Energia – Środowisko
Dodatek promocyjno-reklamowy do „RZECZPOSPOLITEJ”.
15 listopada 2005 r.
Dobrze wykorzystane środki NFOŚiGW
Na ochronę środowiska w ciągu minionych czterech lat Narodowy Fundusz przeznaczył ok. 5,5 mld zł. Dofinansowano prawie 3 250 przedsięwzięć. Łatwy dostęp do preferencyjnych pożyczek, dotacji i kredytów zachęcał samorządy, największego partnera Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz podmioty gospodarcze do inwestowania w budowę oczyszczalni ścieków, systemów kanalizacyjnych, zagospodarowanie odpadów czy modernizację sieci ciepłowniczej.
Największe środki skierowano na ochronę wód i gospodarkę wodną, ochronę powietrza, powierzchni ziemi, górnictwo, geologię i monitoring środowiska.
Cztery minione lata były okresem znaczącym w 16-letniej działalności Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Na wiele miesięcy przed akcesją wytyczono podstawowe kierunki i zasady funkcjonowania tej największej w kraju instytucji, która wydaje rocznie ok. 1,5 mld zł na ochronę środowiska. Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej konsekwentnie realizowano przyjętą strategię, która zakładała priorytetowe traktowanie przedsięwzięć dotowanych z funduszy unijnych oraz ich maksymalne wykorzystanie. We współpracy z wojewódzkimi funduszami zapewniono środki krajowe na efektywną absorpcję miliardowych dotacji, oferowanych przez Unię Europejską w ramach Funduszu Spójności oraz funduszy strukturalnych. Wymagało to wprowadzenia znacznie większej koordynacji w wydatkowaniu środków publicznych przeznaczonych na dofinansowanie ekologicznych przedsięwzięć spełniających unijne standardy.
Ochrona wód i gospodarka wodna
Na dofinansowanie 900 przedsięwzięć (budowy i modernizacji oczyszczalni ścieków, systemów kanalizacyjnych, ujęć wody pitnej, stacji uzdatniania, dużych i małych zbiorników retencyjnych) NFOŚiGW wydatkował od 2002 roku ponad 2,1 mld zł. Udzielono 332 pożyczek, 106 dotacji i 462 kredytów. Łączna wartość dofinansowanych inwestycji wynosi ok. 5 mld zł, a udział Narodowego Funduszu w całkowitych kosztach ich realizacji od 30 do 50 procent.
W ramach Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych podpisano od 2003 roku umowy na dofinansowanie budowy i modernizacji 102 oczyszczalni (ujętych w Programie) o łącznej przepustowości 666 838 m3/dobę, dla 206 aglomeracji. Ogólny koszt tych inwestycji jest bliski 1,8 mld zł. Narodowy Fundusz udzielił na ich realizację 690 mln zł w formie pożyczek oraz dotacji na kwotę około 33 mln zł.
Dzięki oddanym w latach 2002-2004 do eksploatacji inwestycjom wspieranym ze środków Narodowego Funduszu stworzono warunki do oczyszczenia ponad 750 tys. m3 ścieków na dobę, wybudowano 4,6 tys. km sieci kanalizacyjnej, zwiększono wydajność stacji uzdatniania wody o ok. 103 tys. m3 na dobę oraz retencję o 60 mln m3 w dużych zbiornikach i o ponad 16 mln m3 wody w małych. Efekty ekologiczne z nowych umów zawartych w tym okresie to stworzenie warunków do oczyszczenia ok. 465 tys. m3 ścieków na dobę, wybudowanie 2,5 tys. km sieci kanalizacyjnej, zwiększenie wydajności stacji uzdatniania wody o prawie 280 tys. m3 na dobę oraz retencji o 161 mln m3 w dużych zbiornikach i o ponad 5 mln m3 wody w małych.
