OCHRONA ŚRODOWISKA IX – Systemy Zarządzania Środowiskowego
Dodatek reklamowy do RZECZPOSPOLITEJ.
nr 273 (5438) 23 listopada 1999 r.
Czystsza Produkcja – ISO 14001 – REMAS
Wypowiedź Włodzimierza A. Sokoła, kierownika Krajowego Centrum Wdrożeń Czystszej Produkcji przy Głównym Instytucie Górnictwa
Czystsza Produkcja (CP) jest prewencyjną strategią ochrony środowiska polegającą na zapobieganiu u źródła powstawaniu odpadów stałych, ścieków, gazów i pyłów oraz oszczędności energii, wody, paliw i innych zasobów naturalnych w procesach produkcyjnych, usługach oraz w każdej innej działalności. Czystsza Produkcja stosowana w sposób systemowy, za pomocą odpowiedniej procedury, staje się dobrowolnym, niesformalizowanym systemem zarządzania środowiskowego, pozwalającym każdej organizacji, niezależnie od wielkości i profilu działalności, osiągać w krótkim czasie wymierne korzyści ekologiczne i ekonomiczne oraz umacniać swoją pozycję na rynku.
W świetle wymagań Ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska oraz Ustawy o odpadach, zapobieganie zanieczyszczeniom, a więc Czystsza Produkcja, stanowi podstawową zasadę ochrony środowiska w Polsce. Bez niej nie sposób efektywnie rozwiązywać problemy ekologiczne zakładów produkcyjnych i usługowych, wdrażać sformalizowane systemy zarządzania środowiskowego w oparciu o wymagania norm serii ISO 14000 oraz opracowywać, a następnie realizować strategie i programy zrównoważonego rozwoju gmin, powiatów i województw. Bez stosowania zasad Czystszej Produkcji nie można więc myśleć o zrównoważonym rozwoju Polski i integracji z Unią Europejską.
Świadomość powyższego sprawia, że od czterech lat Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej dofinansowuje ogólnopolski program Czystszej Produkcji ze środków na edukację ekologiczną, stwarzając jednocześnie preferencje finansowe również w ramach innych linii kredytowych dla realizacji projektów CP.
Ogólnopolski program Czystszej Produkcji
Krajowe Centrum Wdrożeń Czystszej Produkcji GIG od początku finansowania programu CP przez NFOŚiGW, kreuje oryginalną ścieżkę jego rozwoju. Metodyka wdrażania CP obejmuje pięć poziomów wtajemniczenia, prowadzących do osiągania wymiernych korzyści ekologicznych i ekonomicznych w wyniku wdrażania projektów CP oraz systemów zarządzania środowiskowego opartych o wymagania CP, ISO 14001 lub Rozporządzenia Rady EWG nr 1836/93 (EMAS) w skali lokalnej i regionalnej.
Poziom I – edukacja społeczeństwa
Wdrażanie CP wspomaga szeroko zakrojona edukacja i promocja idei CP, adresowana do wszystkich grup społecznych, realizowana między innymi w sieci INTERNET pod adresem http://cp.gig.katowice.pl
Poziom II – edukacja menedżerów i decydentów
Przygotowaniem procesu wdrażania zasad CP w przedsiębiorstwach, w skali regionalnej i kraju są warsztaty dla kadry kierowniczej przedsiębiorstw, samorządów i administracji wszystkich szczebli oraz parlamentarzystów. Od świadomości ekologicznej tej grupy osób zależy osiąganie sukcesu w ochronie środowiska na poziomie lokalnym oraz wsparcie instytucjonalne w skali regionalnej.
Dotychczas przeprowadzono warsztaty, seminaria i konferencje dla ponad 1500 przedstawicieli zakładów, gmin, urzędów, parlamentarzystów oraz zorganizowano lekcje dla około 500 uczniów szkół średnich oraz wykłady dla ponad 600 studentów wyższych uczelni.
Poziom III – systemowe wdrażanie czystszych technologii
Kolejną porcję wiedzy stanowią Szkoły Czystszej Produkcji i Zarządzania Środowiskowego. Uczestnicy szkół opanowują procedurę zarządzania środowiskowego opartą o zasady CP. Przy jej pomocy opracowują i wdrażają w swoich organizacjach konkretne projekty CP, uzyskując wymierne efekty ekologiczne i ekonomiczne takie jak np. zmniejszenia zużycia materiałów, paliw, surowców i energii oraz redukcji ponoszonych opłat i kar środowiskowych z racji ograniczenia wytwarzania odpadów, zrzutu ścieków czy emisji gazów. Dokumentem potwierdzającym funkcjonowanie w danej organizacji Czystszej Produkcji jako systemu zarządzania środowiskowego jest wydawany od marca 1999 r. „Certyfikat uczestnictwa w programie CP” z prawem stosowania znaczka „Stosuję zasady CP”. Certyfikaty wydaje Krajowe Centrum Wdrożeń Czystszej Produkcji GIG na mocy umowy zawartej przez GIG z NFOŚiGW, a skromna opłata pobierana z tego tytułu zasila odrębne konto, przeznaczane na finansowanie kolejnych szkół. Dotychczas Certyfikaty otrzymały: Nadwiślańska Spółka Węglowa w Tychach, Zakłady „LENTEX” z Lublińca, Ciepłownia „RYDUŁTOWY”, Gorlickie Przedsiębiorstwo Przemysłu Drzewnego „FOREST” z Gorlic, Przedsiębiorstwo Chemii Gospodarczej „PRODRYN” z Chorzowa, Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej z Bytomia. Kolejne wnioski zainteresowanych zakładów są w trakcie rozpatrywania.
