Jakość XV
Dodatek reklamowy do RZECZPOSPOLITEJ.
nr 262 (6642) 10 listopada 2003 r.
Rola UDT w ocenie zgodności i certyfikacji
Wypowiedź Iwo Jakubowskiego, prezesa Urzędu Dozoru Technicznego
Strategicznym celem naszego działania jest uzyskanie statusu jednostki notyfikowanej w Unii Europejskiej. Spełniając wymogi formalne, już teraz jesteśmy przygotowani do tego typu działania, obejmującego wiele ważnych dyrektyw. Pragniemy wspomagać polskich wytwórców w procesie dostosowawczym, oferując im współpracę jako przyszła jednostka notyfikowana.
Urząd Dozoru Technicznego jest pierwszą instytucją w naszej części Europy, która znalazła się w strukturach Unii Europejskiej. Zdecydowały o tym uwarunkowania historyczne. Działamy już prawie sto lat, jesteśmy czwartym – po Anglii, Niemczech i Francji – dozorem w Europie. W okresie „żelaznej kurtyny” byliśmy jedną z nielicznych organizacji w kraju, która nie utraciła kontaktów ze światem zewnętrznym. Urząd współpracował z zagranicznymi instytucjami, m.in. w dziedzinie normalizacji międzynarodowej. Współpraca międzynarodowa zaczęła się rozwijać już w latach siedemdziesiątych, kiedy podpisaliśmy pierwsze dwustronne porozumienia z pokrewnymi instytucjami. Szerzej na międzynarodową arenę weszliśmy po 1989 r.
Nowy rozdział w historii UDT rozpoczął się od nawiązania współpracy z CEOC – Międzynarodową Konfederacją Organizacji Badawczych, Inspekcyjnych, Certyfikujących i Prewencyjnych. Wypracowaliśmy sobie silną pozycję w tej organizacji. Polega ona nie tylko na wkładzie merytorycznym w pracę tej instytucji, ale także pociągnęliśmy za sobą inne kraje, najpierw Grupy Wyszehradzkiej, potem bałtyckie. Od lat przewodniczymy jednej z komisji tej organizacji. Dlaczego jest to takie ważne? Ponieważ działając w CEOC uzyskujemy natychmiastowy dostęp do wyników prac tej instytucji, np. w dziedzinie normalizacji, a także do prac instytucji unijnych jako przedstawiciele CEOC tam, gdzie Polska nie jest reprezentowana. Mamy również wpływ na to, co tam się tworzy.
Wspomniałem już o historii, ale warto dodać, że w dziedzinie inspekcji i badań laboratoryjnych uzyskaliśmy pierwsze akredytacje w Polsce. Obecnie mamy akredytacje do wszelkich form działalności certyfikacyjnej. Nie ograniczamy się tu wyłącznie do najbardziej popularnych norm, np. serii ISO 9000, ale certyfikujemy również zgodność z normami dotyczącymi ochrony środowiska, BHP, badań nieniszczących lub spawalnictwa. W związku z tym otrzymaliśmy specjalne rządowe zadanie zorganizowania i nadzorowania Krajowego Systemu Certyfikacji Personelu Badań Nieniszczących. Jest to niebywale ważne zadanie, ponieważ prawo europejskie wymaga od producentów posiadania takiej kadry, natomiast jej wyszkolenie za granicą jest bardzo kosztowne. Tworzymy więc taki system własnymi siłami.
Ze względu na nasze doświadczenie i kontakty międzynarodowe, bierzemy udział w pracach nad integracją naszego kraju z UE. Dotyczy to wdrażania prawa europejskiego w różnych dziedzinach techniki, bezpieczeństwa, szkoleń, certyfikacji itp. Naszym strategicznym celem jest teraz uzyskanie statusu jednostki notyfikowanej w UE do co najmniej siedmiu dyrektyw, chociaż przygotowujemy się do jedenastu. Dobrze byłoby, gdyby to się stało przed 1 maja 2004 r. Ogromnym potencjałem Urzędu Dozoru Technicznego jest jego historia i tradycja, ogromnie szanowana przez naszych międzynarodowych partnerów, silna pozycja w europejskich strukturach. Ponadto mamy najlepszą sieć organów terenowych, umożliwiającą niemal błyskawiczne dotarcie do klientów lub klientów do nas. Szczycimy się znakomitą kadrą, silnie związaną z UDT. Wystarczy wspomnieć, że w ostatnich 14 latach na 1200 pracowników, tylko cztery osoby odeszły z pracy z powodów innych niż emerytury.
