Energia – Środowisko
Dodatek promocyjno-reklamowy do „RZECZPOSPOLITEJ”.
nr 299 (6982) 22 grudnia 2004 r.

Podsumowanie 2004 r.

Polityka energetyczna Polski do 2025 r.

Wypowiedź Jacka Piechoty, sekretarza stanu w Ministerstwie Gospodarki i Pracy

Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej wprowadziło nowy element w kształtowaniu głównych kierunków międzynarodowej i bilateralnej współpracy energetycznej, polegający na zachowaniu zgodności polityk energetycznych Polski i UE. Wynika to z jednej strony z uwarunkowań procesu integracji z UE, z drugiej zaś jest podyktowane coraz większą otwartością rynków krajowych na konkurencję międzynarodową.

Niewątpliwie korzystnym efektem procesu integracji jest wzrost bezpieczeństwa energetycznego naszego kraju. Zeszłoroczne black-outy w kilku krajach zachodnich dobitnie dowiodły i przypomniały zarazem, że jednym z podstawowych warunków funkcjonowania społeczeństwa i gospodarki narodowej każdego państwa jest właśnie bezpieczeństwo energetyczne. W tym miejscu warto przypomnieć, że w Polsce dysponujemy znacznymi zasobami węgla kamiennego i brunatnego, a energetyka oparta na wykorzystaniu tych paliw, z zastosowaniem coraz czystszych technologii spalania, będzie w perspektywie kolejnych lat głównym źródłem wytwarzania energii elektrycznej i ciepła. Jednocześnie wraz z rozwojem gospodarczym wzrastać będzie wykorzystanie paliw gazowych i płynnych, dlatego kontynuowane będą działania gwarantujące dostawę wymaganych ilości tych paliw z odpowiednim stopniem dywersyfikacji ich źródeł.

Mając na względzie zasadę zrównoważonego rozwoju kraju, rząd dyskutuje obecnie projekt dokumentu „Polityka energetyczna Polski do 2025 roku”, zawierający: doktrynę polityki energetycznej Polski, długoterminowe kierunki działań wraz z elementami zadań wykonawczych do 2008 r., ocenę realizacji dotychczasowej polityki energetycznej oraz długoterminową prognozę zapotrzebowania na paliwa i energię. Projekt poddawany jest uzgodnieniom międzyresortowym, przy czym warto podkreślić, że został on opracowany w otwartym procesie dyskusji i konsultacji, co w znacznie większym stopniu uwiarygodnia jego zapisy.

Podstawowymi czynnikami determinującymi wielkość zapotrzebowania na paliwa i energię są liczba ludności i wartość produktu krajowego brutto. Prognoza demograficzna dla Polski do 2025 r., sporządzona przez Główny Urząd Statystyczny, przewiduje spadek liczby ludności kraju z 38,2 mln mieszkańców w 2003 r. do 36,6 mln w 2025 r., tj. o ponad 4%. W tej sytuacji na wzrost przyszłych potrzeb energetycznych zasadniczy wpływ mieć będzie przewidywany rozwój gospodarczy.

W projekcie dokumentu przygotowano prognozę zapotrzebowania na paliwa i energię dla czterech wariantów. O tym, jaki scenariusz zostanie zrealizowany, zadecyduje wiele czynników – w tym przede wszystkim mechanizmy konkurencyjnego rynku energii i paliw. Państwo w swej polityce oddziaływać będzie na rzecz realizacji scenariusza najbliższego wariantom: traktatowemu i efektywnościowemu.

Wariant Traktatowy – uwzględnia postanowienia Traktatu Akcesyjnego związane z sektorem energii, to jest: ograniczenie emisji całkowitej z dużych obiektów spalania do wielkości określonych w Traktacie, osiągnięcie w 2010 r. 7,5% zużycia energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych oraz 5,75% udziału biopaliw w ogólnej sprzedaży benzyn i olejów napędowych.

