Infrastruktura – Środowisko – Energia
Dodatek promocyjno-reklamowy do „RZECZPOSPOLITEJ”.
20 marca 2007 r.
Funkcjonowanie polskiego systemu przesyłu gazu
W 2003 r. Rada i Parlament Europejski przyjęły Nową Dyrektywę Gazową 2003/55/WE. Podstawowym celem tego dokumentu było umożliwienie dostępu do sieci uprawnionym użytkownikom oraz zapewnienie możliwości swobodnego wyboru dostawcy gazu. Jak się wydaje, głównym celem wdrożenia dyrektywy miało być obniżenie kosztów pozyskania paliwa gazowego przez odbiorców końcowych. Cel ten powinien zostać osiągnięty poprzez wymuszenie konkurencji i złamanie monopolu przedsiębiorstw będących jednocześnie właścicielami sieci i zajmujących się działalnością związaną z obrotem gazem. Przystąpienie Polski do struktur Unii Europejskiej, które miało miejsce 1 maja 2004 r., spowodowało konieczność dostosowania się polskich przedsiębiorstw do wytycznych wyżej wymienionej dyrektywy. Zgodnie z Nową Dyrektywą Gazową od 1 lipca nastąpiło prawne wydzielenie operatorów sieci przesyłowych. Wydzielanie operatora sieci przesyłowej przyjęło różne formy w poszczególnych państwach UE.
W efekcie implementacji Dyrektywy 2003/55/WE w sprawie dostępu do sieci przesyłowych gazu ziemnego z dniem 1 lipca 2007 r. ma nastąpić także wyodrębnienie niezależnych operatorów systemu dystrybucyjnego.
Ważną rolę w kształtowaniu europejskiego rynku gazu odegrała też Dyrektywa 2004/67/WE, dotycząca środków zapewnienia bezpieczeństwa dostaw gazu ziemnego.
Kolejnym istotnym aktem prawnym jest Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie dostępu do sieci przesyłowych gazu ziemnego 1775/2006/WE, określające szereg wymagań w stosunku do operatorów systemów przesyłowych oraz zasad pozwalających na uzyskanie dostępu do sieci przesyłowych przez zainteresowane podmioty.
Na gruncie prawa polskiego najistotniejszymi elementami jest znowelizowana ustawa Prawo energetyczne wraz z oczekującymi obecnie na nowelizację rozporządzeniami wykonawczymi.
Niebawem powinna wejść w życie, uchwalona przez Sejm, ustawa o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego oraz zasadach postępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku naftowym, regulująca m. in. zasady tworzenia zapasów obowiązkowych gazu ziemnego oraz określająca normy postępowania w stanach zagrożenia bezpieczeństwa energetycznego (paliwowego) państwa w zakresie gazu ziemnego. Zapisy ustawy stanowią w pewnym zakresie implementację wspomnianej Dyrektywy 2004/67/WE.
Ponadto istnieje szereg innych przepisów istotnych dla funkcjonowania rynku gazowego zawartych w ustawach Prawo geologiczne i górnicze, Prawo budowlane oraz Prawo ochrony środowiska, a także szereg rozporządzeń wykonawczych oraz norm i przepisów technicznych dotyczących gazownictwa.
Wydzielenie Operatora Systemu Przesyłowego
Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. powstał 16 kwietnia 2004 r., jako PGNiG – Przesył Sp. z o.o. (później GAZ-SYSTEM Sp. z o.o.). W dniu 30 czerwca 2004 r., Prezes Urzędu Regulacji Energetyki udzielił spółce koncesji na przesyłanie i dystrybucję gazu na lata 2004-2014, a 1 lipca 2005 r. wydał decyzję, na mocy której spółka uzyskała statut operatora systemu przesyłowego. W dniu 18 września 2006 r. Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników podjęło uchwałę o przekształceniu Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM Sp. z o.o. w spółkę akcyjną. Natomiast w grudniu 2006 r. GAZ-SYSTEM S.A. został wyznaczony na operatora gazowego systemu przesyłowego do 2014 r.
W 2006 r. spółka zrealizowała szereg zadań, do których zaliczyć należy: opracowanie Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej i Taryfy przesyłowej, podpisanie umowy przesyłowej z Mazowiecką Spółką Gazownictwa Sp. z o.o., a także włączenie do systemu złoża gazu Wilga (FxEnergy), wdrożenie systemu billingowego oraz Systemu Zarządzania Jakością ISO 9001:2001.