Oznakowanie CE
System europejski kojarzy się powszechnie ze znakiem CE. Jednak, zgodnie z zasadą przyjętą w polskich aktach prawnych, należy używać sformułowania „oznakowanie CE”. Historia tego sformułowania jest ciekawa i istotna dla zrozumienia pewnych zasad. Rzeczywiście, pierwotnie używanym w prawie europejskim terminem był „znak CE”. Jednak w 1993 roku Parlament Europejski wprowadził poprawkę do projektu decyzji Rady, ustalając termin „oznakowanie CE”, w celu odróżnienia tego symbolu od znaków certyfikacji. Tak więc znaczenie, stosowanie i formę graficzną oznakowania CE precyzuje Decyzja Rady 93/465/EWG.
Powszechnie spotyka się sformułowanie „certyfikacja na znak CE”. Jest to sformułowanie niewłaściwe, ponieważ dotyczy oceny zgodności w dyrektywach tzw. nowego podejścia, której fragmentem może być certyfikacja, ale nie w każdym przypadku. Certyfikacja jest definiowana jako potwierdzone pisemnie sprawdzenie spełnienia określonych wymagań przez tzw. stronę trzecią, niezależną od dostawcy produktu i jego odbiorcy. Ocenę zgodności z wymaganiami dyrektywy przeprowadza natomiast sam wytwórca, angażując do niej, w przypadkach przewidzianych przez dyrektywę, kompetentną jednostkę trzeciej strony, zwaną najczęściej jednostką notyfikowaną. W niektórych dyrektywach przyjęto dokonanie oceny zgodności całkowicie samodzielnie przez producenta. Pozytywny wynik oceny zgodności umożliwia producentowi naniesienie na produkt wymaganego oznakowania CE.
Od znaku certyfikacji odbiorca lub konsument oczekuje gwarancji jakości produktu, udzielonej przez niezależną jednostkę. Oznakowanie CE jest natomiast swoistym „paszportem europejskim”, umożliwiającym wyrobom spełniającym wymagania dyrektyw swobodny przepływ w obrocie na terenie Unii Europejskiej, a ściślej Europejskiego Obszaru Gospodarczego. W odczuciu ekspertów jest to warunek minimum, podyktowany bezpieczeństwem, ochroną zdrowia, mienia lub środowiska, który może być odległy od spełnienia oczekiwań dotyczących wysokich parametrów eksploatacyjnych, trwałości, niezawodności itp.
Warto dodać, że oznakowanie CE symbolizuje zgodność wyrobu ze wszystkimi dyrektywami nowego podejścia, które mają zastosowanie do tego wyrobu, a nie np. jedną wybraną. Zgodność dotyczy nie tylko spełnienia wymagań technicznych, tzw. wymagań zasadniczych, ale również weryfikacji spełnienia tych wymagań według procedur określonych w dyrektywach. Procedury te często określa się – choć niezupełnie ściśle – jako „moduły”. Nanoszenie oznakowania CE jest przypisane jednoznacznie wytwórcy, więc pozbawione podstaw są pojawiające się oferty „nadania znaku CE” – takie zezwolenie ze strony władz czy jednostki notyfikowanej nie ma racji bytu.
Z drugiej strony należy pamiętać, że zwiększona swoboda producenta oznacza również zwiększoną odpowiedzialność, od której zwolnienie może nastąpić w pewnej części tylko w wyjątkowych okolicznościach. W systemie UE państwo członkowskie nie jest gwarantem spełnienia wymagań przez wyroby wprowadzane do obrotu, natomiast jest nim producent lub osoba przejmująca w całości lub części jego rolę.
Rola certyfikacji
W wypadku certyfikacji dobrowolnej, nie wymaganej przepisami prawa, zgodnie z zasadami przyjętymi w UE, znak certyfikacji dobrowolnej powinien mieć znaczenie i formę graficzną odmienną od oznakowania CE. Często mówi się, że powinien on reprezentować „wartość dodaną” w stosunku do oznakowania CE. Ponadto, nie powinien utrudniać widoczności i czytelności tego oznakowania.
