Infrastruktura – Środowisko – Energia
Dodatek lobbingowy do „RZECZPOSPOLITEJ”.
20 listopada 2007 r.
Fundusz Spójności w środowisku
Jesteśmy już na dobrej drodze
dr inż. Kazimierz Kujda,
prezes Zarządu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Dobiega końca siódmy rok realizacji projektów środowiskowych finansowanych z Funduszu Spójności i jego prekursora Funduszu ISPA. W latach 2000-2003 Komisja Europejska przyznała dofinansowanie dla 45 projektów, na łączną kwotę 1.285 mln euro, a łączne ich wydatki kwalifikowane wynosiły 2.068 mln euro. W latach 2005-2006 kolejnych 45 projektów otrzymało decyzje Komisji Europejskiej o dofinansowanie.
W starej perspektywie, która kończy się w roku 2006, a dla Polski obejmuje okres 2000-2006 realizowanych jest 90 projektów, w tym 2 projekty pomocy technicznej. Planowane koszty kwalifikowane oszacowane były na kwotę 4.287 mln euro (prawie 4,3 mld euro), przyznana dotacja z funduszy ISPA i Spójności jest kwotą niezmienną – 2.850 mln euro. Pierwsze projekty zakończyły już roboty lub są na etapie finałowym, należą do nich m.in. projekty realizowane w Pile (ujęcie wody w Dobrzycy) i Krakowie (składowisko „Barycz”); kolejnych kilka projektów (m.in. w Białymstoku, Opolu, Zielonej, Górze i Katowicach) będzie ukończonych w 2008 roku.
Początki były trudne
Jednakże 7 lat realizacji projektu, to nawet dla dużych inwestycji okres zbyt długi. Pierwszych 10 projektów miało podpisane memorandum ich finansowania w 2000 r. (a projekt bydgoski w 1999 r.). Zasadniczym powodem przedłużających się realizacji znacznej liczby projektów było ich niedostateczne przygotowanie. Przygotowane studia wykonalności miały charakter wstępny. Przedsięwzięcia otrzymujące decyzje nie miały projektów technicznych, pozwoleń na budowę, materiałów przetargowych, uregulowanych statusów prawno-własnościowych, własności gruntów i wielu innych. Każdy nienależycie przygotowany projekt po otrzymaniu memorandum lub decyzji o jego finansowaniu nie mógł być wdrażany, a nadal były prowadzone niezbędne prace przygotowawcze, które trwały 2-3 lata, a czasami jeszcze dłużej.
Drugą istotną przyczyną opóźnień we wdrażaniu projektów był brak należytego przygotowania beneficjentów do wykonania prac. Realizacja tych projektów wymaga wypełnienia standardów zarządzania i kontroli określonych przez Komisję Europejską i zdefiniowanych w prawie Unii Europejskiej i innych dokumentach. Jednostki Realizujące Projekt często nie posiadały odpowiednio wykwalifikowanych kadr, a także niezbędnej wiedzy z zakresu wszystkich funkcji wdrażania projektów, zdarzało się także niewystarczające zainteresowanie pełnomocników projektu MAO, a także osób pracujących przy wdrażaniu projektu u beneficjentów.
Przedstawione bariery, a także wiele innych obiektywnych trudności zawsze występujących przy realizacji przedsięwzięć budowlanych, doprowadziły do 2 – 3-letnich opóźnień we wdrażaniu projektów. Na koniec 2005 r. stan rzeczowy zaawansowania programu ISPA/FS wynosił 301 podpisanych kontraktów, w tym tylko 114 zadań na roboty. Podobnie niskie było zaawansowanie finansowe programu – absorpcja funduszy ISPA/FS na koniec 2005 r. wyniosła tylko 287 mln euro, po 5 latach wdrażania programu jego zaawansowanie ocenione zostało na 7%.
