Infrastruktura – Środowisko – Energia
Dodatek promocyjno-reklamowy do „RZECZPOSPOLITEJ”.
22 czerwca 2006 r.

Metody wspomagające alokację funduszy strukturalnych na Mazowszu

Wypowiedź Tomasza Sieradza, członka Zarządu Województwa Mazowieckiego

Mazowsze zajmuje szczególną pozycję zarówno wśród regionów Polski, jak i regionów Unii Europejskiej. Wytwarzana jest tutaj 1/5 część polskiego PKB, a wskaźnik inwestycji zagranicznych należy do najwyższych w kraju. Jednocześnie jest to województwo silnych kontrastów, gdzie występuje duże zróżnicowanie w poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego między metropolią a obszarami pozametropolitalnymi.

Dynamiczny rozwój gospodarczy czyni Mazowsze liderem na tle całego kraju, jednocześnie stwarzając wiele poważnych problemów, związanych ze zrównoważeniem rozwoju regionu pełnego kontrastów. Jednym z nich jest konieczność pogodzenia szybkiego tempa rozwoju metropolii warszawskiej z występującą w tym samym czasie potrzebą zwiększenia spójności regionu i poprawy warunków życia mieszkańców ośrodków peryferyjnych i subregionów.

Od momentu powstania województwa mazowieckiego w roku 1999, stopniowo zwiększał się zestaw instrumentów wspomagających rozwój regionalny, pozostających w dyspozycji władz samorządu. Początkowo był to jedynie kontrakt wojewódzki, później dołączyły do niego regionalne i programowe środki przedakcesyjne PHARE 2003, a od 1 maja 2004 – fundusze strukturalne Unii Europejskiej.

W ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego na lata 2004-2006, dla województwa mazowieckiego przeznaczonych w ramach alokacji zostało ok. 300 mln euro, a więc prawie 1,2 miliarda złotych. Jest to kwota niebagatelna, szczególnie, jeśli zestawiona zostanie z rocznym budżetem województwa wynoszącym blisko 2 miliardy złotych. Warto w tym miejscu porównać również środki dostępne dla Mazowsza w perspektywie finansowej 2004-2006, ze środkami zaplanowanymi na kolejny okres programowania 2007-2013, których jest blisko sześciokrotnie więcej (1,2 mld – 1,8 mld euro, a więc 4,8 – 7,2 mld złotych). Tak olbrzymi wzrost alokacji stawia dodatkowe wyzwanie dla samorządu województwa, związane z wdrażaniem programu o takiej wartości w ciągu najbliższego okresu. Jak, w związku z tym, efektywnie korzystać z doświadczeń płynących z wdrażania funduszy strukturalnych w latach 2004-2006, jak zwiększyć poziom absorpcji, aby uzyskać „efekt dźwigni” oraz przyspieszenia w rozwoju regionalnym – oto pytania, na jakie trzeba odpowiedzieć przed kolejnym okresem programowania 2007-2013.

Znaczna część środków w ramach ZPORR, zarówno w województwie mazowieckim, jak i pozostałych polskich regionach przeznaczona była na rozwiązywanie problemów wynikających z braku infrastruktury podstawowej. W latach 2004-2005 Zarząd Województwa Mazowieckiego wybrał do dofinansowania projekty, które w większości dotyczyły budowy bądź przebudowy dróg, budowy kanalizacji i sieci wodociągowych, a także ochrony zdrowia i edukacji oraz kultury (wykres 1). Środki pochodzące z funduszy strukturalnych przeznaczone były głównie na wypełnianie „luki infrastrukturalnej” pomiędzy Polską a krajami Unii Europejskiej, w szczególności byłej „15”. W ramach dostępnej puli środków, wśród zadań priorytetowych brakowało wyraźnego zaakcentowania działań mających na celu bezpośrednie, praktyczne wsparcie konkurencyjności i innowacyjności regionu, wyrównywanie poziomu życia oraz wzmacnianie wewnętrznej spójności przy użyciu nowoczesnych środków, zgodnie z priorytetami określonymi w Strategii Lizbońskiej. Programy mające na celu budowę i wzmacnianie społeczeństwa informacyjnego są bardzo istotne z punktu widzenia rozwoju gospodarczego – stanowią stymulator i akcelerator rozwoju w dzisiejszym zinformatyzowanym i zglobalizowanym świecie. Badania wskazują, że w najbardziej dynamicznie rozwijających się regionach europejskich, aż jedna czwarta wzrostu PKB to efekt skutecznej realizacji inwestycji w projekty z zakresu ICT.

