Energia – Środowisko
Dodatek promocyjno-reklamowy do „RZECZPOSPOLITEJ”.
15 listopada 2005 r.

Szybka ścieżka w EkoFunduszu dla odnawialnych źródeł energii

Wypowiedź prof. Macieja Nowickiego, prezesa Fundacji EkoFundusz

Jednym z priorytetów Fundacji EkoFundusz jest ochrona atmosfery, w tym w szczególności ochrona klimatu Ziemi. Jest rzeczą bezsporną, że wykorzystanie odnawialnych źródeł energii zamiast paliw kopalnych jest najbardziej efektywną metodą ograniczenia emisji do atmosfery nie tylko tzw. gazów cieplarnianych, jak dwutlenek węgla, ale także takich zanieczyszczeń atmosfery, jak tlenki siarki i azotu oraz pyły. Zastosowanie tych źródeł do wytwarzania energii przynosi znaczny efekt ekologiczny zarówno w skali lokalnej, jak i globalnej.

Niebagatelne jest także i to, że cechą odnawialnych źródeł energii jest możliwość ich zastosowania w całym kraju, co pozwala na optymalizację systemu energetycznego, a więc i zmniejszenie jego kosztów. Jeśli źródłem energii jest lokalnie pozyskiwana biomasa, dochodzi też aspekt społeczny związany z zapewnieniem miejsc pracy i znacznych dochodów dla tysięcy ludzi, szczególnie na terenach dotkniętych największym bezrobociem.

Z tych więc względów – ekologicznego, ekonomicznego i społecznego – Fundacja EkoFundusz od samego początku swej działalności wspiera swoimi dotacjami inwestycje związane z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii.

Poczynając od roku 1992 dotacje EkoFunduszu otrzymało około 200 projektów w tym zakresie, na łączną kwotę około 180 mln zł. Stanowi to 15% wszystkich środków, jakimi Fundacja dysponowała w latach 1992-2004. Należy przy tym zaznaczyć, że rynek inwestycyjny dotyczący odnawialnych źródeł energii rozwijał się powoli i dopiero w ostatnich kilku latach nabiera większej dynamiki. Po roku 2000 dotacje EkoFunduszu dla projektów związanych z odnawialnymi źródłami energii sięgnęły nawet 30% wszystkich środków przeznaczonych na dotacje dla projektów związanych z ochroną środowiska. To najlepiej świadczy o skali zaangażowania Fundacji we wspieranie rozwoju tego sektora energetyki w Polsce.

Biomasa

Najwięcej projektów, które otrzymały dotacje EkoFunduszu, dotyczyło budowy instalacji do wytwarzania energii z biomasy w postaci słomy, odpadów drewna lub biogazu z wysypisk odpadów komunalnych i z oczyszczalni ścieków. Z doświadczeń Fundacji wynika, że energia elektryczna i cieplna z tych paliw jest obecnie najtańsza na polskim rynku i śmiało konkuruje pod tym względem nawet z węglem.

Dotychczas wsparcie EkoFunduszu otrzymało około 90 projektów, w tym 32 dotyczyło budowy kotłowni na słomę, a 56 budowy kotłowni na odpady drzewne. Dotacje Fundacji wyniosły około 120 mln zł, co pokryło niemal 50% kosztów inwestycyjnych. Łączna moc pobudowanych kotłowni wynosi około 230 MW. Bardzo cieszy fakt, że ostatnio pojawia się coraz więcej inicjatyw dotyczących budowy małych elektrociepłowni opalanych biomasą. Jest to kierunek szczególnie preferowany przez EkoFundusz, gdyż w najwyższym stopniu wykorzystuje energię zawartą w paliwie.

Wielkość dofinansowania projektu dotyczącego budowy kotłowni na biomasę zależy od statusu prawnego potencjalnego beneficjenta. Jeśli jest nim gmina lub przedsiębiorstwo komunalne – może liczyć na udział dotacji EkoFunduszu od 30 do 60% kosztów przedsięwzięcia, w zależności od średnich dochodów na mieszkańca. Jeśli jest to instytucja nie nastawiona na zysk – EkoFundusz może pokrywać do 50% kosztów, a w przypadku przedsiębiorstw – do 30% kosztów projektu. Warto dodać, że tak znaczący udział dotacji zewnętrznej w kosztach inwestycyjnych nie tylko ułatwia realizację inwestycji, ale także uwiarygodnia inwestora wobec banków i funduszy ekologicznych udzielających kredytów.