Poprawa stanu wdrażania projektów
Prowadzone wysiłki wspólnie przez Instytucję Zarządzającą (Ministerstwo Rozwoju Regionalnego), Pośredniczące (Ministerstwo Środowiska i NFOŚiGW) oraz beneficjentów nad poprawą wdrożenia projektów i absorpcją środków z KE przyniosły bardzo wymierne skutki:
- na koniec października 2007 r. podpisanych było 801 kontraktów, w tym na roboty 390, a więc w ciągu ostatnich 20 miesięcy podpisano 500 kontraktów (na roboty – 276);
- absorpcja funduszy z Unii Europejskiej sięgnęła poziomu 800 mln euro, czyli około 28%;
- beneficjenci wypłacili wykonawcom kwotę blisko 1,1 mld euro.
Poziom zaawansowania wdrożenia programu finansowanego z funduszu ISPA/FS jest nadal niezadowalający. Powstaje zatem pytanie, czy w latach 2006 i 2007 można było zrobić więcej? Można było, gdyby na rynku budowlanym nie pojawiło się pod koniec I kwartału 2006 r. bardzo złe zjawisko dla beneficjentów, jakim był wzrost cen usług budowlano-montażowych i materiałów. Obecnie na koniec października 2007 r. podpisano 801 kontraktów na kwotę 3.264 mln euro, łączna suma przekroczeń podpisanych kontraktów w stosunku do pierwotnie planowanych wyniosła 487 mln euro. Trzeba także dodać, że w 2007 roku dla 40 postępowań beneficjenci nie zaakceptowali cen ofertowych zaproponowanych przez potencjalnych wykonawców. Zdarza się, że beneficjenci unieważniają kolejne 3, 4 a nawet 5 postępowań przetargowych, ponieważ przedstawione przez oferentów ceny są za wysokie. W latach 2006 i 2007 unieważniono postępowania przetargowe na łączną kwotę 840 mln euro.
Przyczyny i skutki wzrostu cen ofertowych
Warto zastanowić się nad powodami wzrostu cen ofertowych. Pierwszy z nich został już omówiony – wzrost cen materiałów i robót budowlano-montażowych.
Drugim bardzo istotnym powodem wzrostu cen ofertowych podawanych w złotych jest obniżenie kursu wymiany zł na euro z poziomu około 4,5 zł/euro do występującego obecnie ok. 3,6 zł/euro. Dofinansowanie funduszu ISPA/FS jest przyznane w euro, a występujące różnice kursowe mają ogromny wpływ na ceny ofertowe zadań budowlanych. Ostatnie 2 lata w Polsce charakteryzują się ogromnym wzrostem rynku robót budowlanych nie tylko w sektorze środowiska, ale także w transporcie, budownictwie i innych. Zadziałało tu zwykłe prawo wzrostu cen przy dynamicznym wzroście popytu na usługi budowlano-montażowe. Powstałe 2 – 3-letnie opóźnienia we wdrażaniu projektów powodują negatywne konsekwencje, które beneficjenci muszą obecnie rozwiązywać – głównym problemem jest wzrost kosztu inwestycyjnego bez możliwości zwiększenia dotacji z ISPA/FS. Pomocną rękę do beneficjentów wyciąga tu niezawodny, jak do tej pory, system finansowania ochrony środowiska tworzony przez Narodowy Fundusz, fundusze wojewódzkie i Bank Ochrony Środowiska S.A. Do tej pory wszystkie potrzeby beneficjentów związane z finansowaniem przekroczeń zostały zrealizowane. Wystarczy wspomnieć, że kwota podpisanych umów i podjętych decyzji w Narodowym Funduszu na współfinansowanie tych potrzeb beneficjentów sięgnęła 3 mld zł.
