Energia – Środowisko
Dodatek promocyjno-reklamowy do „RZECZPOSPOLITEJ”.
nr 268 (6946) 16 listopada 2004 r.
Nie stracimy żadnego euro
Rozmowa z Janem Hawrylewiczem, p.o. prezesem Zarządu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Łatwy dostęp do środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej stymuluje od 15 lat, czyli od początku jego działalności, rozwój inwestycji ekologicznych w Polsce. Na ich realizację wydano w tym okresie ponad 80 mld zł. Jaki jest udział w tych nakładach Narodowego Funduszu i jak przekładają się one na uzyskane efekty ekologiczne?
Postęp, jaki dokonał się w ochronie środowiska przez ostatnie 15 lat jest rezultatem skutecznego finansowania przedsięwzięć ekologicznych w Polsce. Do ich realizacji zachęcały inwestorów korzystne zasady udzielania pomocy finansowej stosowane przez fundusze ekologiczne, które od 1989 roku wyasygnowały na ten cel ok. 30 mld zł. Prawie połowa tej kwoty pochodzi ze środków Narodowego Funduszu. W wyniku dofinansowania ok. 5 tys oczyszczalni ścieków i kilkunastu tysięcy kilometrów sieci kanalizacyjnej, stworzono warunki do oczyszczania w ciągu doby ponad 6 mln m3 ścieków i uzdatnienia 350 tys. m3. Zretencjonowano ponad 90 mln m3 wody w dużych i 25 mln m3 w małych zbiornikach. W porównaniu z rokiem 1990 zmniejszyła się z 25 do 6 proc. ilość wód pozaklasowych. Ponad 35 proc. rzek odzyskało I klasę czystości, a 45 proc. osiągnęło II klasę. Dobre rezultaty uzyskano również w ochronie powietrza. Zmodernizowane urządzenia w elektrowniach, hutach, cementowniach oraz zakładach wydobywczych i przemysłowych ograniczyły rocznie emisję pyłów o ponad 2 mln ton i o tyle samo zanieczyszczeń gazowych do atmosfery, w tym o 60 proc. dwutlenku siarki i o przeszło 30 proc. gazów cieplarnianych. W ciągu minionych 15 lat dokonano rekultywacji ponad 4 tys. ha terenów, na których składowano odpady przemysłowe. W sposób szczególny Narodowy i wojewódzkie fundusze chroniły też dziedzictwo przyrodnicze i dbały o edukację ekologiczną społeczeństwa. Bez ich udziału na pewno nie byłoby takiego postępu, jaki dokonał się od 1989 roku w ochronie środowiska w Polsce.
Te dokonania są jednak niewystarczające do spełnienia unijnych standardów w dziedzinie porządkowania gospodarki wodno-ściekowej i odpadowej. Jaką formę zachęty stosuje Narodowy Fundusz, aby skłonić inwestorów do realizacji przedsięwzięć, od których zależy terminowe wywiązanie się z zapisów Traktatu Akcesyjnego?
Dostosowaliśmy nasze programy priorytetowe i zasady udzielania pomocy finansowej do możliwości wypełnienia zobowiązań akcesyjnych w ochronie środowiska i do maksymalnego wykorzystania wielomiliardowych, unijnych dotacji. W roku ubiegłym wprowadziliśmy nadzwyczajne preferencje dla inwestorów realizujących przedsięwzięcia, które mają przynieść efekt ekologiczny, wymagany na koniec 2005 roku. Do tego czasu Polska ma zredukować 69 proc. całkowitego ładunku zanieczyszczeń biologicznych w ściekach, odprowadzanych z 674 aglomeracji. Preferencje te są utrzymane w projekcie zasad udzielania pomocy finansowej ze środków Narodowego Funduszu w 2005 roku, przedstawionych Radzie Nadzorczej do akceptacji. Zachętą stymulującą samorządy do rozpoczęcia inwestycji porządkujących gospodarkę ściekową będą nadal dotacje udzielane na opracowanie dokumentacji technicznej na budowę i modernizację oczyszczalni ścieków i kanalizacji, spełniających warunki określone w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK) oraz na przygotowanie dokumentacji niezbędnej do ubiegania się o dofinansowanie przedsięwzięć z Funduszu Spójności. Bezzwrotna pomoc przyznawana będzie do wysokości 2,5% planowanych kosztów przedsięwzięcia i 50% kosztów ponoszonych przez wnioskodawcę na przygotowanie dokumentacji. Utrzymane zostało też najniższe oprocentowanie pożyczek, na poziomie 0,1 s.r.w dla przedsięwzięć ujętych w KPOŚK z możliwością umorzenia 50 proc. wypłaconej kwoty po osiągnięciu efektu ekologicznego na koniec 2005 roku. Wskaźnik umorzenia po tym okresie obniżać się będzie z każdym kwartałem o 3 proc., od 47 proc. w pierwszym kwartale 2006 roku do 26 proc. w czwartym kwartale 2007 roku. To również powinno motywować inwestorów do szybszej realizacji przedsięwzięć porządkujących gospodarkę ściekową, dlatego taki zapis znalazł się w zasadach na 2005 rok.
