę niezależną i bezstronną. Certyfikacja potwierdza spełnianie przez wyrób, usługę, system lub osobę wymagań określonych w dokumencie przywołanym w certyfikacie zgodności. Dostawca produkujący certyfikowane wyroby i posiadający certyfikowany system zarządzania zwiększa zaufanie odbiorców do jakości swoich wyrobów i usług. Jako dostawca o potwierdzonych kompetencjach zdecydowanie korzystniej wypada w relacjach biznesowych.

Usługi w zakresie oceny zgodności są najczęściej usługami oferowanymi na wolnym i wysoce konkurencyjnym rynku tego typu usług. Niestety, w ostatnim okresie w Polsce i na świecie obserwuje się zjawisko dewaluacji certyfikatów zgodności, szczególnie w sferze certyfikacji systemów zarządzania. Walka konkurencyjna o klienta zbyt często prowadzi do obniżenia jakości usługi i potwierdzania zgodności systemu zarządzania bez dogłębnego zbadania jego zgodności z wymaganiami. Znane i opisywane są w prasie przypadki udzielania organizacjom certyfikatów zgodności opartych nie na rzetelnej ocenie, lecz na zachowaniu pozorów oceny. Oczywiście za znacząco niższą cenę. Czy takie postępowanie jednostki świadczy o jej kompetencjach? Intuicja podpowiada, że nie. Z pewnością nie można mówić tu o postępowaniu zgodnie z zasadami etyki zawodowej w postępowaniu kierownictwa takiej jednostki i jej auditorów, które godzi się na takie praktyki.

Polskie Centrum Akredytacji, upoważnione z mocy ustawy o systemie oceny zgodności do potwierdzania kompetencji jednostek oceniających zgodność, dostrzega to niepokojące zjawisko i przeciwstawia mu akredytację. W procesach akredytacji i nadzoru prowadzonych przez PCA konsekwentnie prowadzi się oceny i wymaga się od jednostek działań mających na celu weryfikację kompetencji personelu tych jednostek. System szkoleń, kwalifikowania i nadawania uprawnień pracownikom oraz monitorowania i wykorzystywania wyników ocen i dokonań są i będą strategicznym priorytetem w ocenie różnego typu jednostek. Wskazując jednostkom akredytowanym niezgodności i przekazując niepokojące spostrzeżenia, PCA oczekuje od jednostek konsekwentnych działań szkoleniowych, a w krańcowych przypadkach odsuwania pracowników nie utrzymujących kompetencji na wymaganym poziomie od wpływu na decyzje certyfikacyjne. Takich ocen zewnętrznych i nadzoru brak w jednostkach nieakredytowanych.

Realizacja tego zadania wymaga dużej dbałości o kompetencje własnych auditorów PCA. PCA zna wagę kompetencji personelu i niebezpieczeństwo, jakie za sobą niesie ich brak. Miarą wagi, jaką PCA przywiązuje do tego zagadnienia jest utworzenie niedawno w PCA Działu Rozwoju Auditorów i wprowadzenie systemu szkoleń i okresowych seminariów służących dokształcaniu, utrwalaniu wiedzy i umiejętności oraz kształtowaniu postawy profesjonalizmu na zasadzie analizy spotykanych w praktyce przypadków. Od kompetencji pracowników PCA i współpracujących z PCA ekspertów zależy wiarygodność polskiej akredytacji w kraju i na międzynarodowej arenie. W ostatnich latach tę wiarygodność potwierdziły oceny ekspertów międzynarodowych i podpisane umowy o wielostronnym uznawaniu certyfikatów akredytacji z organizacjami takimi, jak: European co-operation for Accreditation, International Laboratory Accreditation Cooperation oraz International Accreditation Forum, Inc. Dzięki tym umowom organizacje gospodarcze posiadające certyfikaty zgodności i świadectwa dla swoich wyrobów i usług, wydane przez akredytowane jednostki oceniające zgodność, mają prawo liczyć na ułatwienia w obrocie towarowym z tytułu jakości wyrobów, na ograniczenie kosztów zapewnienia jakości i w efekcie na uczciwy sukces ekonomiczny. n

Polskie Centrum Akredytacji
01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42
tel. 022 355-70-00, fax 022 355-70-18
www.pca.gov.pl