Gospodarka wodna
Budowę zbiorników, jazów i stopni wodnych Narodowy Fundusz finansuje od wielu lat. Są wśród nich inwestycje wieloletnie. Do największych należą zbiorniki: Wióry, Świnna Poręba i Sosnówka oraz stopnie wodne Smolice i Dwory, które zakończono w 2003 roku i Malczyce, nadal realizowane. Na budowę tego stopnia wodnego na rzece Odrze Narodowy Fundusz udzielił RZGW we Wrocławiu od 2003 dotacji w wysokości 101 mln zł. Jeszcze więcej środków skierowano na budowę zbiornika i zapory w Świnnej Porębie na rzece Skawie w woj. małopolskim, która ma być źródłem wody dla Śląska (180,5 mln zł od 2002 roku) i zbiornika Wióry w województwie świętokrzyskim (95 mln zł).
Na gospodarkę wodną od 2002 roku Narodowy Fundusz wydał prawie 505 mln zł, z tego prawie 461 mln zł na realizację wieloletnich inwestycji wskazanych przez ministra środowiska i ponad 15 mln zł na kompleksowe wspieranie programów małej retencji. Pozostałe środki wydatkowano na dofinansowanie przedsięwzięć związanych z poprawą zaopatrzenia w wodę i usuwanie skutków powodzi.
Wieloletnia działalność i konsekwentna polityka finansowa Narodowego Funduszu przyniosły niekwestionowaną poprawę jakości i ilości zasobów wodnych w Polsce.
Ochrona powietrza
Modernizowanie w latach 2002-2005 instalacji w elektrowniach, hutach, rafineriach oraz zakładach wydobywczych i przemysłowych pozwoliło na znaczne ograniczenie emisji pyłów i zanieczyszczeń gazowych do atmosfery. Efekt ekologiczny z umów zakończonych oraz 614 zawartych od 2002 roku umożliwił redukcję o 212 tys. ton dwutlenku siarki, 2,7 mln ton dwutlenku węgla, 36 tys. ton tlenków azotu i 21 tys. ton pyłów rocznie. Na budowę i modernizację instalacji, które wpływają na poprawę parametrów jakościowych paliwa, jego zmianę, montaż urządzeń do redukcji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych, ograniczanie lotnych związków organicznych, oszczędzanie materiałów, surowców i energii, modernizację systemów ciepłowniczych oraz wykorzystanie alternatywnych źródeł energii Narodowy Fundusz wydatkował w latach 2002-2005 ok. 1,5 mld zł. Udzielono 120 pożyczek na kwotę 1,2 mld zł, 180 dotacji w wysokości 147 mln zł oraz 314 kredytów na sumę ok. 104,5 mln zł.
Do najbardziej znaczących inwestycji dofinansowanych w tym czasie zaliczyć można np. dofinansowanie Elektrowni Pątnów II – pożyczką w wysokości 226 mln zł, która pozwoli na budowę bloku energetycznego o mocy 464 MW i wyłączenie z eksploatacji dwóch bloków po 200 MW w Zespole Elektrowni Pątnów-Adamów-Konin SA (PAK) oraz dwóch bloków o mocy 120 MW każdy w Elektrowni Konin. Nowy blok zapewni wysoką sprawność wytwarzanej energii, mniejsze zużycie paliwa i znaczną redukcję odpadów poprodukcyjnych.
Istotny wpływ na poprawę jakości powietrza będzie miała także modernizacja kotła parowego i trzech elektrofiltrów w Elektrowni Skawina. Realizację przedsięwzięcia dofinansowano pożyczką w wysokości 27 mln zł.
Z preferencyjnego dofinansowania w formie pożyczki w wysokości 15 mln zł skorzystała też Rafineria Nafty SA w Jaśle, która przyjmuje i wysyła rocznie ok. 60 tys. ton benzyn i 300 tys. ton olejów. Wykonanie przedsięwzięcia pozwoli na redukcję węglowodorów o prawie 42 tony rocznie i wyeliminowanie wycieków produktów naftowych do gruntu.
