Jakość XIV
Dodatek reklamowy do RZECZPOSPOLITEJ.
nr 130 (6510) 5 czerwca 2003 r.

Nowa sytuacja prawna

Rozmowa z dr. inż. Wojciechem Henrykowskim, prezesem Polskiego Centrum Badań i Certyfikacji S.A.

Czy mógłby pan powiedzieć parę słów o historii PCBC?

Tradycje działalności Centrum sięgają roku 1959, kiedy zostało powołane do życia uchwałą Rady Ministrów Biuro Znaku Jakości przy Polskim Komitecie Normalizacyjnym, pierwsza w Polsce organizacja zajmująca się problematyką jakości. W 1974 roku zostało one przekształcone w Centralne Biuro Jakości Wyrobów (CBJW) w ramach Polskiego Komitetu Normalizacji, Miar i Jakości. CBJW prowadziło badania i obowiązkową certyfikację wyrobów na znak bezpieczeństwa B, certyfikację dobrowolną wyrobów na znak jakości „1” i „Q” oraz wydawało Świadectwa Kwalifikacji Jakości SKJ dla wyrobów. Jednocześnie Biuro podjęło współpracę międzynarodową w problematyce jakości z podobnego typu organizacjami w Europie i na świecie.

Zachodzące zmiany w naszym kraju, przemiany polityczne i gospodarcze po 1989 roku i podjęcie działań na rzecz wejścia Polski do Unii Europejskiej spowodowały wzrost znaczenia problematyki jakości, stanowiącej ważny element w swobodnym przepływie towarów pomiędzy krajami.

W świetle wprowadzonych w Polce przepisów prawnych zharmonizowanych z ustawodawstwem UE znalazły się nowe wymagania dotyczące systemu oceny zgodności, które mają znaczny wpływ na rozwój i wzrost konkurencyjności polskich firm w ich walce o międzynarodowe rynki zbytu, szczególnie zaś jednolity rynek krajów tworzących UE.

W 1994 roku na mocy ustawy o badaniach i certyfikacji z dnia 3 kwietnia 1993 r. (wraz z późniejszymi zmianami) podzielono PKNMiJ na trzy równorzędne organizacje: Główny Urząd Miar, Polski Komitet Normalizacyjny i PCBC. W dniu 1.01.1994 r. utworzono Polskie Centrum Badań i Certyfikacji podległe Prezesowi Rady Ministrów RP.

W wyniku wejścia w życie nowej ustawy z dnia 28 kwietnia 2000 r., o systemie oceny zgodności, akredytacji oraz zmianie niektórych ustaw (Dz.U. nr 43 poz. 489) z dniem 1 stycznia 2003 roku PCBC zostało przekształcone w jednoosobową Spółkę Skarbu Państwa. W oparciu o zapis ww. ustawy w dniu 31 października 2002 roku minister skarbu powołał spółkę pod nazwą Polskie Centrum Badań i Certyfikacji S.A., która przejęła zadania dotychczasowego PCBC. Należy dodać, że ustawa z dnia 28 kwietnia 2000 roku o systemie oceny zgodności, akredytacji i zmianie niektórych ustaw została zastąpiona w dniu 1 stycznia 2003 r. ustawą o ocenie zgodności z 30.08.2002 r.

W art. 60 ustawy z 30 sierpnia 2002 roku (Dz.U. nr 166 poz. 1360) zapisano, że z dniem wejścia ustawy w życie zadania określone w art. 7 ustawy z dnia 3 kwietnia 1993 roku o badaniach i certyfikacji (Dz.U. nr 55 poz. 250 ze zm.) wykonuje spółka powołana na mocy art. 49 poz. 489 ust. 2 ustawy z 28 kwietnia 2000 roku o systemie oceny zgodności, akredytacji oraz zmianie niektórych ustaw. W art. 67 ust. 2 ww. ustawy zapisano, że ustawa o badaniach i certyfikacji traci moc w dniu uzyskania przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej. Jak wiadomo może to nastąpić nie wcześniej niż 1 maja 2004 roku.

