Nasze Zdrowie IX
Dodatek promocyjno-reklamowy do „RZECZPOSPOLITEJ„.
25 maja 2006 r.

Stopa cukrzycowa

Najważniejsza jest profilaktyka

Rozmowa z prof. dr hab. Marią Górską, endokrynologiem i diabetologiem, kierownikiem Kliniki Endokrynologii, Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej w Białymstoku

Czym jest stopa cukrzycowa? Jakie są objawy? Czy można jej zapobiec?

Stopa cukrzycowa jest poważnym powikłaniem cukrzycy, dotyczy od kilku do kilkunastu procent chorych i stanowi duży problem zdrowotny, socjalny i ekonomiczny na całym świecie. Do rozwoju tej choroby dochodzi wskutek uszkodzenia nerwów – neuropatii cukrzycowej i naczyń krwionośnych, zarówno drobnych – mikroangiopatii, jak i dużych tętnic – makroangiopatii. Uszkodzenie nerwów powoduje znaczne ograniczenie czucia dotyku, bólu i temperatury w obrębie stóp. Pacjent nie zdaje sobie sprawy z ograniczenia czucia i nie chroni stóp przed urazami.

Zmiany zwyrodnieniowe nerwów ruchowych przyczyniają się do zaników mięśni i zniekształcenia stóp. Deformacje stopy powodują zmiany nacisku i powstawanie odcisków i modzeli. Nieumiejętne usuwanie modzeli również może prowadzić do powstania owrzodzenia. U chorych z cukrzycą szczególnie łatwo dochodzi do zakażenia owrzodzenia i jest to już sytuacja alarmująca, ponieważ prowadzi do rozwoju ropowicy i grozi amputacją kończyny.

Objawy stopy cukrzycowej mogą być więc bardzo różnorodne. Jeżeli przeważają zmiany naczyniowe, skóra na stopach jest sucha, cienka, chłodna, pojawiają się zmiany troficzne paznokci. Zmiany naczyniowe mogą prowadzić do martwicy palców stóp.

Natomiast przy przewadze zmian neuropatycznych, stopa może być prawidłowo ucieplona, a wyraźniej zaznaczone są zaniki mięśni, przykurcze i deformacje stopy. U tych osób w miejscach zwiększonego nacisku mogą pojawić się głębokie owrzodzenia.

Każdy pacjent z cukrzycą jest narażony na rozwój stopy cukrzycowej, ale można zapobiegać rozwojowi tego schorzenia. Wszelkie nasze działania powinny być nastawione przede wszystkim na profilaktykę.

Czynniki ryzyka rozwoju stopy cukrzycowej to: złe wyrównanie metaboliczne cukrzycy, starszy wiek pacjenta, palenie tytoniu, deformacje stopy. Jednym z ważniejszych elementów profilaktyki jest wczesne wykrywanie zaburzeń czucia i uświadomienie tego faktu pacjentowi. Badanie czucia monofilamentem jest niezbędne u każdego chorego z cukrzycą. Kolejnym elementem profilaktyki jest nauczenie chorego z cukrzycą samokontroli stóp. Polega to na codziennym oglądaniu, ocenie powstawania mikrourazów, odpowiedniej pielęgnacji.

Ważne jest również ocena punktów zwiększonego nacisku stopy. Informacje takie można uzyskać przez badanie pedobarograficzne. Deformacje stopy mogą i powinny być korygowane przez zastosowanie odpowiednich wkładek do obuwia. Profilaktyka oparta jest więc głównie na intensywnej edukacji. Jest ona prowadzona w większości specjalistycznych poradni diabetologicznych, natomiast pozostawia wiele do życzenia w poradniach POZ, gdzie leczona jest większość pacjentów z cukrzycą typu 2. Nie wynika to zresztą tylko z winy lekarzy – NFZ nie uwzględnia w tym zakresie porad edukacyjnych.

Jakie są konsekwencje braku leczenia stopy cukrzycowej?