Dzięki środkom z NFOŚiGW włocławski ANWIL S.A. dokonał zmiany technologii produkcji chloru i ługu sodowego ze stosowanej obecnie metody przeponowej (diafragmowej) na membranową. Jest to najnowocześniejsza metoda na świecie i jedyna zalecana przez Europejskie Zrzeszenie Producentów Chloru (EUROCHLOR). Charakteryzuje się najmniejszą energochłonnością oraz eliminuje z procesu produkcyjnego azbest. Spełnia wymagania określone dla Najlepszych Dostępnych Technik (BAT).
Uzyskiwanie energii z paliw kopalnych pomimo wprowadzania nowoczesnych technologii powoduje zanieczyszczanie powietrza m.in.: dwutlenkiem siarki, tlenkami węgla i azotu oraz pyłami. Ekologiczną alternatywą dla środowiska jest wykorzystywanie energii wiatru, wody, promieniowania słonecznego, wód geotermalnych i biomasy. Na dofinansowanie przedsięwzięć związanych z budową farm wiatrowych, małych elektrowni wodnych, kotłowni opalanych biomasą, a także instalowaniem pomp cieplnych, kolektorów słonecznych oraz ogniw fotowoltaicznych Narodowy Fundusz wydatkował w latach 2002-2005 ponad 200 mln zł. Do 2010 roku Polska zgodnie ze zobowiązaniami wynikającymi z Traktatu Akcesyjnego powinna osiągnąć 7,5% udziału w bilansie energetycznym kraju. Biorąc pod uwagę obecny udział odnawialnych źródeł energii w ogólnym bilansie energii pierwotnej na poziomie ok. 2,5%, jest to cel dość trudny do osiągnięcia. Dlatego spełnienie tego zobowiązania wymaga dalszego wspierania rozwoju energetyki odnawialnej.
Ochrona powierzchni ziemi
Każdego roku w Polsce powstaje około 100 mln ton odpadów, w tym 12 proc. to odpady komunalne. Na zapobieganie ich powstawaniu poprzez rozwój i wdrażanie nowoczesnych, bezodpadowych technologii, budowę zakładów utylizacji i unieszkodliwiania odpadów, właściwe ich wykorzystanie i zagospodarowanie, a także na likwidację starych i niebezpiecznych składowisk oraz rekultywację terenów zdegradowanych przez wojsko i przemysł, Narodowy Fundusz przeznaczył w latach 2002-2005 ok. 365 mln zł. Na dofinansowanie prawie 250 przedsięwzięć udzielono 190 dotacji i 60 pożyczek. W wyniku ich realizacji oraz umów zakończonych w tym okresie zwiększono pojemność składowisk o 4,3 mln m3, zagospodarowanie odpadów o 2,1 mln ton, rekultywację 400 ha gruntów oraz likwidację odpadów niebezpiecznych o 200 tys. ton.
W latach 2002-2005 największe środki skierowane zostały m.in. na budowę zakładu unieszkodliwiania odpadów cynkonośnych „Bolesław Recykling” w Bukownie (pożyczka 45 mln zł), na budowę zakładu produkcji kruszyw z żużli pochodzących z pieców szybowych Huty Miedzi Głogów, rozbudowę zakładu przerobu odpadów z tworzyw sztucznych na paliwa ekologiczne w Kędzierzynie-Koźlu, likwidację Zakładów Chemicznych „Tarnowskie Góry” oraz starych składowisk odpadów niebezpiecznych tzw. mogilników w województwach świętokrzyskim, pomorskim, małopolskim, warmińsko-mazurskim.
Przewidziane do realizacji zadania oraz potrzeby związane z gospodarką odpadową określone zostały w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami (KPGO) oraz w planach regionalnych (wojewódzkich, powiatowych, gminnych). Narodowy Fundusz uwzględnia je przy dofinansowaniu przedsięwzięć porządkujących gospodarkę odpadową. Realizuje również zadania wynikające z przypisanej mu roli beneficjenta końcowego funduszy strukturalnych w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw (SPO WKP).
