80 lat Lasów Państwowych – Lasy zielonym skarbcem Polski
Dodatek jubileuszowy Lasów Państwowych do „RZECZPOSPOLITEJ”.
nr 141 (6824) 18 czerwca 2004 r.

Drewno i nie tylko

Sięganie do zasobów lasu jako odnawialnego źródła surowca drzewnego wynika nie tylko z konieczności zapewnienia gospodarzowi wpływów finansowych, pozwalających łożyć środki na gospodarkę leśną. Podyktowane jest również potrzebami hodowlanymi oraz względami regulacji struktury zasobów leśnych. Zakres użytkowania wyznaczają względy trwałości lasów i zwiększania ich zasobów.

Ilość drewna (grubizny) do pozyskania w nadleśnictwie jest dokładnie określona i wynika z przyjętego etatu cięć, ustalanego na 10 lat. Etat cięć rębnych to planowana, maksymalna wielkość pozyskania drewna w drzewostanach dojrzałych do odnowienia. Z kolei wielkość tzw. użytków przedrębnych, przewidywanych do pozyskania w drzewostanach młodszych w ramach zabiegów pielęgnacyjnych, ma charakter przybliżony i może być korygowana w zależności od bieżących potrzeb hodowlanych i sanitarnych (tu decydują takie czynniki, jak np. konieczność wywiezienia z lasu obumierających lub martwych drzew – tzw. posuszu, drzew połamanych czy wywróconych). Zakres koniecznych prac związanych z jego bieżącym stanem sanitarnym w naturalny sposób wpływa na wielkość pozyskania drewna w tzw. użytkowaniu przygodnym.

Planowość

Do celów statystycznych przyjmuje się, że roczne możliwości pozyskania drewna w Lasach Państwowych to suma 1/10 etatów cięć rębnych i planowanych użytków przedrębnych ze wszystkich nadleśnictw LP.

Wytyczne dla nowoczesnej, trwale zrównoważonej i wielofunkcyjnej gospodarki leśnej, w której użytkowanie lasu jest przecież tylko jednym z elementów, formułowane są już na etapie planu urządzenia lasu, który jest dokumentem obowiązującym dla całych Lasów Państwowych i poszczególnych nadleśnictw, zatwierdzanym przez ministra środowiska (i tylko on może go zmienić). Użytkowanie lasu w ujęciu długofalowym nie jest zatem wyrazem woli tylko Lasów Państwowych – to element polityki leśnej państwa. Warto o tym pamiętać, chcąc formułować takie czy inne opinie na temat „eksploatacji” zielonych zasobów przez Lasy Państwowe.

W opartej na ekologicznych podstawach gospodarce leśnej coraz powszechniej stosowane są rębnie złożone zamiast mniej skomplikowanych i tańszych w wykonaniu zrębów zupełnych, oznaczających całkowitą wycinkę lasu na dużych powierzchniach. Pozostawienie fragmentów dojrzałego drzewostanu czy też nawet pojedynczych drzew sprzyja naturalnej sukcesji. Ma to również znaczenie dla późniejszego zróżnicowania struktury wiekowej i piętrowej odnawianego lasu i podtrzymania dogodnych dla niego stosunków wodnych. To ewidentna korzyść dla jakości odnowień, a potem lepszej kondycji zdrowotnej przyszłego lasu.

Analiza rozmiarów pozyskania drewna w ciągu ostatnich lat uzasadnia twierdzenie, że zasoby polskich lasów użytkowane są w sposób racjonalny, zapewniający ich trwały rozwój ilościowy i jakościowy. Obecnie w Lasach Państwowych pozyskuje się ok. 55 proc. bieżącego przyrostu masy drzewnej zasobów na pniu. A to oznacza, że z roku na rok rośnie wartość lasu i to nie tylko ta mierzona w złotówkach.