Jedynym działaniem, które bezpośrednio przyczyniało się do budowania podstaw dla rozwoju społeczeństwa informacyjnego było Działanie 1.5 ZPORR „Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego”, służące wsparciu regionów w budowie regionalnej i lokalnej infrastruktury społeczeństwa informacyjnego, a także wyrównywaniu dysproporcji w zakresie dostępu i wykorzystania Internetu oraz innych technologii informacyjnych i komunikacyjnych (ICT), w szczególności pomiędzy dużymi ośrodkami miejskimi a obszarami zmarginalizowanymi. Środki przeznaczone na realizację tego zadania okazały się niewystarczające w stosunku do potrzeb – wyniosły bowiem 23 mln złotych i były dwukrotnie niższe od wartości złożonych wniosków o dofinansowanie, złożonych tylko w 1 konkursie (42 mln złotych). W ramach działania możliwe było wsparcie tylko kilku dużych i kompleksowych projektów oraz kilkunastu mniejszych, koncentrujących się w większości na przygotowaniu jednostek administracji do świadczenia usług publicznych. Olbrzymie potrzeby regionu w tym zakresie wynikają z opóźnień na poziomie centralnym, braku dostępu do szerokopasmowego Internetu i braku infrastruktury teleinformatycznej. Szczególnie dotkliwym brakiem odczuwalnym zarówno przy planowaniu, jak i realizacji projektów mających wspomagać rozwój regionu jest brak systemów gromadzenia, przetwarzania i udostępniania danych, zbierających dane ze szczebla centralnego, regionalnego oraz lokalnego.

Nowoczesny system gromadzący informacje dotyczące infrastruktury technicznej, informacji o środowisku, topografii i inne daje podstawę dla projektowania efektywnego rozwoju, szybkiego uzyskiwania kompleksowej informacji oraz podejmowania optymalnych decyzji zarówno na poziomie lokalnym, regionalnym, jak i centralnym. Projekt Mazowieckiego Systemu Informacji Przestrzennej Gmin i Powiatów złożony do dofinansowania w ramach Działania 1.5 ZPORR, z pewnością stanowi pierwszy krok w kierunku kompleksowego systemu zbierania i przetwarzania informacji niezbędnych dla wszelkich działań podejmowanych na rzecz rozwoju regionu.

Kolejny etap programowania musi zostać oparty o priorytety wyznaczone przez Strategię Lizbońską, czyli rozwijanie gospodarki opartej na wiedzy poprzez wspieranie rozwoju społeczeństwa informacyjnego oraz planowanie i wdrożenie kompleksowych działań obejmujących cały region ze szczególnym naciskiem na obszary zdefaworyzowane (obszary wiejskie i małe miasta). Rozwój e-społeczeństwa to nie tylko upowszechnienie Internetu, ale proces mający również praktyczny wymiar ekonomiczny – niesie ze sobą wiele ułatwień i nowych możliwości dla obywateli i firm ulokowanych w regionie. E-społeczeństwo to oszczędność czasu i niższe koszty dla obywateli, łatwiejszy dostęp i szybszy przepływ informacji oraz w konsekwencji ułatwienie i skrócenie czasu podejmowania decyzji, to również nowy sektor usług elektronicznych, nowe formy pracy (e-praca) oraz większe możliwości integrowania osób z terenów marginalizowanych.

Wydaje się, że nie ma dziś na świecie bardziej wydajnego „motoru” rozwoju regionalnego niż systematyczne i przemyślane działania na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Wiodące regiony Unii Europejskiej od lat inwestują w innowacyjne projekty wykorzystujące technologie komunikacji i informacji (ICT) dla modernizacji sektora publicznego i stymulowania rozwoju gospodarczego. Wspomniane inwestycje finansowane są głównie ze środków funduszy strukturalnych przeznaczonych na rozwój regionalny. Dzięki politycznej woli, wizji oraz umiejętności współpracy z organizacjami eksperckimi władz regionalnych działania te przyniosły wymierne efekty. Powszechny dostęp do Internetu i permanentna edukacja znacząco przyczyniły się w ostatnich latach do zwiększenia umiejętności mieszkańców, niezbędnych do sprawnego poruszania się w zinformatyzowanym i skomputeryzowanym środowisku pracy.

Mazowsze, jak wskazują przeprowadzone badania, jest regionem posiadającym bardzo wysoki potencjał w sektorze usług wymagających wiedzy – knowledge-based services (wykres 2). Istnieje spora szansa, że przy wspólnych działaniach władz, instytucji wsparcia oraz przedsiębiorców „luka informacyjna” zostanie szybko wypełniona.

Reakcją władz województwa na rysujące się nowe możliwości rozwoju były prace podjęte w połowie roku 2005 nad e-Strategią Województwa Mazowieckiego. Nie bez znaczenia są też projekty realizowane przez władze regionalne we współpracy z najbardziej zaawansowanymi regionami UE – dotyczące tworzenia Regionalnej Strategii Innowacyjności na Mazowszu, wymiany doświadczeń w dziedzinie rozwijania klastrów i tworzenia sieci paneuropejskich (w ramach 6 Programu Ramowego Komisji Europejskiej). Z pewnością możliwości wynikające ze znacząco wyższej alokacji środków na rozwój społeczeństwa informacyjnego, jaka dostępna będzie dla Mazowsza w latach 2007-2013, a także dodatkowo projekty regionalne składane do innych programów Unii Europejskiej, takich jak: Program „Konkurencyjność i Innowacje” (CIP) czy VII Program Ramowy, zostaną w pełni wykorzystane. Aktywne przygotowywanie się do wykorzystania tej szansy powinno stać się priorytetem województwa.

