ENERGIA XXI – Prywatyzacja polskiej energetyki, cz. 4
Dodatek reklamowy do RZECZPOSPOLITEJ.
nr 62 (5532) 14 marca 2000 r.

Historia, rozwój firmy, ostatnie osiągnięcia
Vattenfall

 

Początki koncernu Vattenfall AB, który może pochwalić się blisko 100-letnią historią, łączą się z początkami procesu elektryfikacji w Skandynawii. Prekursorem Vattenfall (co po szwedzku znaczy „wodospad”) była założona w 1909 r. Królewska Rada ds. Energii. Jednemu z inicjatorów tego przedsięwzięcia, Vilhelmowi Hansenowi, udało się przekonać szwedzki parlament, że elektryfikacja kraju położy podwaliny pod uprzemysłowienie, co z kolei przyczyni się do rozwoju ekonomicznego, a co za tym idzie poprawy finansów państwa. Hansen został dyrektorem Rady, a w 1910 uruchomiono pierwszy generator w miejscowości Trollhattan. Projekt ten – pierwsza jednostka Vattenfall produkująca energię elektryczną – obwieścił początek kampanii elektryfikacyjnej w Szwecji, trwającej cały wiek. W pierwszej kolejności rozwijano produkcję energii w elektrowniach wodnych – przy użyciu innowacyjnych rozwiązań z wykorzystaniem zaawansowanych technologii.

Po elektrowniach wodnych przyszła kolej na następną technologię – rozwój przesyłu energii elektrycznej połączony z budową linii telekomunikacyjnych. Kamieniem milowym w tej dziedzinie była konstrukcja linii transmisyjnej 380 kV o długości 1000 kilometrów, którą zrealizowano w związku z budową elektrowni w Harspranget. Elektrownia została ukończona i przekazana do użytku w 1952 r. Dwa lata później położony został następny kamień milowy w dziedzinie przesyłu energii elektrycznej – kabel przesyłowy pomiędzy lądem stałym a wyspą Gotland.

Następnie miała miejsce trzecia ważna faza ekspansji związana z energią nuklearną. Decyzja Vattenfall o wykorzystaniu technologii reaktorów z wodą lekką firmy ASEA w szwedzkich elektrowniach nuklearnych zaowocowała osiągnięciem wysokiej wydajności i jakości działania.

Na początku lat dziewięćdziesiątych, powołana przez rząd komisja przedstawiła swój pierwszy raport na temat deregulacji rynku energii elektrycznej w Szwecji, czyli umożliwienia wytwarzania i sprzedaży energii elektrycznej na otwartym rynku. W momencie kiedy propozycja została przedłożona, tego typu reformy przeprowadzono wcześniej jedynie w Norwegii oraz, w odniesieniu do dużych klientów, w Anglii. Szwedzki rynek został uwolniony 1 stycznia 1996 r.

Koniec 1999 r. był jednocześnie końcem czterech lat otwartej konkurencji na zderegulowanym rynku szwedzkim. Kierunki rozwoju w czasie tych czterech lat charakteryzowały się bardzo dynamicznymi i gwałtownymi zmianami. Podczas gdy zmniejszyły się marże i rentowność, sytuacja zmusiła producentów energii, aby stali się bardziej kreatywni w znajdywaniu innowacyjnych rozwiązań. Najważniejszą zmianą, która dokonała się w 1999 r. było umożliwienie klientom indywidualnym (4,5 miliona gospodarstw domowych) dokonania zmiany dostawcy energii elektrycznej bez żadnej dodatkowej opłaty, co przyczyniło się do znacznego spadku cen tej energii. Pomimo krytyki wprowadzono również nowy system podatków od energii, w tym podatek od produkcji energii elektrycznej. W odpowiedzi na zapotrzebowanie rynku Vattenfall założył firmę internetową Abonnera.com, która zajmuje się sprzedażą usług telekomunikacyjnych i energii elektrycznej małym firmom i gospodarstwom domowym.

