Ochrona Środowiska XV – Międzynarodowe Targi Ekologiczne POLEKO
Dodatek reklamowy do RZECZPOSPOLITEJ.
nr 269 (6346) 19 listopada 2002 r.

Krajowy plan gospodarki odpadami

Wypowiedź Czesława Śleziaka, sekretarza stanu w Ministerstwie Środowiska

Stan środowiska przyrodniczego Polski warunkuje odpowiednią jakość życia mieszkańców naszego kraju. Jest również jednym z kluczowych czynników wpływających na tworzenie konkurencyjnych warunków lokalizacji inwestycji w ramach jednolitego rynku europejskiego, którego już niedługo staniemy się integralną częścią. Zwiększenie poziomu inwestycji w dziedzinie ochrony środowiska jest więc niezbędnym elementem strategii rozwojowej Polski. W dłuższym horyzoncie czasowym przyczyni się do rozwoju gospodarczego poszczególnych regionów i branż, a także zwiększy atrakcyjność lokalizacji w Polsce takich gałęzi przemysłu i usług, które stosują technologie przyjazne środowisku.

Jednym z najważniejszych polskich problemów środowiskowych, zagrażającym zarówno poziomowi życia, jak i wstrzymującym inwestycje, jest problem związany z odpadami. Dlatego też wiele dokumentów oraz aktów prawnych, regulujących i programujących rozwój naszego kraju w najbliższych latach, poświęca gospodarce odpadami sporo miejsca. Do takich dokumentów należy m.in. Narodowy Plan Rozwoju na lata 2004-2006. Określa on najważniejsze działania strukturalne, które Polska, będąc krajem UE, zamierza uruchomić przy wykorzystaniu środków wsparcia Unii, aby zapewnić warunki sprzyjające długotrwałemu wzrostowi gospodarczemu i podniesieniu poziomu życia mieszkańców. Również II Polityka Ekologiczna Państwa i jej Program Wykonawczy oraz plany implementacyjne Dyrektyw UE w zakresie odpadów kładą nacisk na liczne zadania inwestycyjne i pozainwestycyjne, jakie Polska musi w najbliższych latach zrealizować, aby rozwiązać problemy odpadowe. Wszystkie te zadania porządkuje i szczegółowo określa Krajowy Plan Gospodarki Odpadami, przygotowany zgodnie z przepisami ustawy o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 roku.

Zgodnie z polskim i unijnym prawodawstwem, przy opracowywaniu zakresu zadań w dziedzinie odpadów przyjęto cztery główne zasady postępowania z odpadami. Przede wszystkim jest to zapobieganie i minimalizacja powstawania odpadów. Jeżeli już odpady muszą powstać, to należy zapewnić jak największy ich odzysk oraz recykling. Odpady, których nie da się ponownie wykorzystać, należy bezwzględnie unieszkodliwić. Dopiero te odpady, których nie da się, z uwagi na warunki techniczno-ekonomiczne, poddać procesom odzysku lub unieszkodliwienia można składować, ale tylko w warunkach zapewniających bezpieczeństwo ludzi i środowiska.

Niestety, daleko jeszcze Polsce do pełnej realizacji tych zasad. Około 97% odpadów komunalnych wywiezionych w 2000 roku trafiło na zorganizowane składowiska komunalne. Selektywną zbiórkę odpadów prowadzi się w jednej trzeciej polskich gmin, jednak ilość surowców odzyskanych w ramach zbiórki, a więc przede wszystkim makulatury, szkła, tworzyw sztucznych i metali, stanowiła jedynie 1% całości wytwarzanych odpadów. To stanowczo za mało. Nie może być jednak lepiej, skoro mamy na terenie kraju jedynie 52 sortownie, w których wstępnie wysegregowane odpady przygotowuje się do dalszego odzysku. Również ilość kompostowanych odpadów komunalnych jest zbyt mała i stanowi jedynie 2% ogólnej ilości odpadów komunalnych.

Nieco lepiej wygląda odzysk odpadów przemysłowych. Odpady powstające w sektorze gospodarczym stanowią największy strumień odpadów wytwarzanych w Polsce. Z ok. 125 mln t odpadów innych niż komunalne prawie 77% poddaje się procesowi odzysku, 2,2% unieszkodliwia się w inny sposób, a ok. 18% składuje. Największe ilości odpadów wytwarza przemysł wydobywczy, a następnie energetyczny oraz rolno-
-spożywczy, dlatego też największa ich presja na środowisko odczuwalna jest w rejonach skupiających najwięcej zakładów przemysłowych tych branż. Przewodzą pod tym względem województwo śląskie, dolnośląskie i małopolskie, gdzie wytwarza się 70% odpadów w skali ogólnopolskiej. Trzeba przy tym zauważyć, że ilość odpadów przemysłowych z roku na rok maleje, zwiększa się również stopień ich ponownego wykorzystania.

Trzecią kategorią odpadów, wyjątkowo istotną z punktu widzenia bezpieczeństwa ekologicznego, są odpady niebezpieczne. W Polsce powstaje ich rocznie ok. 1,5 mln ton, z czego większość – ok. 67% – podlega procesowi unieszkodliwiania, a ok. 30% odzyskowi. Problemem wymagającym jednak pilnych rozwiązań są odpady niebezpieczne powstające w gospodarstwach domowych, które wraz ze śmieciami trafiają na składowiska oraz odpadowe odczynniki chemiczne powstające m.in. w szkołach. Szczegółowych zasad postępowania wymagają także odpady zawierające PCB, oleje odpadowe, baterie i akumulatory, odpady zawierające azbest, pestycydy czy wycofane z eksploatacji samochody.