Wariant Podstawowy Węglowy – różni się od Wariantu Traktatowego tym, że wymóg spełnienia postanowień Traktatu w zakresie emisji z dużych obiektów spalania jest zastąpiony przez realizację Krajowego Planu Redukcji Emisji, zakładającego przesunięcie na 2020 r. terminu spełnienia wymagań emisyjnych, ustalonych w Traktacie Akcesyjnym na 2012 r. W wariancie tym nie zakłada się ograniczeń zużycia węgla kamiennego.

Wariant Podstawowy Gazowy – różni się od Wariantu Podstawowego Węglowego tylko tym, że zużycie węgla kamiennego do produkcji energii elektrycznej jest utrzymane na obecnym poziomie, a paliwem pokrywającym wzrost produkcji tej energii będzie przede wszystkim gaz ziemny.

Wariant Efektywnościowy – spełnia takie same kryteria ekologiczne jak obydwa Warianty Podstawowe, przy czym zakłada uzyskanie dodatkowej poprawy efektywności energetycznej w obszarach wytwarzania energii elektrycznej (średnio o 1,3%), jej przesyłu i dystrybucji (spadek strat sieciowych średnio o 1,5%) oraz zużycia (spadek energochłonności PKB o 5%, a elektrochłonności o 7%).

Wykonane na podstawie prognozy makroekonomicznej obliczenia wskazują, że w 2025 r. zapotrzebowanie ogółem na energię pierwotną będzie się kształtowało (w zależności od wariantu) w przedziale 130,0-138,3 Mtoe, co w stosunku do zużycia w 2003 r. oznacza wzrost odpowiednio o 41-50%. Zapotrzebowanie na węgiel kamienny i brunatny będzie oscylować wokół aktualnego poziomu zużycia. Podstawowym odbiorcą tych paliw pozostanie w dalszym ciągu energetyka, zużywająca obecnie ponad 60% węgla kamiennego oraz całość wydobycia węgla brunatnego. Natomiast w istotny sposób wzrośnie zapotrzebowanie na gaz ziemny i energetyczne produkty przerobu ropy naftowej. Zapotrzebowanie na gaz ziemny wzrośnie przede wszystkim z uwagi na prognozowany wzrost jego zużycia do produkcji energii elektrycznej, co pozwoli utrzymać wielkości emisji SO₂, NO_x i CO₂ w dopuszczalnych granicach, a czego nie można by osiągnąć przy zwiększaniu tej produkcji w oparciu o paliwa stałe. Wzrost zużycia gazu przyczyni się do zmiany struktury bilansu energetycznego na bardziej przyjazną środowisku naturalnemu. Zapotrzebowanie na gaz ziemny będzie zaspokajane z wydobycia krajowego, oscylującego pomiędzy 4,8-6,0 mld m³ rocznie oraz z importu, wynoszącego odpowiednio w 2025 r. ok. 32 mld m³ w Wariancie Traktatowym i ok. 38 mld m³ w Wariancie Gazowym.

Wzrost zapotrzebowania na paliwa ciekłe (spowodowany przez dynamicznie rozwijającą się gospodarkę), generowany będzie głownie przez sektor transportu. Zaznaczyć należy, że wzrost przewozów nie idzie jednak w parze z postępem w zakresie efektywności energetycznej środków transportu.

W projekcie dokumentu podkreśla się rosnącą rolę odnawialnych źródeł energii w energetycznym bilansie kraju. Jednak oszacowania istniejących w Polsce zasobów energii odnawialnej nie są niestety w pełni miarodajne, gdyż żadna z dostępnych analiz nie daje jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, jaka część tych zasobów jest realnie możliwa do wykorzystania i – co ważniejsze – jakim kosztem. Generalnie można powiedzieć, że biomasa (odpady rolnicze, przemysłowe, leśne, biogaz) oraz energia wiatrowa i geotermalna oferują największy potencjał do realnego wykorzystania w naszym kraju przy obecnym poziomie cen energii i warunkach pomocy publicznej. Natomiast zasoby energii wodnej są ograniczone, a technologie słoneczne z powodu swej niskiej efektywności kosztowej będą przez szereg lat odgrywać jedynie rolę niszową.

