Energia XXXVI
Dodatek reklamowy do RZECZPOSPOLITEJ.
nr 216 (6596) 16 września 2003 r.
Produkcja energii ze źródeł odnawialnych. Biomasa.
Wypowiedź Kazimierza Kęsa, prezesa Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Zielonej Górze
Konferencja, która odbyła się kilka tygodni temu w Dychowie jest bez wątpienia niezaprzeczalnym potwierdzeniem rosnącego zainteresowania społeczeństwa oraz sfer politycznych i gospodarczych kraju problematyką uzyskiwania energii ze źródeł odnawialnych.
Z jednej strony jest to wynik wzrostu świadomości społecznej związanej z koniecznością chronienia coraz bardziej kurczących się zasobów naturalnych ziemi, z drugiej strony stoimy przed koniecznością dostosowania się do umów i norm międzynarodowych, które zobowiązują nas do ograniczania negatywnego wpływu procesów produkcyjnych na środowisko przyrodnicze. Znajduje to swój wyraz między innymi w jednym z podstawowych programów rządowych, mianowicie w „Założeniach Polityki Energetycznej Polski do roku 2020”.
W Strategii Rozwoju Energetyki Odnawialnej opracowanej w 2000 roku, wówczas przez Ministra Ochrony Środowiska, założono, że w roku 2010 udział energii ze źródeł odnawialnych w bilansie paliwowo-energetycznym kraju wzrośnie do 7,5% i do 14% w roku 2020 (w stosunku do 2,5% w roku 2000). Głównym źródłem energii odnawialnej w prognozowanym okresie będzie, tak jak i obecnie biomasa (tab. 1).
Z prowadzonych badań i obserwacji wynika, że w obecnych warunkach oraz w perspektywie do roku 2025, największy potencjał produkcji biomasy dla zastosowań w energetyce, zwłaszcza cieplnej ma wierzba energetyczna i to przede wszystkim ze względu na jedną z najwyższych produktywności biomasy z hektara, oraz ze względu na proste możliwości technologiczne stosowania w kotłowniach opalanych miałem węglowym.
Istotnym poza ekologicznym elementem przemawiającym za stosowaniem wierzby energetycznej jest koszt produkcji energii cieplnej uzyskiwanej przy jej wykorzystaniu. Poniższe dane (tab.2) wykazują, iż z ekonomicznego punktu widzenia najkorzystniejszym nośnikiem jest wierzba. Koszt 1 GJ pozyskiwanego przy jej spalaniu stanowi 47,66% kosztu 1 GJ przy spalaniu oleju Ekoterm, 56,87% kosztu 1 GJ przy spalaniu gazu, 79,17% kosztu 1 GJ przy spalaniu miału węgla kamiennego.
Teren doliny Odry, a więc obszar województw opolskiego, dolnośląskiego, lubuskiego i zachodniopomorskiego ze względu na swą specyfikę (temperatura powietrza, nasłonecznienie, rozkład opadów) nadaje się doskonale na uprawę wierzby energetycznej i jej późniejsze gospodarcze wykorzystanie w sektorze komunalno-bytowym na wsiach i w małych miastach, gdzie występują podstawy do rozwoju energetyki rozproszonej.
Z analiz i programów (Stowarzyszenie „Bioenergia na Rzecz Rozwoju Wsi”) zakładających pozyskanie do zadrzewień areału o powierzchni 130 tys. ha, przy średniej wydajności rzędu 15 ton suchej masy z jednego ha na rok wynika, że można uzyskać rocznie 1 950 tys. ton suchej masy, która stanowi równowartość 1 750 tys. ton miału węglowego. Głównym efektem środowiskowym zamiany źródła energii z miału węglowego na wierzbę będzie miedzy innymi redukcja zanieczyszczeń emitowanych przy spalaniu mieszanki paliwowej, oraz zmniejszenie ilości popiołów pozostających po procesie spalania. Przewidywany poziom redukcji zanieczyszczeń powietrza ilustruje tab. 3.
Areał 130 tys. ha wynika tylko z założeń do programu przyjętego przez Stowarzyszenie „Bioenergia na Rzecz Rozwoju Wsi” (a ściślej z możliwych do pozyskania gruntów z Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa – dzisiaj Agencji Nieruchomości Rolnej, położonych na terenie czterech nadodrzańskich województw). Analizując potencjalne lokalizacje upraw wierzby, nie można pominąć wielkoobszarowych gospodarstw rolnych, obecnie użytkujących „wierzbowe” grunty pod produkcję żywności, a które, przy zorganizowanym rynku zbytu, szybko mogą przestawić produkcję na rośliny przemysłowe.
Szacuje się, że w pasie województw zachodnich i północnych znajduje się ponad 4100 prywatnych gospodarstw o powierzchni powyżej 50 ha każde (a więc umożliwiających opłacalność uprawy wierzby), gospodarujących w sumie na ponad 560 tys. ha. Jest to perspektywicznie biorąc obszar, który winien leżeć w sferze zainteresowań programu.
Uprawa wierzby na terenach pozyskanych z odłogowania spowoduje stworzenie liczącej się ilości nowych stanowisk pracy. Takie wnioski można wysnuć z doświadczeń jakie w tym zakresie mają inne kraje. W warunkach Skandynawii na przykład, przy wysokim stopniu mechanizacji, 100 ha uprawy tworzy bezpośrednio w produkcji rolnej 5 miejsc stałej pracy. W Polsce, w warunkach wsi po peegerowskich, gdzie zakup kosztownych i drogich w eksploatacji maszyn specjalistycznych obecnie nie jest ani możliwy ani uzasadniony, zatrudnienie na 100 ha uprawy wierzbowej wyniesie około 12 osób. Tym samym realizacja programu stworzy ok. 15 000 miejsc pracy na terenach wiejskich i w małych miasteczkach. Warto wskazać również na dodatkową, prawdopodobną możliwość eksportowania wierzby do krajów europejskich, które przyjęły postanowienia o znacznym zwiększeniu produkcji energii ze źródeł odnawialnych, w tym z biomasy.