Konkurencja na rynku jest duża i z pewnością warto jest być w pierwszej linii. Wcześnie zdobyte doświadczenia na wolnym rynku energii w Szwecji i w Skandynawii, są cennym zasobem dla firmy Vattenfall w chwili obecnej, kiedy większość krajów europejskich i pozaeuropejskich zdecydowała się iść tą samą ścieżką.

Vattenfall AB dzisiaj

Dzisiaj Vattenfall – przedsiębiorstwo, które odegrało tak ważną rolę w uprzemysławianiu kraju, dając podstawę do rozwoju w Szwecji produkcji energii elektrycznej na dużą skalę, jest największym koncernem energetycznym Skandynawii. Obecnie, jako Grupa Vattenfall, jest jednym z wiodących koncernów energetycznych w całej Europie, dostarczając ok. 85 TWh energii elektrycznej rocznie.

A oto kilka danych: w skład Grupy Vattenfall wchodzi dziś spółka-matka Vattenfall AB oraz dziewięćdziesiąt spółek zależnych. Łączna moc wszystkich ciepłowni, elektrociepłowni, elektrowni wodnych i jądrowych należących do Grupy wynosi 16 560 MW. Roczne obroty koncernu to ok. 3,5 mld USD, łączna sprzedaż – 3,3 miliarda USD, a zysk brutto – 528 mln USD (dane z 1998 r.). Grupa zatrudnia ok. 8 tys. osób i obsługuje ponad 2 mln klientów, zarówno przemysłowych, jak i indywidualnych (liczby te nie uwzględniają nabytych ostatnio HEW AG i EW S.A.).

Działalność Grupy skupia się na trzech głównych obszarach: wytwarzaniu, dystrybucji i obrocie energią elektryczną. Poza energią elektryczną Vattenfall sprzedaje również energię cieplną oraz gaz ziemny, dostarcza kompleksowe rozwiązania energetyczne, serwis i usługi doradcze. Grupa jest wiodącym operatorem regionalnych i lokalnych sieci dystrybucyjnych w Skandynawii, posiadając tu łącznie ok. miliona odbiorców sieciowych, reprezentujących przemysł, sektor energetyczny, sektor usług, rolnictwo i klientów indywidualnych.

Energia elektryczna

Ponad dwa miliony klientów – gospodarstw domowych i przedsiębiorstw odbiera energię elektryczną z Vattenfall – bezpośrednio albo przez spółki dystrybucyjne.

90 procent sprzedawanej energii określane jest jako „mix wytwórczy”, co oznacza, że energia, którą kupuje klient, pochodzi z kilku różnych systemów wytwórczych należących do Vattenfall. Dodatkowo, Vattenfall oferuje również elastyczne pakiety umów, specjalnie dostosowywane do potrzeb poszczególnych firm. Przykładem takiego pakietu jest umowa, która polega na tym, że Vattenfall buduje instalację zasilania energią elektryczną na terenie klienta lub przejmuje istniejącą infrastrukturę, a następnie dostarcza energię elektryczną po uzgodnionej cenie. Vattenfall staje się właścicielem obiektów na okres trwania umowy i bierze za nie pełną odpowiedzialność, przez którą rozumiane są unowocześnianie, eksploatacja, utrzymanie i konserwacja obiektów, a także monitoring i dostawy energii elektrycznej.

Podpisanie umowy o sprzedaży większościowego pakietu akcji Elektrociepłowni Warszawskich S.A. firmie Vattenfall AB. Od lewej: Emil Wąsacz – minister Skarbu Państwa, Jörgen Andersson – prezes Rady Nadzorczej Vattenfall AB, Carl-Erik Nyquist – prezes Zarządu, naczelny dyrektor wykonawczy Vattenfall AB.

Usługi

Vattenfall oferuje klientom na rynkach w Szwecji i innych krajach skandynawskich – zarówno przedsiębiorstwom, jak i klientom indywidualnym – szeroki zakres usług związanych z wytwarzaniem energii, np.: usługi związane ze zwiększaniem efektywności energetycznej, doradztwo, analizy środowiskowe, bezpośrednią komunikację przez Internet, gdzie klient może śledzić zużycie energii i jej koszt, bezpłatny telefoniczny serwis dla klientów czy usługi administracyjne.

