Infrastruktura – Środowisko – Energia: Infrastruktura Kolejowa
Dodatek lobbingowy do „RZECZPOSPOLITEJ”.
15 września 2009 r.
Kolej XXI wieku
Jan Raczyński, dyrektor Biura Linii Dużych Prędkości PKP Polskie Linie Kolejowe S.A.
Budowa linii kolejowych dużych prędkości Warszawa – Łódź/Poznań/Wrocław będzie bez wątpienia jedną z największych inwestycji infrastrukturalnych w Polsce w nadchodzącym dziesięcioleciu. Licząca ok. 450 km zbudowana od podstaw nowa linia połączy bezpośrednio aglomeracje miejskie liczące ponad 4,5 miliona mieszkańców. W połączeniu z istniejącą już Centralną Magistralą Kolejową, która zostanie także poddana modernizacji dla uzyskaniu parametrów linii dużych prędkości oraz realizowanym już programem modernizacji głównych linii kolejowych w Polsce powstanie rozległy system połączeń kolejowych dużych prędkości, obejmujący w sposób bezpośredni prawie połowę mieszkańców Polski. Będzie to więc jeden z najlepiej rozbudowanych systemów kolei dużych prędkości w Europie.
Kolej XXI wieku
Od czasu uruchomienia pierwszej linii dużej prędkości w Japonii minęło już 45 lat. Pierwsza linia dużej prędkości w Europie, we Francji z Paryża do Lyonu, otwarta w 1984 roku, okazała się wielkim sukcesem także finansowym i koszty jej budowy zwróciły się w ciągu 7 lat. Od tego czasu trwa nieprzerwany rozwój kolei dużych prędkości. Już nie tylko w Europie i w Japonii, ale i także w wielu innych krajach. Projekty budowy nowych linii są obecnie realizowane w Argentynie i Maroku, w tym roku otwarto pierwszą linię dużych prędkości w Turcji, a w Chinach do roku 2020 sieć kolejowa nowych linii ma osiągnąć 10 tysięcy kilometrów.
Koleje dużych prędkości mają ogromne znaczenie dla rozwoju gospodarczego i społecznego. Nie przypadkiem budowa nowych linii była kluczowym elementem programów rozwoju gospodarczego państw, które stawały przed nowym wyzwaniem. Tak było w Japonii, Francji, Niemczech, w Hiszpanii po wejściu do Unii Europejskiej i wdrożeniu programu modernizacji kraju. W Turcji, Chinach, Algierii, Argentynie, także są one częścią programu modernizacji tych państw.
Koleje dużych prędkości to rewolucja w sposobie podróżowania. Nawet najlepsza sieć dróg i autostrad umożliwi średnią prędkość podróży ok. 80 – 90 km/h. Pociągi dużych prędkości łączą obecnie centra miast przy średniej prędkości ponad 200 km/h, a ostatnio, coraz częściej, nawet już powyżej 250 km/h. W państwach wielkości Polski tylko koleje dużych prędkości mogą rozwiązać problem dobrych skomunikowań między miastami.
Kolej to także ponad 60 razy bezpieczniejszy środek transportu od samochodu, ponad czterokrotnie bardziej wydajny energetycznie i emitujący dwudziestokrotnie mniej dwutlenku węgla w przeliczeniu na 1 kilometr podróży pasażera. Współczesne koleje to także tani i masowy środek transportu dla wszystkich grup społecznych. Szczególnie ważną rolę we współczesnych społeczeństwach odgrywa także oszczędzanie czasu spędzonego w podróży, a także możliwość podczas niej pracy lub wypoczynku, co jest niemożliwe przy jeździe samochodem. Dotychczasowe doświadczenia pokazały, że tworzenie systemów dużych prędkości pozytywnie wpływa na przemiany społeczne i rozwój gospodarczy.