W najbliższych latach należy się spodziewać dalszego wzrostu ilości wytwarzanych odpadów, szczególnie odpadów komunalnych, może on wynosić nawet 21% do roku 2006. Dlatego też w najbliższych latach trzeba podjąć działania inwestycyjne i pozainwestycyjne w zakresie gospodarki odpadami. Cele i zadania sformułowane przez Narodowy Plan Gospodarki Odpadami są w tym względzie ambitne, ale i konieczne z punktu widzenia naszych zobowiązań integracyjnych wobec Unii Europejskiej.

Odzysk i unieszkodliwianie odpadów komunalnych ulegających biodegradacji powinien w roku 2010 wynieść 75% poziomu odpadów wytworzonych w 1995 roku, a ilość odpadów składowanych powinna się zmniejszyć o połowę w stosunku do tegoż roku. W 2007 roku powinniśmy osiągnąć poziom odzysku odpadów opakowaniowych w wysokości 50%, a 25% opakowań powinno być poddawanych recyklingowi. Aby te cele zrealizować, niezbędna będzie budowa, do roku 2006 sieci instalacji odzysku i unieszkodliwiania odpadów, wdrożenie systemu selektywnej zbiórki odpadów opakowaniowych oraz rozwój i upowszechnianie technologii kompostowania. Konieczna także będzie budowa i modernizacja oraz rekultywacja wielu składowisk odpadów komunalnych.

Również w zakresie gospodarowania odpadami przemysłowymi przyjęto szczegółowe założenia. Do najważniejszych zaliczyłbym: dwukrotne zwiększenie udziału odzyskiwanych i ponownie stosowanych w procesach produkcji odpadów w porównaniu ze stanem z roku 1990, rozszerzenie mechanizmów rynkowych i przygotowanie skutecznych instrumentów ekonomicznych, wdrożenie systemów pełnej i wiarygodnej ewidencji odpadów i metod ich zagospodarowywania, a także identyfikacja zagrożeń i rozszerzenie zakresu prac na rzecz likwidacji starych składowisk oraz rekultywacji terenów zdegradowanych. Ważne też będzie rozszerzenie i kontynuacja prac badawczo-rozwojowych nad nowymi technologiami odzysku i recyklingu oraz tworzenie technologii niskoodpadowych.

Ze względu na zagrożenia ekologiczne, jakie za sobą niosą, niezbędne będzie ostateczne rozwiązanie licznych problemów związanych z odpadami niebezpiecznymi. Planowane jest całkowite zniszczenie i wyeliminowanie ze środowiska PCB oraz likwidacja mogilników zawierających przeterminowane środki ochrony roślin, do roku 2010. W sposób bezpieczny dla zdrowia ludzi będziemy pozbywać się wyrobów zawierających azbest. Zwiększy się odzysk i recykling zużytych urządzeń chłodniczych, klimatyzacyjnych oraz pojazdów wycofanych z eksploatacji.

Wywiązanie się z tych zobowiązań wymagać będzie działań inwestycyjnych, legislacyjnych i organizacyjnych, które szczegółowo opisuje KPGO oraz program wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa. Dokumenty te określają też koszty, z jakimi te działania będą się wiązać. Nie są to małe pieniądze. Koszt przedsięwzięć inwestycyjnych, do roku 2014, Krajowy Plan Gospodarki Odpadami szacuje na poziomie 11,8 mld PLN, w tym: w sektorze komunalnym – 8,8 mld PLN, w sektorze gospodarczym 2 mld PLN i na gospodarkę odpadami – niecały miliard PLN. Również niemało będą kosztowały działania pozainwestycyjne, w tym przede wszystkim organizacyjne, szkoleniowe i projektowo-wdrożeniowe. Łącznie do roku 2014 ich koszt oszacowano na 2,1 mld PLN.

Koszty te rozłożą się mniej więcej równomiernie pomiędzy samorządy, Narodowy i wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz pomoc zagraniczną i inwestorów niepublicznych. Gospodarka odpadami stanowi jeden z priorytetów obejmujących zadania dla finansowania z Funduszu Spójności Unii Europejskiej, ujętych w Narodowym Planie Rozwoju. Dzięki temu samorządy będą mogły się starać o pomoc Unii Europejskiej w sfinansowaniu swoich zadań w tym zakresie po wejściu Polski do Unii.

Współczesna, zgodna ze standardami Unii Europejskiej gospodarka odpadami, stawia przed naszym krajem bardzo kosztowne i niełatwe zadania. Ich realizacja stanowi jednak wielką szansę, szczególnie dla samorządów i prywatnych przedsiębiorców. Inwestycje na tak duże kwoty mogą stanowić poważny impuls prorozwojowy dla wielu regionów. Konieczność odzyskiwania i recyklingu odpadów daje szansę na rozwój rynku odpadów, a tym samym na tworzenie tysięcy nowych miejsc pracy. Czyste środowisko, niezaśmiecone lasy, plaże i doliny rzeczne to dobry kapitał na rozwój turystyki.

Najwyższy więc czas na skorzystanie z doświadczeń krajów Europy Zachodniej, gdzie niejedna prywatna fortuna urosła dzięki porządkowaniu odpadów i śmieci. n

• Informacje o Ministerstwie Środowiska