Energia – Środowisko
Dodatek promocyjno-reklamowy do „RZECZPOSPOLITEJ”.
13 września 2005 r.

in english

Handel emisjami – wybrane aspekty

Zygmunt Parczewski, Bolesław Jankowski
z firmy Badania Systemowe EnergSys sp. z o.o. Warszawa

Handel emisjami CO₂ w krajach Unii Europejskiej (EU’25) został formalnie zapoczątkowany 1 stycznia 2005r. tj. wejściem w życie dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu i Rady. Zgodnie z postanowieniami dyrektywy kluczową rolę w handlu emisjami odegrać mają przedsiębiorcy – zarządzający źródłami emisji CO₂. Rolą rządów każdego z państw EU’25 jest stworzenie odpowiednich ram prawnych i instytucjonalnych dla funkcjonowania tego nowego instrumentu polityki środowiskowej. Rzeczywisty wpływ handlu emisjami na praktycznie wszystkie procesy biznesowe uczestnika systemu handlu emisjami (SHE) będzie często znaczący. Wykroczy on znacznie poza zagadnienia polityki środowiskowej i stanie się w istocie jednym z kluczowym elementów polityki biznesowej firmy, a równocześnie – na szczeblu państwowym – elementem polityki gospodarczej.

Obecnie brak jest wiarygodnych doświadczeń z handlu emisjami CO₂, natomiast bez większego ryzyka można przewidzieć, że kraje których gospodarka energetyczna bazuje na paliwach stałych będą relatywnie w większym stopniu traciły swoją pozycję konkurencyjną. A to oznacza potrzebę dokonania wielu zmian- zarówno na poziomie mikro- jak też makroekonomicznym.

Zmiany takie przyśpieszy niewątpliwie decyzja Komisji Europejskiej wymuszająca o ok. 16,5% redukcję przydziału uprawnień do emisji CO₂ – zaproponowanego w Krajowym Planie Redukcji Emisji (KPRU). W jej wyniku może okazać się, że niektóre krajowe przedsiębiorstwa będą zmuszone do dokonywania zakupu uprawnień na rynku już w okresie 2005- 2007.

Czy i w jaki sposób to nowe wyzwanie stanie się zagrożeniem, a kiedy może stanowić szansę rozwojową zależy w największym stopniu od decyzji podejmowanych już dzisiaj przez samych przedsiębiorców. To warunek konieczny każdej racjonalnej, dojrzałej strategii przedsiębiorcy. Ale nie jest to niestety warunek wystarczający. Ten ostatni w dużym zakresie zależy od działań i decyzji podejmowanych w otoczeniu rynkowym uczestników SHE, kreującym „pole i zasady gry”, które ustalają organy administracji państwowej. Niestety przepisy polskiej ustawy o handlu uprawnieniami do emisji nie tworzą – w naszym rozumieniu – wystarczająco stabilnej, a zarazem spójnej struktury kompetencyjnej do sprawnego i skutecznego organizowania, a szczególnie niezbędnego koordynowania procesów w handlu emisjami.

Przedsiębiorstwo w handlu emisjami – pilne i niezbędne działania

Podkreślamy – handel emisjami nie jest tylko instrumentem do zarządzania środowiskiem. W istocie będzie on bardzo czułym instrumentem polityki gospodarczej firmy w wymiarze:

1. funkcjonalnym – pilna i niezbędna realizacja szeregu nowych obowiązków (nowe procesy, procedury, i zadania organizacyjne, księgowo-finansowe oraz prawne)
2. operacyjnym – pilne rozeznanie potencjalnego wpływu handlu emisjami na bieżące plany produkcji i sprzedaży, przegląd i korekta procedur operacyjnych i decyzyjnych – głównie w ramach systemów zarządzania jakością oraz procedur środowiskowych oraz korekta systemów finansowo-księgowych, itd.
3. strategicznym – weryfikacja posiadanych strategii rozwoju biznesowego oraz długookresowej polityki firmy; opracowanie wewnętrznego planu działań dostosowawczych (m.in. metodyka, procedury) oraz nowe kwalifikacje personelu do wykonywania analiz i ocen decyzyjnych – z uwzględnieniem nowego ryzyka.

