80 lat Lasów Państwowych – Lasy zielonym skarbcem Polski
Dodatek jubileuszowy Lasów Państwowych do „RZECZPOSPOLITEJ”.
nr 141 (6824) 18 czerwca 2004 r.

Leśne Kompleksy Promocyjne

LASY PAŃSTWOWE NA MAPIE POLSKI

Promowanie trwale zrównoważonej, wielofunkcyjnej gospodarki leśnej, rozbudzenie wrażliwości społeczeństwa na sprawy lasu i poczucia wspólnej odpowiedzialności za jego przyszłość, budowanie właściwego stosunku działalności prowadzonej przez leśników – z tymi sferami Lasy Państwowe mierzą się od dawna. Poza wszystkim – edukacja ekologiczna społeczeństwa wynika z zapisów uchwalonej przez rząd polityki leśnej i ekologicznej państwa, a sięgając dalej – z konwencji i umów międzynarodowych sygnowanych przez Polskę.

Działalność edukacyjną prowadzą nadleśnictwa, jako jednostki działające w terenie, mające – siłą rzeczy – najlepszy kontakt ze społecznościami i samorządami lokalnymi, szkołami, przedszkolami. Prowadzą ją też regionalne dyrekcje, Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej w Rogowie, Ośrodek Kultury Leśnej w Gołuchowie i działające przy nim Muzeum Leśnictwa czy wspomniany wcześniej Leśny Bank Genów w Kostrzycy. Nawet przy beskidzkim Regionalnym Banku Genów w Wyrchczadeczce działa skromne Muzeum Świerka.

Lasy Państwowe, chcąc szerzej popularyzyzować w społeczeństwie tematykę leśno-przyrodniczą, powołały Centrum Informacyjne Lasów Państwowych. Do jego zadań należą: współpraca ze stacjami radiowymi i telewizyjnymi, prasą, a także publikacja wydawnictw własnych (m.in. miesięczników, książek, informatorów).

Walory polskich lasów czy ciekawostki przyrodnicze najlepiej, rzecz jasna, poznawać w plenerze. Dla laików las jest zazwyczaj jednak tworem anonimowym, wydaje się nie różnić od podobnego, za miedzą. Ten wizerunek mają zmienić liczne leśne ścieżki edukacyjne. Podpowiadają one na co warto zwrócić szczególną uwagę, jakie procesy przyrodnicze reprezentują poszczególne fragmenty drzewostanów, jaki udział w obecnym ich kształcie ma działalność człowieka, co zawdzięcza las pracy leśników, choć również, jakie błędy popełniono w nim w przeszłości itp.

Ekspozycje o tematyce przyrodniczej czekają również w ośrodkach edukacji leśnej. Liczne nadleśnictwa na stałe współpracują z miejscowymi szkołami różnego szczebla. Rzecz jasna, edukacja nie sprowadza się jedynie do najmłodszego pokolenia, chociaż w jego przypadku, w myśl zasady „uczyć bawiąc”, osiągane są naprawdę znakomite efekty. W specjalnych kursach i szkoleniach biorą udział dorośli, wśród których niemałą część stanowią nauczyciele przedmiotów przyrodniczych. Pogłębiają też wiedzę przedstawiciele świata nauki, organizacji ekologicznych, przemysłu drzewnego, wreszcie sami leśnicy.

Swoistym manifestem polityki LP w tej mierze są Leśne Kompleksy Promocyjne. To rodzima idea szerokiego promowania wielofunkcyjnej, trwale zrównoważonej gospodarki leśnej, nie mająca odpowiednika w Europie i nowatorska w świecie (nie licząc tzw. lasów modelowych w Kanadzie). LKP to większe, zwarte obszary leśne, wchodzące zazwyczaj w skład kilku nadleśnictw. Przy ich tworzeniu zwracano uwagę, aby reprezentowały różne regiony przyrodniczoleśne, a przez to również zmienność warunków siedliskowych, składu gatunkowego drzewostanów, walorów przyrodniczych i podstawowych funkcji lasu.