Utrzymująca się od paru lat stagnacja na krajowym rynku drewna skutkowała przewagą podaży nad popytem na ten surowiec. Sytuacja ta zmieniła się w drugiej połowie ubiegłego roku, kiedy pojawił się, widoczny również w bieżącym roku, wzmożony popyt spowodowany zapowiedzią wprowadzenia od 1 maja br. wyższej,
22-procentowej stawki VAT na drewno. Mając na względzie ów niespodziewany run, w drugiej połowie zeszłego roku Lasy Państwowe dwukrotnie, za akceptacją ministra środowiska, zwiększały pulę sprzedaży – w sumie o blisko 1,6 mln m sześc. Po tych decyzjach w Lasach Państwowych pozyskano w ubiegłym roku 29,2 mln m sześc. drewna ogółem, w tym 27,1 mln m sześc. grubizny. Ale sprzedaż grubizny była wyższa i wyniosła w ub.r. 28,1 mln m sześc. – na rynek trafiło również drewno z zapasów zgromadzonych przez LP na przełomie lat 2002/2003 (w ostatnich latach rok w rok w remanentach notowano zapasy rzędu 2 mln m sześc.). Jeśli zaś dołożyć do sprzedanej grubizny 2,1 mln m sześc. drobnicy, to zeszłoroczna sprzedaż drewna przez Lasy Państwowe wyniosła łącznie 30,2 mln m sześc. drewna.

Łowiectwo

Zwierzyna – nie tylko łowna – jest ważnym ogniwem ekosystemu leśnego i podobnie jak inne jego składniki podlega zabiegom hodowlanym i ochronnym. Jej liczebność w naszych lasach stawia Polskę w czołówce krajów europejskich.

Gospodarkę łowiecką regulują przepisy ustawy „Prawo łowieckie” oraz liczne akty wykonawcze. Mamy w kraju ponad 5 tys. obwodów łowieckich, w których gospodarują myśliwi zrzeszeni w kołach łowieckich. Lwią część obwodów dzierżawią koła Polskiego Związku Łowieckiego na podstawie dziesięcioletnich umów zawieranych z właściwym dla danego obszaru wojewodą lub dyrektorem RDLP.

W sezonie łowieckim 2001/2002 w zarządzie Lasów Państwowych było 266 obwodów łowieckich – Ośrodków Hodowli Zwierzyny o łącznej powierzchni 1,87 mln ha. W OHZ polują myśliwi krajowi i zagraniczni – wpływy z polowań z nawiązką pokrywają koszty prowadzonej w nich gospodarki łowieckiej. Ale nie sprowadza ona się tylko do polowań.

W OHZ uprawia się ponad 300 ha gruntów ornych, z których zebrane zboża i rośliny okopowe przeznaczane są na zimowe dokarmianie zwierzyny. Oprócz tego na polanach śródleśnych i na granicy lasu utrzymywane są tzw. poletka łowieckie, gdzie uprawia się najbardziej lubiane przez zwierzynę rośliny. Na niektórych sadzone są różne gatunki wierzby, lipa, dąb, jarzębina, które dostarczają jej tzw. żeru pędowego. Leśnicy urządzają również tzw. poletka zgryzowe – na wybranych powierzchniach sadzą drzewa i krzewy najchętniej zgryzane przez zwierzęta. Sadzą też dzikie drzewa owocowe udostępniane potem zwierzynie w okresie owocowania. Tam, gdzie zachodzi taka potrzeba, wykaszane są śródleśne łąki i pastwiska, zakładane są wieloletnie uprawy mieszanek roślin motylkowych itp. Takie otwarte „leśne stołówki” mają zatrzymać zwierzynę w lesie, a tym samym minimalizować straty powodowane przez nią na polach uprawnych.

Co roku zwierzyna wyrządza szkody na kilku tysiącach hektarów upraw rolnych (z tego tytułu tylko w 2002 r. Lasy Państwowe wypłaciły rolnikom 7,5 mln zł odszkodowań). Nadmiernie liczebna stwarza także stałe zagrożenie dla trwałości lasu, zwłaszcza dla upraw i młodych drzewostanów. Toteż racjonalna gospodarka łowiecka i utrzymywanie populacji zwierzyny w granicach wyznaczanych równowagą leśnego ekosystemu ma w Lasach Państwowych wielkie znaczenie.

KJ

• Informacje o Lasach Państwowych