Niestety, w ostatnim okresie obserwuje się narastającą aktywność energetyki zawodowej w wykorzystywaniu drewna jako paliwa w tzw. współspalaniu z węglem. Jest to tendencja bardzo niebezpieczna dla rynku biopaliw w Polsce, gdyż zagraża tym zasobom biomasy, które obecnie dostępne są do wykorzystania energetycznego na rynkach lokalnych. Były one przeznaczone jako źródło paliwa dla tych lokalnych kotłowni, które pobudowane zostały w ostatnich latach. Istnieje realne niebezpieczeństwo, że wielcy potentaci energetyczni wykupią cały ten zapas biopaliw po znacznie wyższej cenie, aniżeli mogą zaoferować małe, lokalne przedsiębiorstwa ciepłownicze. Tendencja ta nie tylko nie ma nic wspólnego z konstytucyjną zasadą rozwoju zrównoważonego, ale wręcz przeczy tej idei, dlatego powinna zostać jak najszybciej zahamowana.

Niemniej jednak konieczne jest ustabilizowanie rynku biomasy na możliwie wysokim poziomie. Można tego dokonać jedynie przez promocję szybkiego rozwoju areału plantacji roślin do celów energetycznych. A możliwości rozwojowe są tu ogromne, ponieważ szacuje się, że w ostatnich 15 latach aż milion hektarów ziemi ornej wypadło z użytkowania rolniczego. Część tych obszarów jest zalesiana, ale reszta leży odłogiem. Gdybyśmy wprowadzili plantacje energetyczne na połowie tego areału, moglibyśmy otrzymywać corocznie 5-10 mln ton suchej masy, a więc niemal tyle, ile realnie może dostarczać las, rolnictwo i przemysł drzewny razem wzięte.

Ze względu na potrzebę stymulacji rozwoju plantacji wszelkiego rodzaju roślin energetycznych, EkoFundusz oferuje „szybką ścieżkę” przyznawania dotacji dla tych inwestorów, którzy w danym roku zakładają takie plantacje. Dotacja ta wynosi do 1000 zł/ha przy areale nowo obsadzonym w granicach 50-500 ha, będącym własnością jednego farmera lub grupy stanowiącej konsorcjum.

Wnioski składane są corocznie do 15 listopada. Jeżeli spełniają one warunki EkoFunduszu, wnioskodawcy otrzymują promesy dotacji, natomiast ich wypłaty następują latem roku następnego, po kontroli udatności i sprawdzeniu rzeczywistego areału uprawy.

Trzeba też wspomnieć, że EkoFundusz wspiera budowę małych elektrociepłowni na biogaz z wysypisk miejskich oraz z oczyszczalni ścieków, a także produkcję estrów z oleju rzepakowego, jako paliwa zastępującego olej napędowy. W tym ostatnim przypadku dopłata Fundacji wynosi 200 zł/t oleju, przy wielkości instalacji co najmniej 10 000 t/rok.

Energia wiatru

Drugim, istotnym źródłem energii odnawialnej jest energia wiatru. Po pierwszych, niezbyt udanych próbach jej wykorzystania w latach 90. w oparciu o polskie konstrukcje turbin wiatrowych, ostatnio obserwowane jest znaczne ożywienie inwestorów. W pasie nadmorskim powstają projekty dotyczące farm wiatrowych o łącznej mocy do 1000 MW. Z punktu widzenia ochrony klimatu jest to działanie korzystne, gdyż realizacja projektów o takiej mocy spowodowałaby ograniczenie emisji CO₂ z terenu Polski nawet o 3 mln ton rocznie!

Trzeba jednak zaznaczyć, że obecnie budowane w Polsce turbiny wiatrowe stanowią najnowsze rozwiązania w skali światowej, stąd też inwestycje te są bardzo kapitałochłonne, a czas zwrotu kapitału może nastąpić po 8-13 latach. Uwzględniając ten aspekt ekonomiczny i znaczne efekty ekologiczne EkoFundusz zdecydował się na udzielenie wsparcia finansowego, oferując dopłaty w wysokości do 700 tys. złotych do każdego megawata zainstalowanej mocy, przy rocznym limicie na ten cel w wysokości 35 mln zł. Niezwykle istotne jest jednak, aby planowane farmy wiatrowe nie były w kolizji z jakimikolwiek wartościami przyrodniczymi i krajobrazowymi czy trasami przelotów ptaków. Fundacja zwraca szczególną uwagę na ten aspekt, wymagając rzetelnych opinii i zlecając ekspertyzy z własnej inicjatywy.

Wnioski o dotacje przyjmowane są do końca grudnia każdego roku i na wiosnę dotacje są przyznawane.

Energia słońca

Wiele wskazuje na to, że już niedługo energia Słońca stanie się znaczącym źródłem energii cieplnej i elektrycznej nie tylko w strefie równikowej, ale i w strefie umiarkowanej, w której leży Polska. Wraz z dynamicznym rozwojem technik solarnych szybko maleje cena kolektorów słonecznych czy ogniw fotowoltaicznych, chociaż nadal ich koszty inwestycyjne są wysokie. W przeciwieństwie do tego koszty eksploatacyjne są najniższe ze wszystkich dostępnych człowiekowi źródeł energii. Istnieje uzasadniona nadzieja, że wraz z postępem technologicznym i zwiększeniem skali produkcji coraz powszechniejsze stanie się wykorzystywanie energii słońca – najpierw do przygotowania ciepłej wody i wspomagania centralnego ogrzewania przez kolektory słoneczne, a w dalszej przyszłości – do wytwarzania energii elektrycznej w ogniwach fotowoltaicznych.