Energia cieplna

Ciepło jest jedną z najbardziej rozwijających się gałęzi działalności w Vattenfall. Aktywność koncernu w tym zakresie obejmuje tzw. ready heat, co oznacza, że Vattenfall przejmuje odpowiedzialność za wszystkie aspekty produkcji ciepła u klienta; oprócz tego również ciepłownictwo miejskie oraz produkcję ciepła i energii elektrycznej w skojarzeniu.

Z punktu widzenia klienta w krajach skandynawskich, koszt ciepła stanowi często większą część kosztów energetycznych. Rozwiązania proponowane przez Vattenfall są dostosowane do specyficznych potrzeb każdego klienta – uwzględniają takie paliwa lub kombinacje paliw, które dają najlepsze rezultaty – biopaliwa, energię elektryczną, olej, gaz, odpady stałe. Zakupy hurtowe i racjonalne zarządzanie energią także prowadzą do obniżenia kosztów ciepła.

Konsulting

Vattenfall sprzedaje usługi konsultingowe w zakresie rynku energetycznego i powiązanej infrastruktury zarówno w Szwecji, jak i za granicą. Działalność ta obejmuje głównie elektrownie wodne, ciepłownie oraz usługi związane z przesyłem energii, a w szczególności:

 

• Usługi związane z wytwarzaniem energii w ciepłowniach, elektrociepłowniach, z wytwarzaniem energii elektrycznej i cieplnej w skojarzeniu, w elektrowniach nuklearnych, a także zagadnienia związane z bezpieczeństwem i ochroną środowiska. Usługi te obejmują swym zakresem zarządzanie projektami, jak i zdobywanie zezwoleń niezbędnych do uruchomienia zakładów.
• Usługi związane z infrastrukturą elektrowni wodnych, instalacji podpowierzchniowych, a także zagadnienia związane z ochroną środowiska i z zezwoleniami.
• Usługi w zakresie systemów energetycznych począwszy od studiów wstępnych sieci przesyłowych do przygotowywania kompletnych systemów.
• Międzynarodowe usługi konsultingowe w dziedzinie przesyłu, dystrybucji, elektrowni wodnych, ciepłowni, elektrowni nuklearnych, poszanowania energii, szkoleń i kwestii organizacyjnych.

Sieci przesyłowe

Vattenfall przesyła energię do około 17% wszystkich szwedzkich gospodarstw domowych, co zamyka się liczbą 700 000 klientów w samej Szwecji. Dodatkowo, energia elektryczna przesyłana jest do małych przedsiębiorstw, zakładów przemysłowych i spółek dystrybucyjnych. Operacje sieciowe obejmują także dwie fińskie spółki dystrybucyjne, które łącznie obsługują 175 000 klientów.

Oprócz usług sieciowych, Vattenfall sprzedaje usługi techniczne związane z eksploatacją i utrzymaniem infrastruktury przesyłowej, a także usługi telekomunikacyjne i pomiarowe. W tym przypadku klientami są głównie właściciele sieci przesyłowych, producenci energii, lokalne spółki przesyłowe, przedsiębiorstwa przemysłowe, a także firmy zajmujące się komunikacją i infrastrukturą przesyłową.

Poza Szwecją, Vattenfall działa w 35 krajach na całym świecie. Jego głównym rynkiem są kraje skandynawskie, w których pokrywa ponad 20% całkowitego zapotrzebowania na energię elektryczną (w Szwecji jest to 52%).

Vattenfall w Europie

Poza Skandynawią Vattenfall działa w Polsce, w Niemczech, w Austrii, Holandii, Estonii, Łotwie, Litwie i w Czechach.

Z inicjatywy Vattenfall państwa regionu bałtyckiego prowadzą wspólne działania w celu połączenia swoich sieci elektroenergetycznych i stworzenia zintegrowanego rynku energetycznego pod nazwą Pierścień Bałtycki. Celem projektu jest uzyskanie wspólnych korzyści ekonomicznych i środowiskowych. Vattenfall stanowi siłę napędową tego przedsięwzięcia.