Uproszczony schemat działań przygotowawczych w firmie może przebiegać jak następuje:

1. Przyznanie limitu uprawnień do emisji CO₂ na lata 2005-2007, z określeniem liczby uprawnień na lata okresu rozliczeniowego
2. Powołanie zespołu wdrożeniowego- pod przewodnictwem osoby z kierownictwa firmy, niezbędny udział specjalistów: ochrony środowiska, pomiarów, badań laboratoryjnych, technologii i gospodarki energetycznej, rozwoju i finansów, informatyki, specjalistów od szacowania ryzyka działalności gospodarczej, radców prawnych itp.
3. Przygotowanie i/lub szczegółowa weryfikacja oraz korekta poprzednio złożonego wniosku o Zezwolenie
4. Szczegółowe rozpoznanie reguł funkcjonowania firmy w uwarunkowaniach handlu emisjami albo dodatkowe obowiązki własnych pracowników, albo z pomocą specjalistów zewnętrznych; kluczowe znaczenie ma zrozumienie zakresu i siły potencjalnego wpływu handlu emisjami na działalność firmy
5. Zespół wdrożeniowy określa specyfikację wszystkich zadań wymaganych w handlu emisjami oraz ich możliwy wpływ na inne, ustabilizowane procesy w firmie; efektem pracy zespołu powinno być przypisanie kompetencji specjalistów obsługujących zdefiniowane procesy
6. Zespół wdrożeniowy przedstawia alternatywne warianty organizacji obsługi handlu emisjami, z rekomendacją wariantu do realizacji wymagającego decyzji kierownictwa firmy
7. Określenie wymagań monitorowania i raportowania emisji, a następnie decyzja o sposobie ich wypełnienia (np. opracowanie we własnym zakresie lub zakup oprogramowania z rynku)
8. Decyzja najwyższego kierownictwa firmy co do struktury organizacyjnej, zadań i kompetencji zespołu ds. handlu emisjami oraz jego powiązaniach z pozostałymi jednostkami funkcjonalnymi firmy (nowe i/lub zaktualizowane procesy, procedury, zarządzenia, instrukcje stanowiskowe itp).

W podsumowaniu ww. działań podkreślamy, że głównym celem procesu dostosowania przedsiębiorstwa do działania w warunkach systemu handlu emisjami winno być:

„Zapewnienie bezpieczeństwa prawnego i biznesowego firmy… po racjonalnych kosztach”

Mając na względzie taki cel każda firma, a przede wszystkich jej kierownictwo powinno w pilnym trybie starać się udzielić zadowalających odpowiedzi na szereg pytań, jak np:

• Czy i jaki wybrać model i sposób organizacji i zarządzania zadaniami w systemie handlu emisjami (rozproszony, wydzielony, czy model procesowy)?
• Czy i jaką strategię monitorowania emisji przyjąć? Czy strategia ta została prawidłowo przedstawiona we wniosku o zezwolenie (pozostawić czy skorygować wniosek)?
• Czy i w jaki sposób przygotować kadrę specjalistów, tj. które zadania realizować we własnym zakresie, a które jako usługa zewnętrzna (outsourcing) oraz dlaczego?
• Czy i które posiadane narzędzia wspomagające mogą zostać wykorzystane, a które i dlaczego należy zakupić?
• Czy i w jaki sposób zintegrować procesy i procedury handlu emisjami w funkcjonujące w firmie systemy zarządzania jakością i środowiskiem?
• Czy w firmie znane są kryteria oceny wpływu systemu handlu emisjami na bieżące, operacyjne i strategiczne funkcjonowanie firmy?
• Czy opracowane zostały procesy i procedury reagowania na przypadek wystąpienia niekorzystnych dla firmy sytuacji na rynku uprawnień do emisji? (np. drożejące ceny gazu ziemnego, wysokie ceny uprawnień na rynku unijnym, podpisanie nowych atrakcyjnych kontraktów handlowych, ale powodujących wzrost emisji, niekorzystne warunki pogodowe).

Rozumiejąc złożoność i bardzo prawdopodobne konsekwencje, wdrożenia systemu handlu emisjami w Polsce uważamy, że konieczna jest dość duża i szybka zmiana zachowań przedsiębiorców – uczestników systemu handlu, określających strategie rozwoju firmy, zaś na szczeblu krajowym decydentów wytyczających ścieżki rozwoju gospodarczego. Kluczowe znaczenie dla Polski będzie miało określenie racjonalnych i wzajemnie spójnych celów polityki energetycznej i polityki klimatycznej oraz ochrony środowiska, antycypujących potencjalnie możliwe skutki wdrożenia handlu emisjami. Złe przygotowanie decyzji nie poparte wiarygodnymi decyzjami mogą przynieść w większości – niestety – złe efekty, w tym np. spadek wartości rynkowej firmy, a nawet potencjalna utrata miejsc pracy. n

 

Spółka EnergSys była głównym wykonawcą Krajowego Planu Alokacji Uprawnień do emisji CO₂, wyłonionym w drodze przetargu publicznego Ministerstwa Środowiska, w grudniu 2003 r. W początku lipca 2004 r. kompletna wersja KPAU została przekazana Ministerstwu Środowiska. Spółka „EnergSys” została założona przez pracowników byłego Zakładu Problemów Energetyki IPPT PAN w 1997 r. Tylko oni, a wśród nich autorzy artykułu są współwłaścicielami spółki. n

• Informacje o firmie EnergSys sp. z o.o.