Wykorzystajmy dyskusję nad raportem „Polityka surowcowa Polski” do namysłu nad tym, co zrobić, aby zrealizować oczekiwania nowego pokolenia Polaków

Działania z zakresu CSR* (Corporate Social Responsibility) – społecznej odpowiedzialności biznesu, czy odpowiedzialnego biznesu, mają charakter interdyscyplinarny: istotne są zmienne ekonomiczne, historyczne, kulturowe, zmienne z zakresu zarządzania, psychologii, filozofii, socjologii organizacji oraz nauk politycznych. Jeśli chcemy lepiej rozumieć procesy i zjawiska towarzyszące CSR, pomocne jest analizowanie tych działań w kontekście ujęcia systemowego funkcjonowania przedsiębiorstwa, w którym uwzględnia się sieć współzależności i powiązań organizacji z jej otoczeniem (grupami bliższych i dalszych interesariuszy).

Od 1 stycznia 2017 r. spółki giełdowe będą musiały informować o działaniach związanych ze społeczną odpowiedzialnością biznesu. Taki obowiązek wprowadza unijna dyrektywa. W Polsce wytyczne w tej sprawie pojawią się prawdopodobnie dopiero w przyszłym roku. Firmy w tej chwili raportują swoje działania w tym zakresie, ale robią to raczej dla prestiżu, koncentrując się na akcjonariuszach i klientach. Jest to element budowania strategii powiązanej z funkcjonowaniem w określonym społeczeństwie (w czasie i przestrzeni). Kolejnym etapem powinno być raportowanie także o tym, jak realizują cele dla społeczeństwa, np. wsparcie lokalnej przedsiębiorczości, wsparcie efektywności lokalnych planów zagospodarowania przestrzennego, walka z bezrobociem, współpraca z organizacjami obywatelskimi i partycypowanie w przygotowywaniu inwestycji gminnych.

Zabezpieczenie możliwości eksploatacji złóż kopalin jako źródła surowców mineralnych jest nieodzownym warunkiem zrównoważonego rozwoju i sprawiedliwości międzypokoleniowej. Złoża te są nieodnawialnym składnikiem środowiska, co nakłada obowiązek oszczędnego i racjonalnego ich wykorzystywania. W ramach miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego powinny być opracowywane w poszczególnych gminach plany gospodarki zasobami kopalin do produkcji surowców budowlanych (piasków i żwirów, kopalin do produkcji kruszywa łamanego, ceramiki budowlanej), wraz z programem zagospodarowania terenów poeksploatacyjnych.

Prof. dr hab. inż. Marek Nieć – Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi PAN, Komisja Zasobów Kopalin