EkoFundusz od szeregu lat intensywnie promuje wykorzystanie energii słonecznej w Polsce. Dotychczas dotacje otrzymało około 70 instalacji kolektorów słonecznych o łącznej powierzchni ponad 15 000 m². Jest przy tym rzeczą ciekawą, że kolektory te zakładane są głównie na dachach i ścianach szpitali, domów pomocy społecznej czy domów należących do Towarzystw Budownictwa Społecznego, a więc instytucji niezasobnych finansowo. Znajduje tu bowiem uzasadnienie teza, że jeśli pokona się barierę kosztów inwestycyjnych (głównie przez otrzymanie dotacji z różnych źródeł), to w trakcie pracy instalacji koszty jej utrzymania są bardzo małe.

Ofertą EkoFunduszu w zakresie promocji instalowania kolektorów słonecznych jest udzielenie dopłat w wysokości 1000 zł do każdego metra kwadratowego kolektora. Stanowi to 25-40% kosztów całej instalacji. Wnioski, dotyczące budowy instalacji o powierzchni co najmniej 50 m² przyjmowane są przez cały rok i rozpatrywane na bieżąco, aż do wyczerpania limitu rocznego wynoszącego 10 mln zł. Oznacza to możliwość corocznego wsparcia budowy instalacji solarnych o łącznej powierzchni 10 000 m².

EkoFundusz oczekuje też na wnioski dotyczące budowy paneli fotowoltaicznych, instalowanych szczególnie na wyższych uczelniach technicznych. W tym przypadku najbardziej istotne jest rozpowszechnienie wiedzy o tej przyszłościowej technologii. Jak dotychczas znaczną dotację (4,1 mln zł) otrzymał projekt zgłoszony przez Politechnikę Warszawską. Na gmachu Wydziału Elektroniki planuje się zamontowanie paneli fotowoltaicznych o powierzchni 600 m², według sześciu różnych technologii. Projekt obejmuje także urządzenie laboratorium solarnego na tymże wydziale. Jest to największe tego rodzaju przedsięwzięcie nie tylko w Polsce, ale we wszystkich krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Oczekujemy na dalsze tego rodzaju inicjatywy, aby dobrze przygotować polskich inżynierów na wyzwania XXI wieku.

Inne źródła energii odnawialnej

Omówione powyżej trzy źródła energii odnawialnej – biomasa, wiatr i słońce, EkoFundusz uznaje za najbardziej obiecujące nośniki energii, które mogą w znaczący sposób uzupełnić wykorzystywane obecnie paliwa kopalne. Nie oznacza to jednak, że EkoFundusz nie dotuje innych źródeł energii odnawialnej. Każdy dobrze przygotowany wniosek dotyczący wykorzystania geotermii głębokiej czy geotermii płytkiej (pompy ciepła) może także liczyć na wsparcie, podobnie jak budowa małych elektrowni wodnych. W tym ostatnim przypadku konieczne jest jednak przedstawienie szczególnie starannie i wszechstronnie wykonanej analizy oddziaływania inwestycji na środowisko, gdyż przez nieprzemyślane działania można uczynić więcej szkód w przyrodzie niż warty jest, niewielki przecież w tym przypadku, efekt ekologiczny.

*

Historia wykorzystania w Polsce odnawialnych źródeł energii, jako zamienników dla paliw kopalnych jest nie dłuższa niż 10-12 lat. Stale więc stoimy jeszcze u progu dynamicznego rozwoju tych nośników energii. Wszystko wskazuje na to, że sukcesywnie będą one wypierać paliwa kopalne, jednak jeszcze przez dziesięciolecia będą stanowiły jedynie ich wartościowe uzupełnienie jako źródła energii cieplnej, mechanicznej i elektrycznej. Ich wielką zaletą jest rozproszenie i dostępność w wielu miejscach w kraju, dzięki czemu istnieje możliwość optymalnego dopasowania koszyka nośników energii do warunków lokalnych. Wpisują się one znakomicie w zasadę zrównoważonego rozwoju kraju, przynosząc równocześnie korzyści ekologiczne, społeczne, a w wielu przypadkach także i ekonomiczne. Ze wszystkich tych względów wspieranie rozwoju odnawialnych źródeł energii jest i pozostanie priorytetem dla EkoFunduszu.

Szczegółowe informacje o zasadach przyznawania dotacji i o składaniu wniosków do EkoFunduszu są zamieszczone na stronie internetowej pod adresem www.ekofundusz.org.pl n

Fundacja EkoFundusz
00-502 Warszawa, ul. Bracka 4
tel. (022) 621-27-04, fax (022) 629-51-25
www.ekofundusz.org.pl