Tak więc zgodnie z tymi zapisami, zadaniami realizowanymi przez PCBC S.A. są:

• Nadzór krajowego systemu badań i certyfikacji, w tym obowiązku stosowania znaku B na wyrobach podlegających takiemu obowiązkowi (do dnia wstąpienia RP do UE),
• Rozwijanie i doskonalenie dotychczasowej działalności merytorycznej, a przede wszystkim:
  • badania i certyfikacja wyrobów na znaki dobrowolne B, Q, Eko i PN w oparciu o upoważnienie PKN,
  • certyfikacja gospodarstw ekologicznych (w oparciu o upoważnienie ministra rolnictwa),
  • certyfikacja systemów zarządzania,
  • szkolenie i certyfikacja personelu (w tym współpraca z wyższymi uczelniami).
• Przygotowanie się i uzyskanie uprawnień do pełnienia roli jednostki notyfikowanej dla określonych dyrektyw i innych regulacji unijnych,
• Rozwijanie współpracy międzynarodowej w ramach organizacji europejskich, a także współpracy dwustronnej pod kątem ułatwiania polskim producentom obecności na tych rynkach.

Polityka Jakości określona dla Polskiego Centrum Badań i Certyfikacji S.A. związana z wdrożeniem i funkcjonowaniem w spółce systemu jakości zgodnego z wymaganiami normy PN ISO 9001: 2001 wskazuje te kierunki rozwoju.

Czy w Unii Europejskiej są instytucje o podobnym statusie i jak przebiega współpraca Centrum z międzynarodowymi i europejskimi organizacjami zajmującymi się podobną problematyką?

Oczywiście tak. Przy czym nie wszystkie prowadzą tak szeroką działalność jak PCBC S.A. Część z nich jest jednostkami certyfikującymi tylko wyroby, część tylko systemy zarządzania, niektóre prowadzą tylko szkolenia itp. Mamy wiele porozumień dwustronnych i wielostronnych z tymi jednostkami w zakresie dotyczącym wzajemnego uznawania raportów z badań i certyfikatów, a także uczestniczymy w wielu organizacjach europejskich i międzynarodowych.

Najważniejsze z nich to:

• IQNet – Międzynarodowa Sieć Jednostek Certyfikujących. Organizacja zrzeszająca jednostki certyfikujące systemy zarządzania (po jednej z każdego kraju). Organizacje członkowskie, w tym PCBC wydają certyfikaty krajowe i zagraniczne IQNet. Wprowadzona została zasada wzajemnego uznawania certyfikatów przez organizacje członkowskie. Certyfikaty międzynarodowe są szczególnie ważne dla firm prowadzących działalność na rynkach międzynarodowych. Obecnie IQNet zrzesza 35 jednostek certyfikujących. W 1998 roku w Krakowie organizowaliśmy posiedzenie tej organizacji.
• EOTC – Europejska Organizacja ds. Oceny Zgodności założona w 1990 roku z inicjatywy CEN, CENELEC i Komisji UE. Zadaniem EOTC było stworzenie europejskiej struktury oceny zgodności dla obszaru dobrowolnego. Po pierwszych latach pełnych sukcesu, obecnie EOTC przeżywa kryzys. W zależności od sytuacji będzie utworzone członkostwo lub PCBC S.A. wycofa się.
• IECEE (CB) i CCA – Systemy na poziomie międzynarodowym i europejskim w obszarze elektrotechnicznym dotyczące wzajemnego uznawania wyników badań. Członkostwo bardzo ważne w świetle ubiegania się o uznanie PCBC S.A., jako jednostki notyfikującej dla dyrektyw LVD i EMC. Polscy producenci otrzymują od nas certyfikaty uznawane w krajach członkowskich.
• EOQ – Europejska Organizacja Jakości kreująca programy szkoleń audytorów. Członkostwo upoważnia do szkolenia i wydawania certyfikatów audytora i menedżera. Dotychczas wydawaliśmy ponad 1500 certyfikatów kompetencji audytora i menedżera europejskiego. Od tego roku PCBC S.A. zgodnie z upoważnieniem EOQ planuje rozpoczęcie certyfikacji konsultantów (nowy program).
• EFQM – Europejska Fundacja Zarządzania Jakością kreująca Europejską Nagrodę Jakości. Wspólnie z KIG i Stowarzyszeniem Umbrella utworzyliśmy w Polsce Narodową Organizację Partnerską (NPO), promującą zasady europejskiej doskonałości.