Uproszczenia i doskonalenie procedur przynosi efekty
Większość projektów ma już zamknięte finansowanie, 35 projektów ma podpisane wszystkie kontrakty. Duża część beneficjentów zakończy podpisywanie umów w tym roku, a tylko niektóre zrobią to w I kwartale przyszłego roku. Pozostanie tylko wykonywanie robót i ich rozliczanie. Cały program powinien być zrealizowany w całości, a jest jeszcze na to czas do 2010 r. Pozytywnej realizacji sprzyjać będą wprowadzone w ostatnich miesiącach uproszczenia i zmniejszenie biurokracji. Jednym z nich jest akceptacja faktur w Instytucji Pośredniczącej II stopnia (NFOŚiGW), co znacznie skróci czas – do tej pory faktury były przysyłane do akceptacji w Ministerstwie Środowiska. Drugie udoskonalenie polega na przekazaniu całych kwot, które przychodzą z Komisji Europejskiej do Narodowego Banku Polskiego, bezpośrednio do beneficjenta, dotyczy to zarówno zaliczek, jak i płatności pośrednich. Do tej pory beneficjenci musieli kilka albo nawet kilkanaście razy składać wnioski, obecnie bez żadnego wniosku otrzymują całe kwoty. To udoskonalenie systemu zarządzania bardzo korzystne dla beneficjentów, jest wprowadzone natychmiast po podpisaniu stosownego aneksu do umowy o dofinansowanie. Zakończenie podpisywania aneksów przewidziane jest w czasie targów POLEKO.
Reasumując, z satysfakcją mogę stwierdzić, że dwa lata wytężonej i przyspieszonej pracy nad wdrażaniem projektów środowiskowych przyniosło efekty: jesteśmy na dobrej drodze, żeby w sektorze „Środowisko” w terminie zakończyć wszystkie powierzone nam do koordynacji projekty i wykorzystać wszystkie dotacje postawione nam do dyspozycji przez Komisję Europejską. n
Infrastruktura – Środowisko – Energia
Dodatek lobbingowy do „RZECZPOSPOLITEJ”.
20 listopada 2007 r.
The Cohesion Fund in the environmental protection sector
We are back on track
dr inż. (PhD, eng.) Kazimierz Kujda, President of the National Fund for Environmental Protection and Water Management
Environmental protection projects financed by the Cohesion Fund and its predecessor, the ISPA Fund, have been conducted for seven years. In the years 2000-2003, the European Commission granted funding to 45 projects, the total value of these funds was 1.285 billion euro, and the total qualified expenses on these projects amounted to 2.068 billion euro. In the years 2005-2006, another 45 projects have received financing decisions from the European Commission (EC).
In the previous period, which ended in 2006, and for Poland included the years between 2000 and 2006, 90 projects were performed, including 2 technical assistance projects. The planned qualified cost were estimated at 4.278 billion euro (nearly 4.3 billion euro), and the funding from the ISPA and the Cohesion Fund was a fixed amount of 2.85 billion euro. Works on first projects have been completed or are at their final stages. These projects include those performed in Piła (water intake in the Dobrzyca river) and Kraków (the „Barycz” landfill). Several projects (to include those performed in Białystok, Opole, Zielona Góra, and Katowice) will be completed in 2008.
The beginnings were not easy
A period of seven years is too long for the performance of even a large project. The first 10 projects had a memorandum confirming their financing signed in 2000 (and the Bydgoszcz project – in 1999). The main reason for the delay in the completion of a large number of projects was their inadequate preparation. The feasibility studies performed for these projects were too general. The projects that were approved did not have technical designs, building permits, tender documentation, clear legal and ownership status, proper land ownership situation, and many other essential elements. None of such inadequately prepared projects could be started after it received the memorandum or decision of its financing and, instead, preparations for the projects continued for another 2 or 3 years, and in some cases even longer.
Another important reason for delays in project performance was inadequate preparation of the beneficiaries to conduct the works. Performance of such projects requires meeting management and control standards specified by the European Commission and defined in European Union laws and other documents. The Entities Performing the Project frequently did not employ adequately qualified staff and did not have the necessary knowledge in the area of all project management functions. Sometimes there was insufficient interest on the part of the Measure Authorizing Officers or on the part of beneficiary employees responsible for project performance.