Gedeon Richter Ltd. może poszczycić się ponad 100-letnią historią – firma została założona na Węgrzech w 1901 r. Obecnie działa w 31 państwach – posiada 30 biur handlowych, 14 przedstawicielstw oraz 5 zakładów produkcyjnych. Polska jest najważniejszym rynkiem w regionie Europy Środkowo-Wschodniej. Polskie przedstawicielstwo Gedeon Richter Ltd. funkcjonuje od 1994 r. W 2002 r. Gedeon Richter Ltd. stał się właścicielem 51% udziałów Grodziskich Zakładów Farmaceutycznych „Polfa”. Portfolio produktowe Gedeon Richter Ltd. jest bardzo obszerne – obejmuje niemal wszystkie obszary terapeutyczne: m.in. preparaty stosowane w chorobach centralnego układu nerwowego, układów sercowo-naczyniowego i pokarmowego, leki przeciwzapalne i przeciwgrzybiczne. Bardzo ważne miejsce zajmują preparaty antykoncepcyjne, w tym jedyny zarejestrowany na polskim rynku preparat stosowany w antykoncepcji doraźnej (zabezpiecza przed niechcianą ciążą w ciągu 72 godzin po niezabezpieczonym stosunku). Antykoncepcja to wciąż temat trudny i kontrowersyjny: dostępność do antykoncepcji postkoitalnej jest w Polsce potencjalnie duża, ale metoda jest niewystarczająco znana. W 2005 r. do produktów oferowanych na polskim rynku dołączył preparat OTC – żel wspomagający leczenie ran, będący unikalnym połączeniem kwasu hialuronowego i cynku. Jest on wykorzystywany m.in. w leczeniu owrzodzeń podudzi pochodzenia żylnego, stopy cukrzycowej, odleżyn, jak również wszelkiego rodzaju zranień, otarć i oparzeń. n

Następstwem braku leczenia stopy cukrzycowej jest w najlepszym przypadku amputacja kończyny i kalectwo, a w przypadku rozwoju posocznicy nawet śmierć pacjenta.

Na czym polega leczenie?

Leczenie stopy cukrzycowej jest trudne, długie i kosztowne. Powinno być prowadzone w wysoko wyspecjalizowanych ośrodkach, gdzie powinni być zatrudnieni m.in. specjalista diabetolog, chirurg naczyniowy, ortopeda, rehabilitant, dermatolog, podiatra, edukator. Pacjent musi mieć odpowiednio dobrane wkładki lub obuwie ortopedyczne, fachowo usuwane odciski i modzele. Jeżeli dominują zmiany naczyniowe, chory powinien być kwalifikowany do specjalistycznych zabiegów naczyniowych.

W przypadku powikłania owrzodzenia zakażeniem pacjent musi być hospitalizowany. Tak zaawansowane przypadki stopy cukrzycowej muszą być bardzo intensywnie leczone. Pacjent wymaga w tej sytuacji leczenia insuliną, antybiotykami, lekami poprawiającymi ukrwienie kończyn. Konieczne jest chirurgiczne opracowanie ran, często, ograniczona, częściowa amputacja paliczków lub fragmentów stopy, stosowanie opatrunków zabezpieczających przed zakażeniem lub przyspieszających leczenie. Terapia zakażonej stopy cukrzycowej trwa od kilku tygodni do dwóch miesięcy. NFZ przeznacza na ten cel 290 punktów, co wynosi około 2500 zł. Rzeczywisty koszt leczenia wynosi w takich przypadkach od kilku do kilkunastu tysięcy złotych.

Jaka rolę w terapii mogą pełnić nowoczesne preparaty żelowe oraz wykorzystanie kombinacji kwasu hialuronowego i cynku?

W leczeniu zaawansowanych przypadków stopy cukrzycowej stosuje się bardzo wiele metod leczenia miejscowego owrzodzeń i ran. Są to preparaty zawierające srebro, tlenowe komory hiperbaryczne, opatrunki z podciśnieniem. Wielość metod wskazuje na trudności lecznicze i brak idealnych preparatów gojących rany. W zeszłym roku na polski rynek wprowadzono lek o nowoczesnej formule, którego głównym składnikiem jest hialuronian cynku. Stanowi on swego rodzaju novum w dotychczasowym leczeniu, m.in. stopy cukrzycowej.

Czy nowoczesne metody leczenia są dostępne i powszechnie praktykowane w Polsce?

Większość lekarzy diabetologów śledzi światowe piśmiennictwo i ma odpowiednią wiedzę medyczną. Natomiast praktyczna profilaktyka stopy cukrzycowej jest niedostateczna. Należałoby umożliwić lekarzom POZ takie działania, poprzez kontraktowanie wizyt edukacyjnych i zatrudnienie edukatorów, lub też umożliwić wszystkim pacjentom z cukrzycą konsultacje w specjalistycznych poradniach diabetologicznych. W Polsce są nieliczne ośrodki, najbardziej znane w Krakowie i Warszawie, które zapewniają pełną opiekę pacjentom ze stopą cukrzycową. Leczenie szpitalne ciężkich przypadków stopy cukrzycowej jest refundowane w niewielkim stopniu.

Dziękuję za rozmowę.

CzJ