Jesteśmy partnerami zarówno we współpracy dwustronnej, jak też jako pełnoprawni członkowie wielu organizacji europejskich i międzynarodowych, o których już wspomniałem.

Na podstawie naszych badań i certyfikatów wydawane są certyfikaty w innych krajach. Na przykład w odniesieniu do wyrobów mamy podpisane umowy o wzajemnym uznawaniu z takimi jednostkami jak: IMQ (Włochy), Nemko (Norwegia), Semko (Szwecja), VDE (Niemcy), SIQ (Słowenia), LNE (Francja), Elektrocert (Rosja), MEWI (Węgry), EZU (Czechy) i wiele dalszych.

Prowadzimy inspekcje w przedsiębiorstwach polskich, a także czeskich, węgierskich, litewskich, mołdawskich i w ramach porozumienia z jednostką amerykańską UL.

W odniesieniu do certyfikatów systemów zarządzania, w ramach IQNet wydawane są na życzenie certyfikaty każdej organizacji członkowskiej, na podstawie raportu z auditu przeprowadzonego przez jedną organizację członkowską np. PCBC S.A. Spośród tych jednostek wyróżnia nas funkcja koordynatora krajowego systemu badań i certyfikacji.

Jakie są uprawnienia PCBC S.A.?

Funkcja koordynatora krajowego systemu badań i certyfikacji, o której już wspominałem. Wydawanie międzynarodowych certyfikatów IQNet potwierdzających wdrażanie systemów zarządzania. Wzajemne uznawanie wydawanych certyfikatów na wyroby elektryczne w ramach systemów: IECEE (CB) i CCA już wcześniej wspomnianych. Mamy także prawo wydawania europejskich certyfikatów EOQ dla audytorów i menedżerów. Jesteśmy mocno zaangażowani w działania proekologiczne prowadząc szkolenia na ten temat, kreując krajowy znak – ekologiczny – w porozumieniu z ministrem ochrony środowiska, wydając certyfikaty dla gospodarstw ekologicznych w oparciu o upoważnienie ministra rolnictwa i rozwoju wsi z 23 lipca 2002 roku. W dniu 3 stycznia 2003 roku PCBC S.A. zostało wyznaczone do pełnienia roli jednostki wiodącej, wydającej uprawnienia do stosowania znaku ekologicznego zgodnie z decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej nr 1980/2000. To tylko niektóre uprawnienia, jakie posiadamy.

PCBC jest uznawane jako niekwestionowany lider wśród jednostek certyfikujących systemy zarządzania na polskim rynku. Dzięki czemu zdobyło sobie tak wyróżniającą pozycję?

Konsekwentnie od przemian, jakie zaszły w Polsce w 1989 roku, realizujemy działanie projakościowe nakierowane na podnoszenie świadomości wśród naszych przedsiębiorstw.

W 1990 roku jeszcze jako Centralne Biuro Jakości Wyrobów rozpoczęliśmy szkolenia w zakresie systemów zarządzania wspólnie z Francuskim Stowarzyszeniem Normalizacyjnym (AFNOR). Należy podkreślić, że współpraca ta w dalszym ciągu trwa. Dotychczas przeszkoliliśmy ponad 45 000 słuchaczy, jest to wielka armia ludzi, którzy są „ambasadorami” jakości w swoich środowiskach. Szkolenia te cieszyły się i cieszą nadal dużym uznaniem. Do coraz większej liczby menedżerów i polskich firm dociera świadomość, że tylko firmy oferujące wyroby i usługi najwyższej jakości po dostępnych cenach mogą liczyć na stałych klientów i odnosić sukcesy w walce z konkurentami.