Przyjęta w kwietniu ubiegłego roku dyrektywa dotycząca ujawniania informacji niefinansowych i informacji o różnorodności nałoży na spółki zatrudniające powyżej 500 osób obowiązek ujawniania m.in. zagadnień: ochrony środowiska, polityki społecznej, zapobiegania korupcji i poszanowania praw człowieka. To pozwoli spółkom przygotować strategię i zainicjuje politykę, która jest potrzebna i jest wartością dodaną zarówno dla otoczenia zewnętrznego, jak i dla niej samej (w tym akcjonariuszy).
CSR a polityka surowcowa
CSR powinno służyć do zwiększenia konkurencyjności regionu poprzez rozwijanie inwestycji bazujących na regionalnych lub lokalnych zasobach ludzkich, naukowych czy surowcowych.
Jego celem powinno być promowanie innowacji w całym łańcuchu współpracy przedstawicieli administracji, samorządów i nauki, tworzenie wartości dodanej surowców, ponieważ pojawia się potrzeba rozwiązywania problemów związanych z opinią lokalnych społeczności lub organizacji ekologicznych.
Stało się to normą dla przemysłu surowcowego na całym świecie. Także w Polsce tego typu sytuacje zdarzają się coraz częściej. Krajowa literatura naukowa z zakresu gospodarki surowcami mineralnymi praktycznie milczy na ten temat, podczas gdy w świecie problem został już zauważony i stał się przedmiotem analiz. W Polsce nie ma instytucji, która zajmowałaby się obserwowaniem międzynarodowych trendów politycznych i technologicznych w zakresie zarządzania zasobami naturalnymi.
CSR powinno się skupić przede wszystkim na przekazaniu wiedzy społeczności lokalnej na temat projektu górniczego. Rzucić nieco światła na skomplikowaną i delikatną materię relacji między przemysłem wydobywczym a społeczeństwem, w sytuacji gdy wzrost świadomości społecznej i ekologicznej w kraju wyprzedzi, jak się wydaje, rozwój gospodarczy. Postępowanie inwestora w przypadku konkretnych projektów, zwłaszcza w etapie przedinwestycyjnym – koncesyjnym, powinno być szczególnie delikatne i obejmować rozpoznanie potencjalnych źródeł konfliktu, co zresztą normuje ustawa Prawo ochrony środowiska.
Jeżeli negatywny obraz polskiego górnictwa tworzył się latami, to proces odbudowy wizerunku prowadzony musi być w sposób celowy i systematyczny. Należałoby opracować ogólną strategię oraz bardziej szczegółowy plan różnorodnych działań, jak się wydaje ze szczególnym uwzględnieniem kampanii medialnych, np. wykorzystać dyskusję ogólnopolską nad niedawno opracowanym raportem „Polityka surowcowa Polski – Rzecz o tym czego nie ma, a jest bardzo potrzebne” tematycznie związanym z opracowaniem Białej księgi.
Rozwój społeczno-ekonomiczny
Przemysł wydobywczy powinien uwydatniać wszelkimi możliwymi środkami nie tylko starania o ochronę środowiska, ale także swój wkład w rozwój społeczny i ekonomiczny kraju (w minionej epoce robiła to za niego władza, zaniedbując jednak sprawy środowiskowe). Mogą to czynić poszczególne podmioty gospodarcze, ale potrzebna byłaby też akcja (koordynacja?) ze strony jakichś ogólnokrajowych instytucji. Jako przykład niech posłuży kampania informacyjno-edukacyjna przedsięwzięta ostatnio przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego w związku z planowanymi inwestycjami infrastrukturalnymi finansowanymi ze ośrodków unijnych (Nowe drogi rozwoju…). Kolejny ważny etap to rozsądna kampania informacyjna, zróżnicowana zależnie od grupy docelowej, z których każda musi uzyskać poczucie wiedzy na satysfakcjonującym ją poziomie. Przewidzieć należy także odpowiednie procedury w przypadku zaistnienia sytuacji konfliktowych (por. Conflict Resolution… 1993).

Eugeniusz M. Makowski
prezes GEOLAND Consulting International

* Społeczna odpowiedzialność biznesu (przedsiębiorstw) (z ang. CSR – Corporate Social Responsibility) Koncepcja, według której przedsiębiorstwa na etapie budowania strategii dobrowolnie uwzględniają interesy społeczne i ochronę środowiska, a także relacje z różnymi grupami interesariuszy. Zgodnie z definicją Komisji Europejskiej jest „odpowiedzialnością przedsiębiorstw za ich wpływ na społeczeństwo”. Według tego podejścia, bycie odpowiedzialnym nie oznacza tylko spełniania przez organizacje biznesowe (przedsiębiorstwa) wszystkich wymogów formalnych i prawnych, ale oprócz tego również zwiększone inwestycje w zasoby ludzkie, w ochronę środowiska i relacje z interesariuszami, którzy mogą mieć faktyczny wpływ na efektywność działalności gospodarczej tych organizacji oraz ich innowacyjność. Zatem wydatki tego rodzaju należy traktować jako inwestycję i źródło innowacji, a nie jako koszt, podobnie jak w przypadku zarządzania jakością.

Wykorzystano materiały z artykułu pt. „Założenia i cele polityki surowcowej zawarte w krajowych dokumentach strategicznych”,
autorzy: dr hab. J. Kolczycka, prof. AGH, Wydział Zarządzania Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, dr hab. inż. Jan Kudełko, prof. PWr, KGHM Cuprum CBR Sp. z o.o., dr hab. inż. Herbert Wirth, prof. PWr, prezes KGHM Polska Miedź S.A.