Jakość – Normalizacja – Certyfikacja
Dodatek lobbingowy do „RZECZPOSPOLITEJ”.
10 listopada 2008 r.

Nowe ramy prawne dla akredytacji

Karol Hauptmann, dyrektor Polskiego Centrum Akredytacji

Jednym z podstawowych czynników wzrostu gospodarczego w Europie i na świecie jest swobodny przepływ towarów i usług. Rozwiązania prawne i normy międzynarodowe, budujące jednolity system oceny zgodności, należą do najważniejszych kryteriów umożliwiających przepływ towarów ponad granicami krajów. Istotnym elementem wprowadzającym tę ideę w życie jest akredytacja.

System akredytacji istnieje w Europie od połowy lat siedemdziesiątych i stopniowo przekształcał się, tworząc odpowiednie struktury organizacyjne dla rozwoju akredytacji. W rezultacie utworzono EA, czyli European co-operation for Accreditation – organizację zrzeszającą jednostki akredytujące w Europie. Pomimo stosunkowo krótkiego okresu działania EA jako zjednoczonej organizacji, osiągnięte zostały znaczące sukcesy, wyrażane we wzroście liczby członków, zwiększaniu ilości podejmowanych działań technicznych, podnoszeniu prestiżu w Europie, m.in. poprzez współpracę z Komisją Europejską. Uznanie akredytacji jako usługi prowadzonej na rzecz interesu publicznego oraz wzmocnienie roli akredytacji i nadanie jej odpowiednich ram prawnych w obrębie Unii Europejskiej było jednym z celów, które postawiło sobie EA wspólnie z Komisją. W rezultacie, 13 sierpnia 2008 roku opublikowano Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 765/2008 z dnia 9 lipca 2008 r. ustanawiające wymagania w zakresie akredytacji i nadzoru rynku odnoszące się do warunków wprowadzania produktów do obrotu i uchylające rozporządzenie (EWG) nr 339/93. Po raz pierwszy na poziomie Wspólnoty określono kompleksowe ramy prawne dla akredytacji, ustanowiono zasady jej organizacji i funkcjonowania. Rozporządzenie wejdzie w życie 1 stycznia 2010 r.

Przepisy rozporządzenia mają zastosowanie w odniesieniu do akredytacji, o którą ubiegają się jednostki oceniające zgodność w trybie obligatoryjnym, jak również dobrowolnym. Co ważne, zawarto w nim wspólne wymagania dla krajowych jednostek akredytujących, czego celem jest zwiększenie zaufania do akredytacji. Na władzach kraju członkowskiego UE spoczywa obowiązek monitorowania działalności swojej krajowej jednostki akredytującej. W szczególności, rozporządzenie wymaga od krajowych jednostek akredytujących, aby:

• były niezależne od ocenianych przez siebie jednostek oceniających zgodność,
• były obiektywne i bezstronne,
• dysponowały wystarczającą liczbą kompetentnych pracowników do wykonywania odpowiednich zadań,
• nie oferowały usług, które świadczą jednostki oceniające zgodność,
• nie konkurowały z zagranicznymi jednostkami akredytującymi,
• prowadziły działalność nie nastawioną na zysk.

Ponadto, rozporządzenie nakłada obowiązek na państwa członkowskie, aby upoważniły swoje krajowe jednostki akredytujące do przeprowadzania akredytacji w charakterze władzy publicznej i nadały temu formalny status. Rozporządzenie, wyłączając akredytację z obszaru konkurencji, przewiduje, że państwo członkowskie może posiadać tylko jedną krajową jednostkę akredytującą. Powyższe wyłączenie skutkuje również istotnym ograniczeniem w korzystaniu z akredytacji transgranicznej. Celem tego jest zagwarantowanie, iż w Unii Europejskiej wystarczy jeden certyfikat akredytacji uznawany na całym terytorium Unii, a tym samym uniknięcie wielokrotnej akredytacji. Jednostka oceniająca zgodność ubiegająca się o akredytację zobowiązana jest do złożenia wniosku do krajowej jednostki akredytującej w państwie członkowskim, w którym prowadzi działalność. Tylko w wyjątkowych sytuacjach, np. gdy krajowa jednostka akredytująca nie dokonuje akredytacji w zakresie będącym przedmiotem starań o akredytację, akredytacja może być udzielona przez zagraniczną jednostkę.

Rozporządzenie uznaje EA jako organizację prowadzącą system oceny wzajemnej. Celem tego systemu jest zapewnienie równoważności poziomu kompetencji jednostek oceniających zgodność i ułatwienie wzajemnego uznawania certyfikatów akredytacji oraz wyników ocen zgodności wydawanych przez akredytowane jednostki. Na krajowe jednostki akredytujące nałożono obowiązek członkostwa w EA i systematycznego poddawania się ocenie wzajemnej. Właściwe funkcjonowanie systemu oceny wzajemnej nadzoruje Komisja we współpracy z państwami członkowskimi.

Dla zapewnienia obiektywizmu i bezstronności działania jednostki akredytującej, rozporządzenie wymaga, aby jednostka ustanowiła i utrzymywała odpowiednie struktury pozwalające na skuteczne i zrównoważone zaangażowanie wszystkich stron zainteresowanych akredytacją. Do zadań państwa członkowskiego należy ustanowienie procedury rozpatrywania odwołań, w tym w stosownych przypadkach środki prawne, wobec decyzji dotyczących udzielenia akredytacji lub jej odmowy.

W polskim systemie prawnym akredytacja udzielana jest przez Polskie Centrum Akredytacji (PCA), które ustawowo zostało upoważnione do prowadzenia tego typu działań. Należy podkreślić, że dotychczasowa ustawa o systemie oceny zgodności, określając zadania PCA oraz zasady i tryb udzielania akredytacji, w znacznej mierze jest zgodna z przepisami rozporządzenia. Nowe ramy prawne dla akredytacji zawarte w rozporządzeniu, powodują jednak konieczność nowelizacji ustawy w celu jej pełnej zgodności z rozporządzeniem. n

01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42
tel. 022 355-70-00, fax 022 355-70-18
www.pca.gov.pl