Jak będziemy podróżować
Projekt dotyczy budowy zupełnie nowej linii kolejowej pomiędzy Wrocławiem, Poznaniem, Łodzią i Warszawą, przeznaczonej do ruchu pociągów z prędkością 360 km/h i więcej. Układ nowej linii określany jako „Y” jest pod tym względem rozwinięciem najlepszych wzorców z Europy Zachodniej. Znaczenie tej linii będzie wykraczało poza rolę połączenia czterech wymienionych ośrodków miejskich, gdyż zakłada się, że taka linia stanie się zasadniczym elementem spójnego systemu kolejowych połączeń między aglomeracjami miejskimi w Polsce. Będzie ona koncentrować ruch z wielu kierunków, co pozwoli na możliwie najpełniejsze wykorzystanie jej zdolności przepustowej. Dlatego należy przyjąć, że nowa linia obsłuży potoki pasażerów pomiędzy Warszawą (a także Lublinem, Białymstokiem, Olsztynem), Łodzią, Wrocławiem (i Legnicą, Wałbrzychem, Jelenią Górą) oraz Poznaniem (i Szczecinem, Gorzowem Wielkopolskim, Zieloną Górą). Będzie także elementem połączeń międzynarodowych, szczególnie zaś Warszawa – Berlin, Warszawa – Drezno oraz Warszawa – Praga. Co więcej: z linią dużych prędkości Wrocław/Poznań – Łódź – Warszawa będzie skoordynowana już eksploatowana Centralna Magistrala Kolejowa (CMK), na której jest obecnie realizowany program modernizacji. W jej efekcie prędkość maksymalna zostanie docelowo zwiększona do 300 km/h. Stworzenie połączenia CMK z linią Warszawa – Łódź – Poznań powinno umożliwić uruchomienie szybkich połączeń Małopolski (Kraków) z Wielkopolską (Poznań) i Pomorzem Zachodnim (Szczecin) przez Łódź.
Linia Wrocław/Poznań – Łódź – Warszawa będzie miała nie tylko krajowe znaczenie, ale stanie się podstawowym elementem sieci linii kolejowych o znaczeniu międzynarodowym, wpisując się w sieć korytarzy paneuropejskich. Należy przy tym wyróżnić oś równoleżnikową od Berlina przez Poznań, Warszawę do Moskwy oraz przedłużenie korytarza I z krajów bałtyckich przez Warszawę do Wrocławia i dalej do Pragi oraz do Drezna.
Nowa linia dużej prędkości będzie łączyć Warszawę z Łodzią przy czasie przejazdu ok. 35 minut. Z Warszawy do Wrocławia i Poznania czas przejazdu będzie wynosić ok. 1 godziny 40 minut. Linia przez Łódź będzie przebiegać tunelem pod miastem, a centralnym dworcem będzie nowy dworzec, nad którego budową prace rozpoczną się już w przyszłym roku. Nowa linia będzie rozgałęziać się na zachód od Łodzi w kierunku Poznania i Wrocławia. Optymalnym miejscem rozgałęzienia jest aglomeracja kalisko-ostrowska, licząca prawie 400 tysięcy mieszkańców, ze stacją, na której zatrzymywałaby się część pociągów. Nowa linia byłaby połączona ze zmodernizowaną Centralną Magistralą Kolejową poprzez istniejące połączenie Łódź-Opoczno, które także zostałoby zmodernizowane, a docelowo przez nową linię dużych prędkości.
Czas przejazdu z centrum Polski do regionów przygranicznych skróci się zasadniczo do 3 – 4 godzin, a czas przejazdu pomiędzy aglomeracjami znajdującymi się na przeciwległych krańcach Polski w wielu relacjach będzie wynosił do 6 godzin.
Technika
Budowa nowej linii będzie także przełomem w poziomie techniki kolejowej w Polsce. Zastosowane na niej zostanie wiele nowych rozwiązań. Doświadczenia zagraniczne pokazują, że nawet przy początkowym imporcie technologii, korzyści odnosi także krajowy przemysł, otrzymując nowy impuls do rozwoju.
Ze względu na dużą moc pobieraną przez pociągi, nowa linia byłaby zelektryfikowana napięciem 25 kV prądu przemiennego nie stosowanym jeszcze w Polsce. Tylko w węzłach kolejowych, gdzie nastąpiłby styk tej linii z istniejącymi liniami konwencjonalnymi, byłaby możliwa elektryfikacja systemem 3 kV prądu stałego, stosowanym obecnie powszechnie w Polsce. Ze względu na założoną dużą prędkość, liczba łuków na nowej linii będzie ograniczona, a najmniejsze promienie łuków będą miały ponad 8 km. Dla bezpiecznego prowadzenia ruchu zostanie zainstalowany Europejski System Sterowania Ruchem (ERTMS), który umożliwi automatyzację prowadzenia pociągu z zachowaniem najwyższych standardów bezpieczeństwa. Na pierwsze wdrożenie takiego systemu w Polsce, na razie do prędkości 200 km/h na CMK został zawarty w sierpniu kontrakt finansowany ze środków unijnych.