Tuż przed zakupem akcji EW S.A. Vattenfall zakupił udziały w Hamburgische Electricitäts-Werke AG (HEW) – niemieckim koncernie energetycznym z siedzibą w Hamburgu. HEW ma się stać platformą dla przyszłych działań Vattenfall AB w Niemczech. HEW jest przedsiębiorstwem zajmującym się produkcją, przesyłem, dystrybucją i sprzedażą energii elektrycznej i cieplnej na terenie Hamburga i jego okolic. HEW również jest większościowym udziałowcem Hamburger Gaswerke GmbH, największego w Niemczech dostawcy gazu na terenie miejskim, a także jest udziałowcem m.in. w VEAG i Sydkraft. Analogicznie jak w przypadku Elektrociepłowni Warszawskich S.A. na rynku polskim, był to bardzo duży krok dla Vattenfall na rynku niemieckim, umacniający pozycję firmy.

Pierwszą inwestycją Vattenfall w Niemczech była firma VASA Energy. VASA jest właścicielem elektrociepłowni o całkowitej mocy zainstalowanej 210 MW energii elektrycznej oraz 180 MW energii cieplnej. Jest firmą aktywnie działającą w obszarze obrotu energią elektryczną w Niemczech. Poprzez realizację dostaw energii po konkurencyjnych cenach przyczynia się aktualnie do spadku cen na rynku. VASA Energy ma zostać włączona w całościową strategię HEW i Vattenfall, aby w dalszym ciągu umacniać swoją unikalną pozycję na rynku niemieckim. Z kolei Vattenfall poprzez takie połączenie sił z dużymi przedsiębiorstwami, odegra ważną rolę w wyłaniającym się zderegulowanym i bardzo konkurencyjnym europejskim rynku energetycznym.

Na Litwie Vattenfall jest drugim co do wielkości udziałowcem w Lithuanian Power Co (LPC), a także jest właścicielem części sieci elektroenergetycznych. W listopadzie 1998 roku Vattenfall zakończył budowę ciepłowni dla potrzeb portu lotniczego w Rydze na Łotwie, którą obecnie eksploatuje.

W Czechach Vattenfall posiada 40% głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy w spółce dystrybucyjnej Vychodoceska Energetika a.s. (VCE) i dalej umacnia swoją pozycję w VCE.

Vattenfall na świecie

Poza Europą, koncern jest obecny na rynkach w Tajlandii, Laosie, Brazylii, Boliwii i Stanach Zjednoczonych. Wysiłki Vattenfall skoncentrowane są tam głównie w obszarach wytwarzania energii oraz usług doradczych. Oferta handlowa Vattenfall skierowana na rynek energetyczny jest rozwijana na bieżąco, aby spełnić oczekiwania klientów.

Koncern jest również aktywny na światowych giełdach energii elektrycznej, które są nieodzownym składnikiem wolnego rynku energii. Eksperci Vattenfall AB uczestniczyli we wszystkich etapach rozwoju skandynawskiej giełdy energii – obecnie Vattenfall jest znaczącym uczestnikiem obrotu na Nord Pool, pełniąc funkcję organizatora rynku (market maker).

Będąc udziałowcem spółek Calpol i Transcurrent, Vattenfall uczestniczy aktywnie w obrocie na CalPX – Kalifornijskiej Giełdzie Energii. Koncern jest obecny także na największej giełdzie energii elektrycznej w Europie Zachodniej – holenderskiej APX, gdzie posiada 10% akcji w spółce prowadzącej giełdę.