Z obliczeń prognostycznych wynika znaczny wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną, ze 141,5 TWh w 2003 r. do ok. 253 TWh w 2025 r. w Wariancie Efektywnościowym i ok. 270 TWh w pozostałych wariantach. Również struktura paliw zużywanych do produkcji energii elektrycznej ulegnie radykalnej zmianie. W 2025 r. spadnie udział paliw stałych (węgla kamiennego i brunatnego) do 74% w Wariancie Traktatowym i do 67% w Wariancie Efektywnościowym, w porównaniu z 96% w 2003 r. Jednocześnie w 2025 r. odpowiednio wzrośnie udział gazu z poziomu 2% w 2003 r. do 9% w Wariancie Traktatowym i do 18% w Wariancie Efektywnościowym.

W prognozie wskazano również na energię jądrową jako źródło energii elektrycznej po 2020 r. Jest to związane z ograniczeniami środowiskowymi, polegającymi na konieczności zapobiegania ocieplaniu się klimatu i wynikającym z tego imperatywem drastycznej redukcji emisji gazów cieplarnianych, a zwłaszcza CO₂, którego głównym źródłem są procesy spalania. Przewiduje się udział paliwa jądrowego w bilansie ogólnym paliw do produkcji energii elektrycznej ok. 7% w 2025 r.

Przygotowany w projekcie pakiet działań długoterminowych oraz zadań wykonawczych do 2008 r. ukierunkowany jest na osiągnięcie celów wynikających ze zobowiązań międzynarodowych Polski, a dotyczących: pułapów emisji zanieczyszczeń, wskaźników udziału energii ze źródeł odnawialnych w energii elektrycznej, wzrostu udziału energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła w ogólnym zużyciu tej energii oraz wskaźnika udziału biopaliw w zużyciu paliw ciekłych.

Działania przewidziane do podjęcia w perspektywie średnio- (do 2008 r.) i długoterminowej wymagają szczególnego wsparcia instytucjonalnego, regulacyjnego i finansowego, co jest niezbędne do systematycznego zmniejszania dystansu dzielącego naszą gospodarkę od gospodarek wysoko rozwiniętych państw UE. W tym miejscu trzeba zdecydowanie podkreślić, że to oczekiwanie może być spełnione najszybciej drogą realizacji Wariantu Efektywnościowego, jako najbardziej optymalnego scenariusza.

Polityka energetyczna to także proces restrukturyzacji sektorów energetycznych. Zakładamy, że proces ten będzie sprzyjał poszerzaniu współpracy międzynarodowej w zakresie zwiększania technicznych możliwości przesyłania energii elektrycznej i gazu, zarówno w ramach krajów Unii Europejskiej, jak i w układach ze wszystkimi sąsiadami. Posiadanie wpływu na rozwiązania przyjmowane w Unii Europejskiej (np. poprzez nasz udział w inicjatywach na rzecz harmonizacji systemów regulacji działalności przedsiębiorstw energetycznych w ramach działalności Forum Regulatorów czy Europejskiego Stowarzyszenia Operatorów Systemów Przesyłowych – ETSO) stwarza nam możliwość integracji rynków energii i pełnoprawnego uczestnictwa krajowych przedsiębiorstw w europejskim rynku energii elektrycznej. Bardzo istotne znaczenie ma też restrukturyzacja wewnętrzna i konsolidacja przedsiębiorstw energetycznych, dokonywana w ramach uprawnień właścicielskich Skarbu Państwa lub przez prywatnych inwestorów. Jej wynikiem powinno być przede wszystkim zwiększenie efektywności działania tych przedsiębiorstw, prowadzące w konsekwencji do powstania możliwości obniżenia cen energii dla odbiorców końcowych. n

• Informacje o Ministerstwie Gospodarki i Pracy