Podstawą certyfikacji są odpowiednie normy lub inne specyfikacje techniczne. Celem certyfikacji jest stworzenie zaufania, że spełnione są wymagania określone w tych dokumentach. W trakcie certyfikacji niezależna jednostka certyfikująca przeprowadza badania, wystawia certyfikat i wydaje licencję na posługiwanie się znakiem certyfikacji. Istotnym fragmentem jest nadzór jednostki certyfikującej nad prawidłowym stosowaniem znaku w okresie ważności certyfikatu.
Certyfikowane mogą być nie tylko wyroby, ale również systemy jakości czy personel. Można powiedzieć, że akredytacja jest także pewną formą certyfikacji jednostek certyfikujących, zazwyczaj prowadzoną w ramach systemu ogólnokrajowego.
Urząd Dozoru Technicznego jako jednostka notyfikowana
Działanie jednostek notyfikowanych w Polsce jest przewidziane w prawie od dnia przystąpienia naszego kraju do UE. Wcześniejsza działalność tych jednostek jest uwarunkowana podpisaniem z krajami UE tzw. porozumienia PECA, co najprawdopodobniej nie nastąpi do momentu akcesji. Niemniej jednak UDT jest przygotowany do działania jako jednostka notyfikowana w ramach wielu ważnych dyrektyw, m.in. w obszarze maszyn, urządzeń ciśnieniowych i gazowych, dźwigów (wind) i kotłów grzewczych. Wypełniamy wymogi formalne, ponieważ posiadamy odpowiednie akredytacje wg norm europejskich i dokonaliśmy zgłoszeń do właściwych władz. Jednocześnie chcemy wspomagać polskich wytwórców w procesie dostosowawczym, oferując im – jako przyszła jednostka notyfikowana – współpracę w ramach akcji „wytwórcy”, o której również podajemy informacje w dzisiejszym dodatku.
Certyfikacja jest równie ważnym elementem rynku europejskiego. Mimo że w zdecydowanej większości przypadków jest ona dobrowolna, to jednak zainteresowane strony doceniają jej znaczenie i korzystają z zalet. Również polski rynek certyfikacji jest rynkiem rosnącym. Coraz częściej oferty dostawców są rozpatrywane również pod względem posiadania przez nich certyfikowanych systemów jakości lub certyfikatów na wyroby. Urząd Dozoru Technicznego spotyka się też często z prośbami klientów o zasugerowanie godnych zaufania dostawców. Bezstronność, jaką reprezentujemy, nie pozwala nam na udzielenie odpowiedzi na takie pytania, natomiast klient może w takich przypadkach swobodnie korzystać z rezultatów certyfikacji. n
| Urząd Dozoru Technicznego zaprasza do współpracy wytwórców
Nowe przepisy prawne Rozwój wydarzeń wskazuje, że od dnia 1 maja 2004 roku nastąpi skokowa zmiana przepisów prawnych w dziedzinie zapewnienia bezpieczeństwa urządzeń technicznych, dotycząca projektowania i wytwarzania wyrobów. W chwili wejścia Polski do Unii Europejskiej wejdą w życie polskie akty prawne obejmujące swoim zakresem wymagania dotyczące niektórych urządzeń technicznych podlegających obecnie dozorowi technicznemu. Aktami prawnymi w Unii Europejskiej regulującymi zasady wprowadzenia na rynek unijny tych urządzeń są dyrektywy nowego podejścia wprowadzane do prawodawstwa polskiego jako rozporządzenia wydawane przez właściwych ministrów. W fazie projektowania i wytwarzania dotychczasowe obowiązkowe procedury certyfikacyjne wykonywane przez organy państwowe lub inne jednostki określone przepisami zostaną zastąpione oceną zgodności, określoną, z nielicznymi wyjątkami, ustawą o systemie oceny zgodności i rozporządzeniami wykonawczymi do tej ustawy. Wymaganiami odniesienia będą wymagania zasadnicze określone w poszczególnych dyrektywach. Pomoc wytwórcom UDT dostrzega oczekiwania wytwórców oraz poczuwa się do odpowiedzialności, jaka spoczywa na nim w zakresie informowania wszystkich zainteresowanych stron o zmieniającym się prawie. Organizowane są różnego rodzaju szkolenia w zakresie prawa unijnego, dla uczestników o różnym stopniu zaawansowania, oraz o różnorodnej tematyce. Bliższe informacje znajdą państwo na stronie internetowej www.udt.gov.pl/szkolenia. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom projektantów i wytwórców UDT, opracowuje na bazie dotychczasowych Warunków Technicznych Dozoru Technicznego nowelizację, która będzie w swoim założeniu umożliwiała dokumentowanie zgodności z dyrektywami ciśnieniowymi. Podobnie jak AD Merkblatt 2000 czy CODAP 2000, UDT pragnie przedstawić wytwórcom specyfikacje techniczne, które dobrowolnie będą mogli stosować w celu wykazania zgodności z dyrektywami. Ponieważ zamiarem jest wprowadzanie jak najmniejszej liczby zmian w stosunku do poprzedniej edycji WTDT oraz uwypuklenie wymagań, które znajdą się jako dodatkowe wynikające z wymagań dyrektywy, mamy nadzieję, że spotka się to z życzliwym przyjęciem wytwórców oraz zachęci ich do korzystania z tych specyfikacji, a w konsekwencji do dalszej współpracy z UDT. Zakończenie prac związane z opublikowaniem tych specyfikacji planowane jest na przełomie października i listopada 2003. UDT wraz z Politechniką Warszawską – Wydziałem Inżynierii Materiałowej, jest współorganizatorem spotkań Krajowego Forum Konsultacyjnego dotyczącego prawa Unii Europejskiej z zakresu urządzeń ciśnieniowych. Ostatnie spotkanie tego forum miało miejsce na Politechnice Warszawskiej w dniu 17.06.2003 r. Cieszyło się ono dużym zainteresowaniem środowiska wytwórców. Gorąco zachęcamy państwa do udziału w następnych spotkaniach, na których uzyskacie wiele istotnych informacji dotyczących dyrektyw ciśnieniowych oraz na bieżąco będziecie informowani o aktualnych zamierzeniach UDT. Na tych spotkaniach będziemy wspólnie próbować odpowiedzieć na istotne dla nas wszystkich pytania, nasuwające się w odniesieniu do treści dyrektyw oraz wdrożenia ich treści do praktyki projektowej i wytwórczej. UDT, chcąc pomóc wytwórcom, pragnie w najbliższym czasie (listopad, grudzień 2003 r.) podczas indywidualnych spotkań wytwórców z ekspertami przekazać niezbędne informacje dotyczące wdrożenia niektórych wymagań dyrektyw. W najbliższym czasie liczni wytwórcy otrzymają broszurę informacyjną wraz z ankietą zgłoszeniową. Akcja informacyjna prowadzona będzie bezpłatnie przez UDT, a w wyniku spotkania otrzymają państwo istotne wskazówki dotyczące wymagań dyrektyw, możliwości dostosowania do nich konstrukcji, technologii, badań, dokumentacji, możliwości stosowania różnych specyfikacji technicznych i norm itp. Pożądanym efektem akcji będą promesy dotyczące przyszłej akceptacji urządzenia w ramach oceny zgodności prowadzonej przez UDT, działający jako jednostka notyfikowana. Wiele informacji w tej sprawie znajdą państwo na stronie internetowej UDT pod adresem www.udt.gov.pl. W rozdziale Integracja znajdą państwo w kolejnych częściach następujące informacje:
Ponadto znajdą państwo liczne połączenia do stron internetowych Komisji Europejskiej, gdzie w oryginalnych wersjach językowych można odszukać wiele istotnych informacji. Urząd Dozoru Technicznego jest do państwa dyspozycji i oczekuje na zapytania i sugestie. n |
Urząd Dozoru Technicznego
02-353 Warszawa, ul. Szczęśliwicka 34
tel. (022) 822-65-89, fax (022) 822-72-09
e-mail: [email protected]
www.udt.gov.pl
- Informacje o Urzędzie Dozoru Technicznego