Wprowadzenie uprawy wierzby na dużą skalę wpłynie pozytywnie w sposób istotny na środowisko przyrodnicze w skali lokalnej, regionalnej i ponadregionalnej i to w obrębie głównych komponentów środowiska tj. atmosfery, hydrosfery, pedosfery, biosfery oraz wszystkich biocenoz na tym obszarze. Analiza wartości przyrodniczych rejestrowanych w dolinie Odry przez zespoły przyrodników, publikowana między innymi w materiałach dotyczących programów dla Odry 2006, wykazuje, że rozwój uprawy wierzby jest wręcz pożądany również ze względów przyrodniczych.
W trakcie realizacji programu pojawi się z pewnością cały szereg problemów w chwili obecnej trudnych do przewidzenia. Wynika to przede wszystkim z faktu, że obszar nim objęty jest stosunkowo duży. Ale już dziś wiadomo, że do jego realizacji niezbędnym będzie:
- Uzyskanie akceptacji środowisk zainteresowanych ochroną środowiska, co jest szczególnie ważne ze względu na obszerny i wielostronny wpływ nasadzeń wierzby energetycznej na środowisko naturalne doliny Odry. Akceptację programu uzyska się poprzez zapraszanie przedstawicieli określonych instytucji i organizacji do współuczestnictwa w pracach szczegółowych.
- Realny montaż finansowy obejmujący kompleksowe finansowanie modernizacji ciepłowni oraz nasadzeń wierzby. Uzyskanie prośrodowiskowych efektów programu zależeć będzie od skali kompleksowo wdrażanych przedsięwzięć modernizacyjnych w ciepłowniach i uprawowych w polu. Program wymagać będzie zaangażowania różnych źródeł finansowania, w związku z tym niezbędny będzie właściwy montaż finansowy.
- Udział samorządów w realizacji programu. Samorządy gminne i powiatowe administrują kotłowniami, toteż od ich decyzji zależeć będą rozwiązania przyjęte w procesie modernizacji kotłowni.
- Zorganizowanie dystrybucji biomasy, od uprawy do spalania. Dla powodzenia programu jako całości, niezbędne będzie zapewnienie ekonomicznie korzystnego systemu dystrybucji wierzby. Dla realizacji tego działania konieczna będzie sprawna struktura gospodarcza.
Warto jednocześnie podkreślić i to, że o ile zwiększenie wykorzystania biomasy jako paliwa w kotłowniach lokalnych (gminnych i powiatowych) może być pilotowane na szczeblu regionalnym, to wykorzystanie biomasy w dużych elektrowniach i elektrociepłowniach wymagałoby stworzenia ponadregionalnej organizacji, która zajmie się zbilansowaniem zapotrzebowania biomasy dla potrzeb dużej energetyki, organizacją produkcji biomasy dla tych potrzeb, oraz logistyką związaną z zaopatrzeniem elektrowni w duże ilości biomasy.
Mocnym argumentem przemawiającym za programem jest to, że jest on zbieżny z programami rządowymi oraz międzynarodowymi, a przez to może mieć wysoki priorytet w hierarchii zadań realizujących podstawowe cele społeczne.
Założenia programu pozostają w zgodzie z założeniami:
- Programu Odra 2006 – odpowiadają wnioskowi prezentowanemu w 7 suplemencie programu, gdzie podkreśla się celowość zagospodarowania uprawami wierzby określonych przestrzeni doliny Odry,
- Programu Zielona Wstęga Odra-Nysa – wskazują kierunki rozwoju terenów przygranicznych w zgodzie z wymogami rozwoju zrównoważonego. Proponowany program obsadzania określonych terenów wierzbą realizuje potrzeby wykazane w programie Zielona Wstęga Odra-Nysa.
- Protokołu z Kioto – prowadzą do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych do atmosfery.
- Strategii Rozwoju Energetyki Odnawialnej – zwiększają udział energii ze źródeł odnawialnych w bilansie paliwowo-energetycznym kraju.
- Rządowego programu Założenia Polityki Energetycznej Polski do roku 2020 – wpływają na zwiększenie wykorzystania źródeł energii odnawialnej.
- Programu Czysty Bałtyk – poprzez oczyszczanie wód podziemnych zasilających wody powierzchniowe, przyczyniają się do hamowania procesu ich eutrofizacji, tym samym zmniejszają ładunek biogenów transportowanych do Bałtyku. Ponadto zmniejszenie emisji SO2 spowoduje spadek stopnia zakwaszenia wód dopływających.
Dotychczasowe rozmowy prezesów Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach, Wrocławiu, Poznaniu, Szczecinie oraz w Zielonej Górze upoważniają do zadeklarowania woli tych jednostek do uczestniczenia i współdziałania w takim programie. Uwzględniając fakt statutowego zainteresowania Funduszy programem jak i ich możliwości finansowe w zakresie współfinansowania przedsięwzięć z zakresu ochrony środowiska wydaje się, że prace nad programem mającym na celu zwiększenie udziału produkcji energii odnawialnej poprzez szersze wykorzystanie wierzby energetycznej winny być podjęte w jak najbliższym czasie. n
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
w Zielonej Górze
65-364 Zielona Góra, ul. Kożuchowska 4
tel. (068) 320-64-17, fax (068) 328-86-01
e-mail: [email protected]
www.wfosigw.zgora.pl