Sieć przesyłowa
Podstawową działalnością Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. jest świadczenie usługi przesyłu gazu. Gaz przesyłany jest poprzez sieć gazociągów przesyłowych pomiędzy punktami wejścia do systemu WE a punktami wyjścia z systemu WY w trzech systemach gazowniczych:
- system gazu wysokometanowego E,
- system gazu zaazotowanego Lw,
- system gazu zaazotowanego Ls.
GAZ-SYSTEM S.A. świadczy usługę przesyłu poprzez sieć gazociągów przesyłowych o łącznej długości ok. 14 tys. km. Około 1,7 tys. km gazociągów jest własnością Spółki (są to gazociągi transportujące gaz wysokometanowy), natomiast pozostała część użytkowana jest w oparciu o umowę leasingu zawartą z PGNiG S.A.
Długość gazociągów przesyłowych objętych umową leasingu wynosi łącznie ok. 12,3 tys. km, z czego znaczna większość (ok. 11,4 tys. km) to gazociągi gazu wysokometanowego E.
System gazu zaazotowanego zarządzanego przez spółkę to ponad 700 km gazociągów przesyłających gaz podgrupy Lw i ok. 250 km gazociągów w systemie gazu zaazotowanego Ls.
System przesyłowy dysponuje 15 tłoczniami gazu, o łącznej zainstalowanej mocy ok. 130 MW. Ilość stacji przesyłowych będących punktami wejścia do systemu oraz punktami wyjścia z sytemu wynosi odpowiednio:
- dla systemu gazu grupy E: punkty wejścia – 54, punkty wyjścia – 1339,
- dla systemu gazu podgrupy Lw: punkty wejścia – 6, punkty wyjścia – 91,
- dla systemu gazu podgrupy Ls: punkty wejścia – 1, punkty wyjścia – 22.
Obecnie ok. 63% gazu transportowanego w Polsce dostarczane jest ze wschodu, ok. 30% stanowi transport ze źródeł krajowych, a tylko ok. 7% gazu dostarczane jest z kierunku zachodniego. Ze względu na umiejscowienie źródeł gazu na południu i wschodzie Polski, system przesyłowy oraz obiekty takie jak węzły i tłocznie budowane były w celu przesyłania gazu ze wschodu na zachód i z południa na północ. Umiejscowienie punktów wejścia gazu do systemu przesyłowego oraz parametry techniczne sieci i obiektów systemu determinują możliwość wykorzystania przepustowości systemu przesyłowego. Polska ze względu na swoje położenie geograficzne może odgrywać istotną rolę jako kraj tranzytowy. Obecnie tranzyt gazu przez Polskę odbywa się gazociągiem Jamał – Europa (przepustowość ok. 32 mld m3/rok). Dotychczas nie zapadła decyzja dotycząca budowy drugiej nitki gazociągu zapewniającej zwiększenie przepustowości do ok. 66 mld m3/rok. Istnieje wiele projektów, które umożliwiłyby połączenie Polski z innymi źródłami lub systemami europejskimi, jednak w większości pozostają one w fazie koncepcyjnej.
Ostatnio podjęte decyzje dotyczące nowych źródeł gazu w północno-zachodniej Polsce, związane przede wszystkim z planowaną budową terminala LNG, oznaczają dywersyfikację dostaw gazu do naszego kraju oraz powodują konieczność odpowiedniej rozbudowy systemu przesyłowego tak, aby umożliwić odbiór gazu z nowego kierunku dostaw. Projekt LNG pozwoli na bezpośrednie dostarczanie gazu do rejonów znajdujących się do tej pory na „końcówkach” gazociągów przesyłowych, umożliwiając dalsze zwiększenie zużycia gazu w tych obszarach oraz podwyższając poziom bezpieczeństwa dostaw w tych rejonach.
Podobnie od dawna oczekiwana decyzja o rozbudowie Podziemnych Magazynów Gazu, w tym magazynu w Wierzchowicach, skutkuje koniecznością odpowiedniej rozbudowy systemu przesyłowego.
Zapewnienie niezawodności działania oraz rozwój systemu przesyłowego stanowi jeden z podstawowych celów strategicznych spółki. GAZ-SYSTEM S.A. realizuje go zapewniając odpowiedni standard świadczonych usług przesyłania oraz racjonalną rozbudowę systemu poprzez:
- likwidację wąskich gardeł w systemie,
- budowę gazociągów magistralnych zwiększających możliwości przesyłowe oraz poprawiających bezpieczeństwo dostaw gazu do odbiorców,
- umożliwienie przesyłu gazu z nowych kierunków dostaw, w tym udział w programie LNG,
- udział lub inicjowanie rozbudowy Podziemnych Magazynów Gazu.