These difficulties, along with many objective issues that are typical of any construction project, have resulted in 2-3 years delay in project implementation. At the end od 2005, the material completion rate of the ISPA/CF program was 301 concluded contracts, out of which only 114 contracts concerned works. Equally low was the financial completion rate of the program as, at the end of 2005, the absorption of the ISPA/CF money was only 287 million euro, and after five years of the implementation of the program, the rate was estimated to be 7%.
Improvements in project implementation
The joint efforts by the Managing Institution (the Ministry of Regional Development), the Mediating Institutions (the Ministry of Environment and the NFEPWM), and the beneficiaries to improve the implementation of projects and the absorption of EC funds have brought measurable results:
- by the end of October 2007, 801 contracts had been concluded, to include 390 projects for works, which means that 500 contracts had been signed in the preceding 20 months (including 276 contracts for works);
- absorption of EU funds had reached the level of 800 million euro or approximately 28%;
- the beneficiaries had paid the contractors approximately 1.1 billion euro.
The completion rate of the program financed by the ISPA/CF is still inadequate. The question is whether more could have been done in the years 2006 and 2007. More could have been done if it was not for the negative phenomenon that appeared in the construction market at the end of the first quarter of 2006, that is the rapid increase of prices of construction services and materials. By the end of October 2007, 801 contracts had been concluded in the total amount of 3.264 billion euro, and the total amount of contract value increase over the plan was 487 million euro. One must add that, in 2007, in 40 tenders the beneficiaries did not accept the prices offered by potential contractors. It happens that the beneficiaries cancel 3 or 4, or 5 consecutive tenders because the offer prices are too high. The total value of tenders canceled in 2006 and 2007 was 840 million euro.
The causes and effects of higher offer prices
The reasons for the increase of offer prices deserves some consideration. One reason has been mentioned – the growth of construction services and material prices.
Another very important reason for higher offer prices in Polish złotys is the drop in the euro exchange rate from approximately 4.5 złotys to the current level of approximately 3.6 złotys. The ISPA/CF financing is granted in euro and changes in exchange rates have a great impact on the construction works offer prices. In the last two years we have witnessed an immense growth in the construction sector, not only in environmental protection but also in transportation, buildings, and others. What has happened is a normal increase of prices corresponding to higher demand for construction services. The 2-3 years delay in project implementation brings negative consequences that the beneficiaries have to address; the main issue being the increase in project cost without the possibility to obtain higher subsidies from the ISPA/CF funds. The helping hand comes from the reliable, so far, system of financing of environmental protection projects established by the National Fund, the provincial funds, and the Bank Ochrony Środowiska S.A. So far, all the beneficiaries’ needs related to financing the outstanding cost have been met. Suffice it to say that the value of contracts and decisions made by the National Fund related to co-financing those needs has reached 3 billion złotys.
Simplification and improvement of procedures brings results
Financing of most projects has already been finalized and in 35 projects all contracts have been signed. A large group of beneficiaries will conclude all their contracts by the end of this year and only some will do it in the first quarter of next year. After that, the only remaining task will be to perform the works and to account for them. The whole program should be fully completed by 2010. Simplification of procedures that results in less red tape will also help to successfully complete the projects. One of the simplifications is the approval of invoices in the Mediating Institution of the 2nd level (the NFEPWM), which shortens the process as, so far, invoices have been sent for approval to the Ministry of Environment. Another improvement consists in transferring the whole amounts of money, transfered by the European Commission to the National Bank of Poland, directly to the beneficiary; this includes both prepayments and intermediate payments. So far, the beneficiaries have had to submit several applications and now they receive the total amounts without any applications. This improvement in the project management system, which is very advantageous to the beneficiaries, is being implemented immediately after a relevant annex to the financing agreement is signed. The process of signing such annexes is planned to be completed at the POLEKO fair.
In conclusion, I am happy to say that two years of great effort and immense work on implementing the environmental protection projects have borne fruit and that we are on track to complete on time all the projects that we are coordinating in the „Environment” sector and to use all the money made available to us by the European Commission. n