W LKP wyjątkowo wszechstronnie rozpoznawany jest stan biocenozy, warunki przyrodnicze oraz zachodzące w nich zmiany. Szczegółowa diagnoza warunków geologicznych, glebowych, klimatycznych, hydrologicznych i siedliskowych służy opracowaniu nowych planów urządzenia lasu lub dostosowaniu już istniejących do nowych zasad. Prowadzona tu gospodarka leśna eksponuje ekologiczne aspekty i zmierza do zachowania naturalnej zmienności przyrody leśnej lub jej odtworzenia, ściśle integrując cele ekonomiczne z wymogami ochrony przyrody i krajobrazu. Analizowana jest zgodność biocenozy leśnej z warunkami siedliskowymi, określane są przyczyny występujących deformacji, w dążeniu do restytucji zbiorowisk przyrodniczo zdegradowanych i zniekształconych, w celu przywrócenia ich zgodności z siedliskiem. Szczególne preferencje ma sukcesja naturalna.

LKP dostarczają dowodów, że harmonijne i racjonalne użytkowanie i odnawianie zasobów leśnych nie musi umniejszać ani produkcyjnej zasobności lasu, ani też jego funkcji pozaprodukcyjnych. Praktycznie ilustrują tezę, że leśnicy dbają nie tylko o las. Leśne osiedla i osady, ale też obiekty komunalne i użyteczności publicznej włączane są do sieci cieplnych stosujących ekologiczne technologie spalania (np. zrębków). Budowane są biologiczne oczyszczalnie ścieków i urządzenia utylizacji odpadów. Natomiast w samych lasach powstają lub są odbudowywane obiekty małej retencji.

Statutowym zadaniem LKP jest, jak wskazuje już nazwa, promocja nowoczesnego leśnictwa i jego roli w zagospodarowaniu przestrzennym kraju. Promocja rozumiana nie tylko jako popularyzowanie idei takiego leśnictwa „na zewnątrz”. To również forma upowszechniania postępów nauki i technologii leśnej w środowisku zawodowym leśników. LKP mają unaocznić, że trwale zrównoważona, wielofunkcyjna gospodarka leśna potrafi przeciwdziałać zagrożeniom ekosystemów leśnych wynikającym z żywiołowego postępu cywilizacyjnego. Testuje się tu nowe technologie leśne i szkoli Służbę Leśną. Prowadzi prace badawcze oraz doświadczenia, których efekty są później przedmiotem wdrożeń w całych Lasach Państwowych, służąc upowszechnianiu zasad ekorozwoju we wszystkich zarządzanych przez tę organizację lasach.

LKP stanowią zarazem forum współpracy leśników ze społeczeństwem – w radach społeczno-naukowych każdego z LKP zasiadają przedstawiciele lokalnych władz samorządowych, autorytety świata nauki, reprezentanci organizacji pozarządowych (w tym ekologicznych), przemysłu drzewnego, lokalnych mediów, osoby obdarzone szczególnym zaufaniem społeczności lokalnych itd.

Obecnie mamy w kraju 13 leśnych kompleksów promocyjnych o łącznej powierzchni ok. 622 tys. ha, co oznacza, że zajmują one prawie 8,7 proc. całej powierzchni lasów zarządzanych przez Lasy Państwowe. Przewiduje się, że docelowo będzie ich około osiemnastu. Są to zarówno obszary o dobrze zachowanych naturalnych walorach przyrodniczych (np. Puszcza Białowieska, Puszcza Goleniowska, Puszcza Bukowa), ale i tereny w przeszłości silnie przekształcone ręką człowieka (np. Bory Lubuskie, Bory Tucholskie, Lasy Gostynińsko-Włocławskie). Dla każdego LKP opracowano „Zasady postępowania hodowlanego i ochronnego”.

Rolę edukacyjną pełnią w LKP liczne ścieżki dydaktyczne, izby leśne i ośrodki edukacji przyrodniczoleśnej. W sposób przystępny, zrozumiały dla każdego, ilustrują one na przykładach, co to jest ekorozwój i jak się powinien przejawiać, jak funkcjonują ekosystemy leśne, na czym polega restytucja zniekształconych środowisk przyrodniczych i przywracanie zachwianej zgodności biocenozy z biotopem i jak nowoczesna gospodarka leśna odwołuje się do sił natury. Pokazują związek zabiegów hodowlanych i ochronnych w lesie z pozyskaniem drewna, na czym polega ochrona bioróżnorodności dziko żyjących roślin i zwierząt, co to są i jaką rolę pełnią tzw. użytki ekologiczne itp. W lesie, pośród przyrody, organizowane są lekcje przyrody i „zielone szkoły” dla dzieci i młodzieży.

KJ

• Informacje o Lasach Państwowych