Instrukcja Ruchu i Eksploatacji Sieci
Zasady korzystania z systemu przesyłowego określane są w dokumencie nazywanym Kodeksem Sieci (od angielskiej nazwy „Network Code”). W zależności od specyfiki związanej z uwarunkowaniami panującymi na rynku gazu w poszczególnych państwach dokument ten obejmuje różny zakres i przybiera różne formy. Zgodnie z wytycznymi wynikającymi z Dyrektywy Gazowej oraz rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie warunków dostępu do sieci przesyłowej gazu ziemnego, operatorzy powinni opracować jednolite, przejrzyste i niedyskryminacyjne zasady korzystania z sieci oraz podać je do publicznej wiadomości. W prawodawstwie polskim zapisy dotyczące Kodeksu Sieci znalazły odzwierciedlenie w ustawie Prawo energetyczne. Zgodnie z jej zapisami na operatorów systemów przesyłowych nałożono obowiązek przygotowania dokumentu pod nazwą Instrukcja Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej (IRiESP), który stanowi odpowiednik Kodeksu Sieci Przesyłowej.
Przygotowana przez Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. IRiESP stanowi regulamin w zakresie świadczenia i korzystania z usługi przesyłania paliwa gazowego, uwzględniający wymagania prawne, techniczne i organizacyjne. IRiESP obejmuje zasięgiem całą infrastrukturę techniczną zarządzaną przez operatora oraz wskazuje prawa i obowiązki podmiotów uczestniczących w procesie przesyłania paliwa gazowego.
Instrukcja Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej określa:
- charakterystykę techniczną i funkcjonalną podsystemów gazu ziemnego,
- warunki dostępu do sieci przesyłowej i warunki odmowy dostępu,
- opis procesu świadczenia usługi przesyłowej, zasady rezerwowania mocy (przepustowości) systemu,
- zasady bilansowania systemu przesyłowego i poszczególnych zleceniodawców usług przesyłowych,
- dopuszczalne tolerancje niezbilansowania,
- tryb postępowania przy likwidacji skutków awarii, odpowiedzialność za skutki awarii, planowanie działań zapobiegawczych awariom,
- podstawowe założenia i wymagania dla systemu wymiany informacji,
- zasady przyłączania nowych punktów wejścia/wyjścia,
- zasady naliczania opłat, rozliczania i fakturowania.
Perspektywy rozwoju rynku gazu
Przyszłość rynku gazu ziemnego w Polsce zależy od szeregu czynników ekonomicznych, technicznych oraz formalnoprawnych. Najistotniejszą rolę odegra cena pozyskania paliwa gazowego przez odbiorców, a w szczególności jej relacja do cen innych konkurencyjnych paliw. Ważnymi czynnikami będą również sposób dostępu do tanich złóż gazu, w tym optymalizacja wydobycia gazu krajowego, oraz odpowiednie wykorzystanie funkcji, jaką może pełnić Polska w roli kraju tranzytowego, nie tylko na linii wschód-zachód, ale także północ-południe. Wpływ na przyszłość rynku gazu ziemnego w Polsce będą miały również koszty związane z koniecznością zapewnienia odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa dostaw gazu, w tym koszty rozbudowy systemu oraz pojemności magazynowych, a także związane z dywersyfikacją kierunków dostaw.
Z punktu widzenia operatora systemu przesyłowego najistotniejsze jest zapewnienie odpowiedniego rozwoju infrastruktury w celu zaspokojenia potrzeb zleceniodawców usług przesyłowych oraz zapewnienia jak najwyższego poziomu bezpieczeństwa dostaw gazu.
Piotr Bujalski
zastępca dyrektora Pionu Krajowa Dyspozycja Gazu
Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A.
Infrastruktura – Środowisko – Energia
Dodatek promocyjno-reklamowy do „RZECZPOSPOLITEJ”.
20 marca 2007 r.
Functioning of the Polish gas transfer system
In 2003 the European Council and European Parliament accepted the New Gas Directive 2003/55/WE. The basic aim of this document was to enable access to the network to the entitled users and provide a possibility of a free choice of gas supplier. As it seems, the main aim of implementation of this Directive was to lower the costs of acquiring gas fuel by the final receivers. This aim should have been achieved by forcing competition and breaking the monopoly of the companies, which simultaneously own the networks and are active in the field of gas turnover. The accession of Poland to the European Union structures, which took place on The 1st May 2004, caused a necessity of adjusting Polish companies to guidelines of the above mentioned Directive. According to New Gas Directive starting from 1st July a legal separation of the operators of transfer networks took place. The separation of an operator of the network took different forms in particular countries of the EU.