Wiedza zdobyta w Szkole CP pozwala zakładom zrobić następny krok i samodzielnie dojść do certyfikatu ISO 14001. Przykładami są: Zakłady Elektrod Węglowych w Raciborzu, Krakowska Fabryka Kabli, Zakłady Gumowe Górnictwa z Bytomia.
Poziom IV – wdrażanie ISO 14001
Organizacje działające na rynku międzynarodowym często muszą przełamywać liczne bariery. Skutecznym na to sposobem jest wykazanie faktu wdrożenia sformalizowanego systemu zarządzania środowiskowego na podstawie wymagań międzynarodowej normy ISO 14001. Uzyskanie certyfikatu
ISO 14001 nie jest możliwe bez wdrożenia zasad Czystszej Produkcji. Dlatego zaleca się budowę systemu zarządzania środowiskowego od Czystszej Produkcji gdyż jest to najkrótsza i co ważne – najtańsza droga do certyfikatu ISO 14001. Efektem funkcjonowania systemu są uzyskiwane korzyści ekologiczne i ekonomiczne. W ramach programu Krajowe Centrum Wdrożeń Czystszej Produkcji GIG pomaga pilotowym zakładom wdrażać ISO 14001. Dotychczas z takiej pomocy skorzystały np.: Huta Łaziska, przedsiębiorstwa zagraniczne MARBET i SWIBAU z Bielska, a w 1999 r. w ramach programu CP jako pierwsza certyfikat ISO 14001 uzyskała Fabryka Kotłów RAFAKO S.A. z Raciborza. RAFAKO należy do Grupy ELEKTRIM ENERGETYKA S.A., w której ELEKTRIM S.A. posiada 46% akcji. RAFAKO zatrudnia około 2000 pracowników, zajmuje około 600 000 m2, w tym 55 000 m2 to hale produkcyjne, w których wytwarzane są kotły energetyczne i ciepłownicze, urządzenia ochrony środowiska, elementy kotłowe, konstrukcje stalowe oraz świadczone są usługi projektowe i serwisowe. W 1998 roku w RAFAKO powołany został pełnomocnik prezesa ds. zarządzania środowiskowego, przeszkolono grupę auditorów wewnętrznych i rozpoczęto prace nad budową systemu. Przeprowadzony został wstępny przegląd środowiskowy, którego wyniki pozwoliły zidentyfikować znaczące aspekty środowiskowe oraz dopracować politykę środowiskową. Następnie określono cele i zadania, opracowano programy zarządzania środowiskowego, przeszkolono załogę, opracowano dokumentację i systematycznie wdrażano system. W wyniku auditu certyfikującego przeprowadzonego przez TÜV we wrześniu tj. 50 urodziny, RAFAKO S.A. uzyskało certyfikat ISO 14001.
Poziom V – wdrażanie regionalnych strategii zrównoważonego rozwoju
Działania lokalne, podejmowane w przedsiębiorstwach, gminach i powiatach, wymagają wzajemnego skorelowania i wsparcia na szczeblu województw w postaci odpowiednich zapisów w strategiach rozwoju oraz przy pomocy niezbędnych instrumentów instytucjonalnych, prawnych, finansowych i organizacyjnych. Strategie rozwoju województw, powiatów i gmin można skutecznie wdrażać jeśli w województwach funkcjonować będą Regionalne Systemy Zarządzania Środowiskowego (REMAS). W roku 2000 nastąpi zainicjowanie REMAS w pilotowym województwie śląskim, w oparciu o opracowaną w GIG koncepcję, a wyniki zostaną upowszechnione podczas warsztatów w pozostałych 15 województwach.
 |
Sfinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej |
Krajowe Centrum Wdrożeń Czystszej Produkcji
przy Głównym Instytucie Górnictwa
40-166 Katowice, pl. Gwarków 1
tel. (032) 259-22-47
fax (032) 259-21-31
e-mail: [email protected]
http://cp.gig.katowice.pl
Strona Krajowego Centrum Wdrożeń Czystszej Produkcji przy Głównym Instytucie Górnictwa