Vattenfall a ochrona środowiska

Prace nad ochroną środowiska w firmie Vattenfall mają dwa zasadnicze cele: redukcję wpływu działalności firmy na środowisko naturalne oraz rozwój produktów i usług, które pozwolą również klientom firmy zwiększyć dbałość o środowisko naturalne. Dzięki tak ukierunkowanej pracy, firma zyskuje przewagę konkurencyjną, a jej produkty dodatkową wartość. Klienci oczekują obecnie od swoich dostawców aktywnej działalności na rzecz ochrony środowiska. Dlatego też, w roku 1997 grupa Vattenfall przyjęła nową misję, kładąc w niej nacisk na rozwiązania energetyczne zapewniające klientom wzrost konkurencyjności dzięki właściwej ochronie środowiska naturalnego. Ambicją firmy Vattenfall w zakresie ochrony środowiska jest: wykorzystanie naturalnych zasobów w sposób maksymalnie efektywny i właściwy z punktu widzenia środowiska naturalnego, utrzymanie zróżnicowania biologicznego gatunków oraz ochrona zdrowia ludzkiego. Obecnie do priorytetowych prac w zakresie ochrony środowiska należą: integracja prac związanych z ochroną środowiska naturalnego z działalnością komercyjną firmy, a także wdrażanie systemów zarządzania związanych z ochroną środowiska naturalnego, zgodnych z normami EMAS oraz ISO 14001 oraz analiza wpływu działalności firmy na środowisko i zredukowanie ryzyka zanieczyszczenia środowiska.

W nawiązaniu do powyższych założeń Vattenfall, jako jedno z pierwszych przedsiębiorstw energetycznych w Europie, wprowadził analizy cyklu życia produktu, pomagające określić i przeanalizować wpływ, jaki wywiera na środowisko produkt lub system w ciągu pełnego cyklu powstania i działania.

W swoich zakładach firma inwestuje w nowoczesne, przyjazne dla środowiska rozwiązania. Dwie należące do koncernu elektrownie jądrowe (Ringhals i Forsmark w Szwecji) mają certyfikaty ISO 14001 świadczące o tym, że zakłady spełniają międzynarodowe standardy dotyczące ochrony środowiska. Elektrownie te otrzymały również certyfikaty zgodności z EMAS, rozporządzeniem Unii Europejskiej określającym zasady ochrony środowiska.

Nowe wyzwania

Zobowiązania Szwecji podjęte w ramach protokołu z Kioto z 1997 r. i umowy zawartej pomiędzy państwami członkowskimi Unii Europejskiej w 1998 r. oznaczają konieczność podjęcia działań zmierzających do ograniczenia emisji dwutlenku węgla i innych szkodliwych substancji. Sprawa ta niewątpliwie radykalnie wpłynie na kierunki rozwoju sektora energetycznego w wielu krajach.

Jakie w związku z tym będą konsekwencje dla międzynarodowego przemysłu, transportu, itd.? Jak politycy w różnych krajach poradzą sobie z sytuacją, w której międzynarodowy handel energią elektryczną stanie się częścią systemu? Opracowywane obecnie rozwiązania będą miały znaczący wpływ na przyszły rozwój przemysłu energetycznego. Vattenfall jest dobrze wyposażony, aby sprostać przyszłym wymaganiom, mając doświadczenie w projektach związanych z efektywnością energetyczną i w pracach nad rozwojem technologii wykorzystującej energię wiatru i bioenergię.

Po stronie dostaw, rozwijane są nowe technologie wytwarzania energii elektrycznej. Testowane są technologie wydzielania i usuwania dwutlenku węgla z procesów wytwarzania energii. Jednocześnie laboratoria badawcze na całym świecie koncentrują się na rozwijaniu wysokoefektywnych małych jednostek dla lokalnego wytwarzania energii elektrycznej. Za pomocą nowoczesnych technologii informatycznych, małe lokalne jednostki wytwórcze mogą być zdalnie sterowane i potencjalnie stać się ważną częścią przyszłego systemu dostaw energii elektrycznej.

W tym samym czasie, kiedy rozwijana jest nowa technologia produkcji energii elektrycznej, prowadzone są intensywne prace nad zwiększeniem efektywności energetycznej, zwłaszcza silników, zamrażarek i chłodziarek, a także centralnego ogrzewania. Podejście oparte na systemach staje się coraz ważniejsze, ponieważ klienci wymagają coraz bardziej kompleksowych rozwiązań energetycznych.

 

• Strona Vattenfall