As a result of the implementation of the Directive 2003/55/WE concerning access to gas transfer networks on 1st July 2007 there shall also take place a separation of independent operators of the distribution system.
An important role in shaping the European gas market was the Directive 2004/67/WE, dealing with means of providing safety of the earth gas supplies.
A next relevant legal act is the Disposition of the European Parliament and the European Council referring to the access to the earth gas transfer networks 1775/2006/WE, defining a number of requirements in relation to the operators of the transfer delivery systems and rules enabling one to get access to the transfer networks by entities interested in it.
On the basis of Polish law the most important elements are the novelized statute Energetic Law together with its executive dispositions now waiting to be novelized.
One can expect that soon a law should be passed by the Polish Parliament on the reserves of petroleum, oil products and earth gas and rules of dealing with situations of a state’s fuel threat and disturbance on the oil market, regulating among others, the rules of creating compulsory earth gas reserves and defining the standards of procedures in case of threat of state’s power (fuel) safety in scope of the earth gas. The entries of the law make-up, to some extent, the implementation of the above mentioned Directive 2004/67/WE.
Moreover, there are many other legal provisions that are relevant to the functioning of the gas market included in the statutes of the Geological and Mining Law, Building Law and Environment Protection Law, and also a number of executive dispositions and technical standards and provisions dealing with the gas industry.
The separation of a transfer system operator
The operator of the Transfer Gas Pipelines GAZ-SYSTEM S.A. was established on 16th April 2004, as a PGNIG – Przesył Sp.z.o.o. (later GAZ-SYSTEM Sp.z.o.o.). On 30th June 2004 the President of the Energy Regulation Office granted the company a concession on gas transfer and distribution for the years 2004-2014, and on the 1st July 2005 issued a decision on the basis of which the company got the status of the transfer system operator. On 18th September 2006 the Extraordinary Assembly of the Shareholders passed an act of a transformation of the Transfer Gas Pipelines Operator GAZ-SYSTEM Sp.z.o.o. into a join-stock company whereas in December 2006 the GAZ-SYSTEM S.A. was appointed the operator of the gas transfer system until 2014.
In 2006 the company carried out numerous tasks, into which one should include the following: elaboration of the Instructions of Operation and Exploitation of the Transfer Network and the Transfer Tariff, signing a transfer contract with the Mazowiecka Spółka Gazownictwa Sp.z.o.o., and also incorporating the gas deposit Wilga (FxEnergy) to the system, implementing of the billing system and the Quality Managing System ISO 9001:2001.
The transfer network
The basic activity of the Transfer Gas Pipelines Operator GAZ-SYSTEM S.A. is rendering the service of gas transferring. The gas is transferred by a network of gas-transferring pipelines between the points of entry (WE) to the system and the exit points (WY) from the system in three gas systems:
-
The E high-methane gas system
-
The Lw nitrogenized gas system
-
The Ls nitrogenized gas system
The GAZ-SYSTEM S.A. renders its transfer services through a network of gas-transferring pipelines measuring about 14 thousand km of length. About 1.7 thousand km. of the gas pipelines is the property of the Company (these are the gas pipelines transporting the high-methane gas), while the rest is used upon the leasing agreement concluded with the PGNIG S.A.
The length of the gas-transferring pipelines covered by the leasing agreement amounts to about 12.3 thousand km, out of which a substantial part (about 11.4 thousand km) is the gas pipeline for the E high-methane gas.
The nitrogenized gas system managed by the company makes-up over 700 km of gas-transferring pipelines of the Lw sub-group and about 250 km of gas pipelines in the Ls nitrogenized gas system.
The transfer system disposes of 15 gas compressing stations of total installed power of about 130 MW. The number of the transfer stations which are the point of the entry into the system and of exit from the system is as follows:
-
for the E gas group system: points of entry – 54, points of exit – 1339,
-
for the Lw gas subgroup system: points of entry – 6, points of exit – 91,
-
for the Ls gas subgroup system: points of entry – 1, points of exit – 22.