Tylko organizacje inteligentne, samouczące się, dążące do doskonałości i nastawione na klienta przetrwają w sytuacji globalizacji gospodarki, stałego wzrostu konkurencji i wymagań klientów. Aby firma mogła się stale doskonalić, musi posiadać świadome i kompetentne kierownictwo i takich samych pracowników. Dla osiągnięcia tego celu należy sięgać po nowoczesne metody zarządzania i stosować filozofię TQM.

Pierwszym krokiem prowadzącym do doskonalenia zarządzania firmą jest wdrożenie i stosowanie systemu jakości zgodnego z wymaganiami normy PN-EN-ISO 9001:2001. Takich firm, które wdrożyły system zarządzania jakością jako narzędziem doskonalenia zarządzania jest w Polsce ponad 5000, z tego 1300 firm uzyskało certyfikat PCBC.

Wiele firm rozszerza systemy jakości w kierunku zintegrowanych systemów zarządzania wynikających z dalszych norm, np. dotyczących środowiska (PN-EN-ISO 14001:1998), bezpieczeństwa (PN-N 18001:1999), a także wymagań dla określonych branż np. normy ISO 13485 dotyczących systemów jakości w sektorze medycznym, EN 729 dotyczącej konstrukcji spawanych, AQAP dotyczących systemów jakości u poddostawców dla wojska czy WSK dla firm prowadzących obrót wyrobami i technologiami podwójnego zastosowania. W sektorze motoryzacyjnym stosowane są systemy spełniające wymagania ISO/TS 16949.

Często posiadanie wdrożonego i certyfikowanego systemu zarządzania jest warunkiem uczestnictwa w przetargu lub podpisaniu kontraktu. Należy podkreślić, że wymagania te są nie tylko stosowane w obszarze dobrowolnym w relacji przedsiębiorstwo-klient, ale także w obszarze regulowanym (obowiązkowym). Przy ocenie wyrobu na zgodność z dyrektywami w krajach Unii Europejskiej w trzech przypadkach (moduły D, E i H) wdrożenie i utrzymanie systemu zarządzania warunkuje wprowadzenie wyrobu na rynek.

W Japonii normy zarządzania są traktowane jako jeden z elementów na drodze do doskonałości w filozofii TQM i stałego doskonalenia „Kazein”.

Realizując politykę stałego pogłębiania wiedzy w zakresie doskonalenia kadr dla potrzeb polskiej gospodarki, PCBC S.A. doskonali szkolenia w zakresie znajomości przepisów krajowych, europejskich i międzynarodowych dotyczących systemu oceny zgodności, a także nowoczesnych metod zarządzania. Jako jednostka certyfikująca systemy zarządzania dysponujemy kompetentnym personelem i kompetentnymi audytorami. Korzystamy tylko z audytorów mających udokumentowane kompetencje na poziomie europejskim. Audytorzy są monitorowani i zobowiązani do stałego doskonalenia swojej wiedzy i postępowania. Organizujemy okresowe spotkania z naszymi klientami. Nasze usługi są profesjonalne i wymagające. Często mamy satysfakcję, gdy słyszymy, że w PCBC S.A. na certyfikat trzeba zapracować, a nie jak to ma miejsce w niektórych jednostkach zapłacić.

W tym miejscu należy podkreślić, że funkcjonują dwa typy organizacji, te których kierownictwo jest zainteresowane stałym doskonaleniem systemu zarządzania i te, których celem jest certyfikat. Oczywiście tych drugich jest mniej, ale są one skazane na niepowodzenie w dłuższym okresie czasu. Niestety spotykamy się z postępowaniem nie fair ze strony naszych konkurentów. Pragnę podkreślić, że etyka w grze rynkowej powinna być głównym kryterium oceny podmiotów w niej uczestniczących.