W e-Strategii, przygotowanej wspólnie ze Stowarzyszeniem „Miasta w Internecie”, po raz pierwszy w kraju zdefiniowane zostały szczegółowo przedsięwzięcia na rzecz e-Rozwoju województwa w latach 2007-2013, które stanowić mogą silny impuls prorozwojowy dla całego regionu, nie tylko Warszawy. Na realizację głównych projektów ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego przeznaczonych zostanie ponad 700 mln złotych, natomiast w ramach innych programów planowane jest uzyskanie dodatkowych środków. Proponując takie alokacje wysyłamy do partnerów w regionie czytelny przekaz: władze województwa stawiają na innowacyjność, na nowoczesność, na włączenie się do konkurencji z wiodącymi regionami Unii Europejskiej. Stawiamy zatem sprawę jasno: jesteśmy gotowi do współdziałania w celu skutecznego wykorzystania środków finansowych RPO przeznaczonych na projekty społeczeństwa informacyjnego. Istotną pomocą w zarządzaniu tym procesem będzie bezpośrednie zintegrowanie priorytetów „e-Strategii” z priorytetami Regionalnego Programu Operacyjnego, co powinno znacząco ułatwić zrozumienie oczekiwań władz regionu i aplikowanie o środki w ramach RPO.

Planowane zamierzenia oparte zostały na czterech priorytetach. Po pierwsze – na stymulowaniu wykorzystania rozwiązań ICT w branżach gospodarki tradycyjnie „nietechnologicznych” dla podnoszenia ich efektywności i konkurencyjności – co w rezultacie powinno doprowadzić do zwiększenia PKB w regionie, a co za tym idzie zwiększenia wpływów do budżetu województwa. Po drugie – chcemy wyposażyć mazowiecką wieś w europejskiej jakości powszechny dostęp do Internetu dzięki inicjatywom kreowanym wspólnie z operatorami teleinformatycznymi.

Modernizacja sektora publicznego, w tym administracji regionalnej i lokalnej dzięki wdrożeniu nowoczesnych systemów informatycznych – po trzecie – ma w efekcie poprawić jakość obsługi mieszkańców Mazowsza nie tylko w urzędach, ale i w placówkach systemu opieki zdrowotnej. W tej dziedzinie władze Mazowsza zamierzają współpracować także z władzami centralnymi, które równolegle uruchamiać będą ważne dla Polski projekty integracji rejestrów państwowych (tzw. PESEL2), Elektronicznej Platformy Usług Administracji Publicznej czy e-Deklaracje.

Wspólnym celem władz regionalnych, samorządów lokalnych oraz organizacji pozarządowych powinna stać się likwidacja stref „wykluczenia cyfrowego” mieszkańców wschodniej, południowej i północnej części województwa. To jeden z kluczowych priorytetów „e-Strategii”, bowiem utrzymanie dotychczasowego stanu rzeczy grozi tej części Mazowsza pogłębianiem dystansu do nawet średnio zaawansowanych w e-rozwoju regionów Unii Europejskiej. Nie można do tego dopuścić – musimy świadomie likwidować strefy „wykluczenia informacyjnego”, dodatkowo silnie powiązane z obszarami wykluczenia społecznego. Ten aspekt „e-Strategii” jasno pokazuje jej silne prospołeczne oblicze i dążenie do realizacji inwestycji w sektorze ICT jako stymulujących rozwój gospodarczy obszarów wiejskich.

Zarządzanie tak rozbudowanym programem działań wymagać będzie wzmocnienia instytucjonalnego i koordynacji procesów kreowania innowacyjnych projektów społeczeństwa informacyjnego. W tym zakresie planowane jest między innymi: powołanie „sieci tematycznych” i „klastrów projektowych”, które uzyskiwać będą stałe wsparcie organizacyjne i doradcze ze strony ekspertów służących pomocą zainteresowanym wszędzie tam, gdzie pojawią się wartościowe i ciekawe inicjatywy. Pierwszych działań organizacyjnych w tym zakresie należy spodziewać się już w III kwartale roku 2006. Ważną rolę w sieciach i klastrach odgrywać mogą podmioty i przedstawiciele środowisk naukowo-badawczych. Wsparcie ze strony władz województwa powinno zwiększyć udział mazowieckiej nauki w Europejskiej Przestrzeni Badawczej w zakresie priorytetu: Technologie Społeczeństwa Informacyjnego (IST) oraz VII Programu Ramowego UE.

Przygotowania do realizacji programu działań zdefiniowanego w „e-Strategii” już trwają. Zapraszamy do współpracy partnerów, którzy podzielają z nami wizję Mazowsza roku 2010 – jako jednego z najbardziej dynamicznie rozwijających się w oparciu o nowe technologie regionów UE. n