Currently, about 63% of the gas transported in Poland is originates from the east, about 30% represents the amount of the transport from the country’s sources, and only about 7% of the gas is delivered from the west direction. On account of location of the gas sources in the south and east of Poland, the transfer system and objects like junctions and compressing stations had been built to transport the gas from the east to the west and from the south to the north. The location of the gas entry points into the system and the technical parameters of the network and the system objects determine the possibility of using the flow capacity of the transfer system. Poland, due to its geographical location can play a significant role as a transit country. Currently, the gas transit through Poland takes place through the Jamał – Europa gas pipeline (of the flow capacity of about 32 billions m³/year). Until now there hasn’t been any decision made about construction a second line of the gas pipeline providing increase of the flow capacity up to about 66 billions m³/year. There are many projects which would enable Poland to be connected with other European sources or systems, nevertheless they mostly remain in their conception phase.
The recently undertaken decisions related with new gas sources in the north-west Poland, connected mostly with the planned construction of the LNG terminal mean the diversification of gas deliveries to our country and they force a necessity of a proper development of the transfer system, so as to enable one receiving the gas from the new supply direction. The LNG project will make possible the direct delivery of the gas to the regions which have been, up until now, located at the „terminals of the gas-transferring pipelines. This way it will be possible to get further increase of gas usage in those regions and enhance the level of supply safety in those regions.
Similarly, the for long expected decision on developing Underground Gas Storages, the storage in Wierzchowice included, results in the necessity of an appropriate development of the transferring system.
Ensuring the operational reliability and development of the gas transfer system makes-up one of the basic strategic aims of the company. The GAZ-SYSTEM S.A. performs it by providing a proper standard of its services of the transfer and a rational extension of the system through:
-
liquidation of the bottlenecks in the system,
-
building arterial gas pipelines which increase transfer capacities and improving safety of the gas delivery to the receivers,
-
enabling gas transfer from new delivery’s directions, including participation in the LNG program,
-
participation or initiation of development of the Underground Gas Storages.
Instruction on Operation and Exploitation of the Network
The rules governing making use of the transfer system have been defined in the document called „Kodeks Sieci” (deriving from the English term Network Code). Depending on the specific features connected with the conditions dominating on gas markets in respective countries, the document covers different ranges and assumes different forms. In accordance with the guidelines resulting from the Gas Directive and the dispositions of the European Parliament and the Council concerning the terms of access to the earth gas transfer system network, the operators should work-out a uniform, clear and non-discriminating rules of the network usage and disclose them. In the Polish legislation the registrations towards the Network Code were reflected in the Energy Law. According to its provisions the transfer systems operators are obliged to prepare a document called as The Instruction of Operation and Exploitation of the Network (IRiESP) that makes an the equivalent of the Transfer Network Code.
The Gas-Transferring Pipelines Operator GAZ-SYSTEM S.A. prepared the IRiESP that makes-up a regulation in range of rendering services and making use of gas fuel transfer. It covers legal, technical and organization requirements. The IRiESP covers with its range the whole technical infrastructure managed by the operator and indicates the rights and obligations of the entities participating in the process of gas fuel transfer.
The Instruction of Operation and Exploitation of the Network defines:
-
the technical and functional features of the earth gas sub-systems,
-
the terms of access to the transfer network and the terms of denying the access,
-
description of the process of rendering transfer services, the rules of reservation of power (flow capacity) of the system,
-
the rules of balancing the transfer system and respective orderers of the transfer services,
-
admissible tolerance of unbalancing,
-
mode of operation while liquidation of failure effects, the responsibility for failure results, planning preventive actions against failures,
-
basic assumptions and requirements for the information exchange system,
-
rules of adjoining new points of entry/exit,
-
rules of calculation of charges, settlements and invoicing.
Perspectives of development of the gas market
Future of the earth gas market in Poland depends upon many economic, technical and formal/ legal factors. The most important role will be played by the price of gaining the gas fuel by the receivers, and especially it’s relation to competitive fuel prices. Also the method of accessing cheap earth-gas deposits, including optimization the extraction of the domestic gas and proper usage of the function that Poland can perform in its role as a transit country, not only along the east-west direction, but also along the north-south one, will be important factors. Moreover, significant influence on future of the earth gas market in Poland will be exerted by the costs connected with the necessity of providing a proper safety level of gas supplies, costs of extending the system and storage capacities included, and also those connected with diversification of supply directions.
From the point of view of a transfer system operator, the most important factor is to provide a proper development of the infrastructure, so as to fulfill the needs of the orderers of the transfer services and providing the highest possible level of gas supply safety.
Piotr Bujalski
Deputy Director of the Department of the Domestic Gas Dispatch
[Z-ca Dyrektora Pionu Krajowej Dyspozycji Gazu]
Gas-transferring Pipelines Operator GAZ-SYSTEM S.A.
[Operator Systemów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A.]