SPO WKP
Na dofinansowanie projektów realizowanych w ramach działania 2.4 SPO WKP przewidziano ok. 830 mln zł ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i NFOŚiGW. Obsługę tego programu rozpoczęto w pierwszym kwartale 2005 roku. Dofinansowaniem objęte są projekty inwestycyjne realizowane przez przedsiębiorstwa, które dostosowują infrastrukturę do unijnych standardów w zakresie m.in. budowy lub modernizacji oczyszczalni ścieków przemysłowych, rozbudowy obiektów spalania paliw i systemów ciepłowniczych, wykorzystania alternatywnych źródeł energii, recyklingu lub unieszkodliwiania odpadów opakowaniowych.
Dofinansowanie inwestycji wynosi od 30 do 65% kosztów kwalifikowanych danego przedsięwzięcia, ale dopłata do jednego przedsięwzięcia jest ograniczona do 5 mln euro.
Po pierwszej turze aplikacyjnej, która zakończyła się w marcu, zakwalifikowano do udzielenia pomocy finansowej 28 projektów. W październiku podpisano 25 umów z beneficjentami na łączną kwotę dotacji w wysokości prawie 101 mln zł. Trzech wnioskodawców zrezygnowało z podpisania umowy.
W drugiej turze, trwającej od połowy sierpnia do 23 września, zgłoszono 110 wniosków na realizację przedsięwzięć, których wartość kosztorysowa przekracza 1656 mln zł, w tym koszty kwalifikowane – 1620 mln zł. Wysokość wnioskowanej pomocy wynosi 503 mln zł. Najliczniejszą grupę stanowią wnioski o wsparcie inwestycji koniecznych do uzyskania pozwolenia zintegrowanego (40) oraz porządkowania gospodarki odpadami przemysłowymi i niebezpiecznymi (38). Pozostałe dotyczą ochrony powietrza (10) i gospodarki wodno-ściekowej (22).
Obecnie wnioski są analizowane pod kątem formalnym. Wyznaczono już termin trzeciej rundy aplikacyjnej, która trwać będzie od 15 listopada 2005 roku do 6 stycznia 2005 roku.
Fundusz Spójności
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej zajmuje się obsługą 65 projektów inwestycyjnych finansowanych z dotacji unijnych, w tym 43 zatwierdzonych przez Komisję Europejską w ramach funduszu ISPA, 22 przyjętych pod koniec grudnia 2004 roku do finansowania z Funduszu Spójności oraz dwóch z zakresu pomocy technicznej.
Wartość projektów dotowanych z funduszu ISPA (6 z gospodarki odpadowej i 37 dotyczących porządkowania gospodarki wodno-ściekowej), którego zobowiązania finansowe przejął po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej Fundusz Spójności, przekracza łącznie 3 122 mln euro. Na realizację tych przedsięwzięć podpisano z beneficjentami 221 kontraktów (w tym 30 na pomoc techniczną) na łączną kwotę ok. 935 mln euro.
Pod koniec trzeciego kwartału br. NFOŚiGW przekazał do Ministerstwa Środowiska 34 kolejne projekty przewidziane do finansowania z Funduszu Spójności, w tym 12 zaktualizowanych wniosków zgłoszonych w ubiegłym roku oraz 22 nowe projekty. Zdecydowana większość dotyczy porządkowania gospodarki wodno-ściekowej, a jedynie 7 zagospodarowania odpadów, ponieważ przy braku jednoznacznych regulacji trudno jest inwestorom zagwarantować dostarczenie do utylizacji wymaganej ilości odpadów i uzyskanie deklarowanego efektu ekologicznego.
Dobre przygotowanie projektów przewidzianych do finansowania ze środków Unii Europejskiej, ich sprawna obsługa, efektywne wykorzystywanie wielomiliardowych dotacji oraz racjonalne gospodarowanie środkami krajowymi, którymi zarządza Narodowy Fundusz jest możliwe dzięki fachowości dobrze wyszkolonej kadry, dostosowaniu struktur organizacyjnych do nowych potrzeb i wyzwań oraz systematycznemu doskonaleniu zasad udzielania pomocy finansowej.
Jolanta Czudak-Kiersz