Co jeszcze zmieni się w zasadach udzielania pomocy finansowej ze środków Narodowego Funduszu w przyszłym roku?
Przy zachowaniu ciągłości dotychczasowych zasad proponujemy wprowadzenie minimalnej pożyczki w wysokości 300 000 zł z wyłączeniem przedsięwzięć dotowanych w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego – Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw oraz ujednolicenie oprocentowania pożyczek na poziomie 0,3 s.r.w dla jednostek samorządu terytorialnego, spółek realizujących zadania własne gmin, Lasów Państwowych, wojewódzkich funduszy i przedsiębiorców górniczych. Nie ulega natomiast zmianie wysokość udzielonej pożyczki do 80 proc. kosztów zadania. Dla przedsięwzięć spełniających warunki Krajowego Planu Gospodarki Odpadami wprowadzono oprocentowanie 0,1 s.r.w., a dla inwestycji wykorzystujących odnawialne źródła energii 0,3 s.r.w. Nowością jest ponadto ustalenie jednolitego okresu karencji spłaty pożyczek oraz wstrzymanie pomocy finansowej na 3 lata dla wnioskodawcy, który wykorzystał środki Narodowego Funduszu niezgodnie z przeznaczeniem określonym w umowie. W zmodyfikowanych zasadach przy udzielaniu dotacji uwzględniany będzie rodzaj przedsięwzięcia, a nie jak dotychczas podmiot, który je realizował. Powracamy również do rozpatrywania wniosków o pomoc bezzwrotną okresowo. Terminy sesji zostaną podane do publicznej wiadomości na stronie internetowej Narodowego Funduszu po zatwierdzeniu zasad udzielania pomocy finansowej na 2005 rok przez Radę Nadzorczą.
Skoro konieczne jest zapewnienie środków na realizację zadań, które mają wpływ na wykonanie zobowiązań akcesyjnych, czy ograniczone będzie udzielanie dotacji przez Narodowy Fundusz w przyszłym roku?
Dotacje będą przeznaczone głównie na dofinansowanie inwestycji wieloletnich m.in. dużych zbiorników retencyjnych, rekultywacji terenów zdegradowanych po wydobyciu kopalin, ekspertyz, prac badawczych i innych ważnych zadań wskazanych przez ministra środowiska. Nadal oczywiście wspierać będziemy programy z dziedziny edukacji ekologicznej, ale w dużo mniejszym niż dotychczas zakresie. W 2005 roku przywrócone zostanie finansowanie inwestycji realizowanych w ramach programów małej retencji, w których partycypują finansowo wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Budowa zbiorników retencyjnych ma w Polsce coraz większe znaczenie z uwagi na malejące z każdym rokiem zasoby wód gruntowych i głębinowych oraz obniżający się poziom wód w rzekach i jeziorach.
Czy uchwalona przez Radę Nadzorczą lista programów priorytetowych na przyszły rok różni się w sposób istotny od obowiązującej w 2004 roku?
Nie różni się, ale zawiera pewne korekty związane z koniecznością skoncentrowania się na zadaniach, które mają zapewnić terminowe wykonanie zobowiązań zapisanych w Traktacie Akcesyjnym. Programy priorytetowe Narodowego Funduszu na 2005 rok dostosowane zostały do wymagań określonych w dyrektywach Wspólnot Europejskich wpisanych do prawa krajowego i polityki ekologicznej państwa. Dochodzenie do unijnych standardów w zakresie porządkowania gospodarki ściekowej reguluje Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych, a określone w nim zadania stanowią priorytet dla Narodowego Funduszu. Od ubiegłego roku zwarto 165 umów na budowę i modernizację 74 oczyszczalni ścieków w 104 aglomeracjach i sieci kanalizacyjnej o długości ponad 1000 km w 64 aglomeracjach. Obserwujemy coraz większe zainteresowanie realizacją takich inwestycji dzięki korzystnym zasadom dofinansowania. Do równie istotnych zadań ujętych w 15 programach priorytetowych w 2005 roku należy zaopatrzenie w dobrej jakości wodę do picia, zwiększenie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego, racjonalizacja gospodarki odpadami, ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza, rekultywacja terenów poprzemysłowych i ochrona przyrody. Przedsięwzięcia porządkujące gospodarkę odpadową, które powinny być zrealizowane do końca 2014 roku, określone zostały w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami (KPGO) oraz w planach gminnych, powiatowych i wojewódzkich. Zadania te, podobnie jak inwestycje porządkujące gospodarkę ściekową będą finansowane przez Narodowy i wojewódzkie fundusze, które zgodnie ze wspólną strategii na lata 2005-2008 mają zapewnić środki na dofinansowanie inwestycji dotowanych z UE. Przykładem ich dobrego współdziałania było przygotowanie 35 pierwszych projektów zakwalifikowanych do finansowania z Funduszu Spójności, które w sierpniu trafiły do Brukseli. Komisja Europejska oceniła już 21 projektów. Wkrótce zapadną decyzje o dofinansowaniu. Staramy się tak działać, aby nie stracić ani jednego euro.
Dziękuję za rozmowę.
Rozmawiała Jolanta Czudak-Kiersz