PCBC S.A. poprzez etyczne postępowanie zdobywa coraz większe uznanie.

Jaką drogę rozwoju jakości widzi pan dla polskich przedsiębiorstw?

W obecnych czasach wyznacznikiem postępu i sukcesu jest szeroko pojęta jakość dotycząca wszystkich dziedzin życia. Ubiegłoroczne hasło ogłoszone z okazji Europejskiego Tygodnia Jakości „Jakość w Europie. Dążenie do zmian”, jasno wskazuje, że celem powinno być stałe doskonalenie, a więc realizacja jednego z podstawowych założeń zarządzania w oparciu o kryterium jakości. Opierać się ono powinno na filozofii TQM.

W świecie wytworzyły się trzy główne ośrodki, których gospodarki rywalizują między sobą. Są to Stany Zjednoczone, Japonia i Europa. Każdy z nich podkreśla znaczenie jakości w dążeniu do odnoszenia sukcesu i pokonania konkurenta. Firmy wykazujące dużą kreatywność, stale się doskonalące, odnoszące sukcesy, wyróżniane są nagrodami potwierdzającymi zaangażowanie w projakościową działalność. Stany Zjednoczone mają nagrodę Malcolma Baldrige’a, Japonia nagrodę E. W. Deminga, a Europa – Europejską Nagrodę Jakości – Doskonałości kreowaną przez EFQM.

Polska Nagroda Jakości kierowana do firm, oparta jest na Europejskiej Nagrodzie Jakości, a oferowana jest na poziomie regionalnym i krajowym. Cieszy się coraz większym zainteresowaniem ze strony producentów i zdobywa coraz większy prestiż.

Zachęcam gorąco wszystkie przedsiębiorstwa dążące do doskonałości, aby próbowały swych sił w tej rywalizacji.

Pragnę jeszcze dodać, że dążąc do kreowania w Polsce europejskiego modelu doskonałości i stworzenia warunków dla możliwości zdobycia przez polskie przedsiębiorstwa Europejskiej Nagrody Jakości, a szczególnie laureatów Polskiej Nagrody Jakości, w dniu 4 lutego 2000 roku zostało zawarte w Warszawie porozumienie o współpracy między Polskim Centrum Badań i Certyfikacji, Krajową Izbą Gospodarczą i Umbrellą – Stowarzyszeniem Konsultantów, celem którego jest przede wszystkim promocja Europejskiej Nagrody Jakości i doprowadzenie polskiej firmy na podium europejskie.

W listopadzie 2002 roku nasza organizacja została uznana za Narodową Qrganizację Partnerską EFQM. Umożliwi to nam wydawanie certyfikatów EFQM, potwierdzających stosowanie modelu europejskiego. Warunkiem będzie samoocena i uzyskanie odpowiedniej ilości punktów.

W tym miejscu muszę powiedzieć o samozwańczej „europejskiej” organizacji oferującej „nagrodę europejską”, tzw. Europejskim Instytucie Jakości. Podkreślam, że nie ma to nic wspólnego z Europejską Nagrodą Jakości.

Panie dyrektorze, na zakończenie rozmowy chciałbym złożyć gratulacje z okazji nominacji na stanowisko prezesa PCBC S.A. i życzyć dalszego rozwoju firmy.

Rozmawiał Andrzej Suliński

Polskie Centrum Badań i Certyfikacji S.A.
02-699 Warszawa ul. Kłobucka 23A
tel. centr. (022) 857-99-16, tel. 647-10-71, fax 647-12-22, 647-08-41
e-mail: [email protected], www.pcbc.gov.pl

• Informacje o Polskim Centrum Badań i Certyfikacji S.A.