Nowa jakość
Możliwość szybkiej podróży po umiarkowanych cenach biletów, niezależnych od wahań cen ropy na rynkach światowych, będzie rewolucją w sposobie prowadzenia działalności gospodarczej czy turystyki i spędzania wolnego czasu. Po uruchomieniu systemu dużych prędkości w Polsce, radykalnie poprawi się dostępność miast i regionów. Lepsze połączenia kolejowe wywołają efekt synergii z korzyścią dla całego kraju. Wpłynie to na poprawę spójności państwa. Jest faktem, że jeszcze do chwili obecnej nie uporaliśmy się z dziedzictwem XIX-wiecznych rozbiorów, którego spadkiem jest obecna niespójna sieć kolejowa. Nowa linia Warszawa – Łódź/Poznań/Wrocław przełamie zachodnią granicę rozbiorów poprawiając połączenia zachodniej Polski z centrum i wschodnią Polską. Także budowa linii średnicowej w Łodzi zlikwiduje pozostałość po funkcjonowaniu dwóch odrębnych przedrozbiorowych systemów kolejowych w Polsce, którego pozostałością sa dwa odrębne dworce w Łodzi.
Mimo że koszty budowy nowej linii są duże, to jednak korzyści z jej uruchomienia mają kluczowe znaczenie dla rozwoju Polski. Obecnie szacowane koszty budowy linii wynoszą ok. 70% kosztów budowy autostrady i wynoszą w najnowszych realizowanych inwestycjach ok. 7 mln euro za km (Portugalia) do 12 mln euro dla linii w trudnych warunkach topograficznych w Hiszpanii i we Francji. Dokonując porównań z wynikami przetargu na budowę autostrady A2 z Warszawy do Łodzi w Polsce należy szacować koszty na poziomie 6 – 7 mln euro za 1 km.
Pełne uzyskanie korzyści z nowych linii wymaga przygotowania węzłów kolejowych i centrów komunikacyjnych. W Warszawie zostanie w tym celu przebudowany dworzec Centralny. W Łodzi zostanie wybudowany od podstaw nowy dworzec z intermodalnym centrum komunikacyjnym z możliwością dogodnych przesiadek dla linii Górny Śląsk – Kujawy i Gdańsk. Przed podobnymi wyzwaniami i szansami stoją centra Wrocławia i Poznania.
Prace przygotowawcze
Obecnie trwają prace przygotowawcze do budowy nowej linii ze studiami i projektami, których zakończenie nastąpi w 2011 roku. Rozpoczęcie procesu inwestycyjnego przewidziane jest od 2012 roku. Najpóźniej do roku 2020 mieszkańcy Polski będą mogli skorzystać w pełni z nowej linii, a także z modernizowanej w tym czasie linii CMK z Warszawy do Katowic i Krakowa.
Decyzja o budowie nowej linii Wrocław/Poznań – Łódź – Warszawa ma charakter przełomowy dla dalszego funkcjonowania transportu kolejowego w Polsce. Doświadczenia innych krajów wskazują, że budowa linii dużych prędkości, czyli systemu nowoczesnego o wysokim poziomie techniki i umożliwiającego skokowy wzrost jakości oferty przewozowej, powodowała zawsze znaczny wzrost zainteresowania koleją, z którego korzystały również koleje regionalne, a także transport miejski.
Inwestycja w koleje dużej prędkości o wartości do kilku miliardów euro to także poważny impuls dla gospodarki narodowej, zwłaszcza że jej budowa wymaga zaawansowanych technologii, które mają szczególne znaczenie dla gospodarki. Ważne jest także, że istotna część inwestycji może być zrealizowana przez krajowy przemysł, podobnie jak w Hiszpanii.
Szczególnie ważnym aspektem jest także możliwość zmiany wizerunku naszego kraju w Europie. Wejście do „klubu dużych prędkości” to istotna nobilitacja państwa, które pokazuje, że ma dostatecznie wysoki poziom technologiczny i gospodarczy. Wzrostu swojej pozycji w tym względzie doznaje obecnie Hiszpania, która skutecznie wykorzystuje pomoc unijną dla rozwoju gospodarki m.in. poprzez budowę nowoczesnej infrastruktury transportowej. Podobna szansa rysuje się także przed Polską. n