Ochrona Środowiska XVII
Dodatek reklamowy do RZECZPOSPOLITEJ.
nr 130 (6510) 5 czerwca 2003 r.
10 lat WFOŚiGW w Krakowie
Okres wytężonej pracy
Ekologiczna Małopolska to Małopolska racjonalnie chroniąca swoje zasoby i planująca rozwój we współdziałaniu z przyrodą. Ekorozwoju nie osiągnie się jednak przez samo zahamowanie niekorzystnych zjawisk w środowisku. Nie wystarczy przyjęcie najlepszego systemu prawnego i zastosowanie najnowocześniejszych technologii, należy przede wszystkim edukować społeczeństwo, bo najwięcej zależy od wiedzy i uczciwości zwykłych ludzi. Nie ma nowoczesnej gospodarki bez naszej świadomości, że chroniąc środowisko chronimy sami siebie jako ogniwo tego środowiska.
Środowisko naturalne to ważny czynnik, który wpływa na kierunki rozwoju obszarów i ich atrakcyjność. Dla optymalnego wykorzystania zasobów Małopolski w przyjętej uchwałą sejmiku „Strategii rozwoju województwa małopolskiego” celem nadrzędnym jest wysoka jakość środowiska przyrodniczego i kulturowego. Realizacja tego celu oparta jest głównie o zlikwidowanie zaniedbań w ochronie środowiska, racjonalne gospodarowanie zasobami środowiskowymi, ochronę przyrody i różnorodności biologicznej. Wszystkie działania podejmowane przez samorząd wojewódzki przy świadomym udziale społeczeństwa wywodzą się z przekonania, że czyste środowisko przyrodnicze stanowi naturalne bogactwo, daje lepszą jakość życia i może stanowić źródło dobrobytu Małopolan.
Jeśli stan środowiska w Polsce ma osiągnąć standardy europejskie, musimy wydać na nie jeszcze 120-200 mld zł, a w Małopolsce około 16-20 mld zł. Na szczęście mamy od lat system finansowania ochrony środowiska unikatowy w skali europejskiej. Doskonale spełnia on swoje zadanie zwłaszcza w okresie transformacji gospodarczej. Jego filary to narodowy, wojewódzkie, powiatowe i gminne fundusze ochrony środowiska, które dynamizują rynek inwestycyjny kraju, bo nie tylko same inwestują w ochronę środowiska, ale też uruchamiają środki innych inwestorów i przyczyniają się do tworzenia nowych miejsc pracy. Kolejną bardzo ważną instytucją są: Fundacja Ekofundusz oraz Bank Ochrony Środowiska, które w swoich misjach zawarły ideę wspomagania ochrony środowiska. W minionym roku ok. 25 procent nakładów inwestycyjnych na ochronę środowiska pochodziło z funduszy. Ich rola polega na „zmiękczaniu” rynku finansowo. Wybierając do finansowania zadania eliminują te, które mimo efektu ekologicznego są zupełnie nieopłacalne oraz te, które mają na tyle komercyjny charakter, że mogą sfinansować się z kredytów komercyjnych. Wszystko to, co zawiera się między tymi skrajnościami interesuje fundusze. Wchodzą one tam, gdzie ekonomicznie uzasadniona inwestycja gwarantuje trwały efekt ekologiczny, ale sama by się nie sfinansowała.
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie od 1993 roku jest samodzielną, pozabudżetową instytucją finansową, narzędziem do realizacji polityki ekologicznej obecnie województwa małopolskiego, a wcześniej do 1999 roku województwa krakowskiego. Wypełniamy zadania określone w uchwalonej przez Sejm RP ustawie Prawo ochrony środowiska oraz w „Strategii rozwoju województwa małopolskiego” i programie ochrony środowiska województwa małopolskiego „Zielona Małopolska” uchwalonych przez Sejmik Województwa Małopolskiego.
Jako instytucja finansowa pamiętamy, że udzielając preferencyjnych pożyczek lub dotacji na zadania w zakresie ochrony środowiska operujemy pieniędzmi publicznymi. Toteż jesteśmy oszczędni; gęste sito naszych procedur i kryteriów na tyle obiektywizuje warunki selekcji zadań proponowanych do finansowania, że do realizacji trafiają tylko te spośród nich, które przy stosunkowo niewielkich nakładach gwarantują znaczny i co ważne – długotrwały efekt ekologiczny.
Polskie fundusze ekologiczne zasilane są środkami z tytułu opłat za korzystanie ze środowiska i administracyjnych kar pieniężnych. Co więcej – nie tylko inwestują w ochronę środowiska, które to inwestycje wpływają na zmniejszenie tychże opłat i kar, ale robią to między innymi przez udzielanie preferencyjnych nisko oprocentowanych kredytów, co z kolei pomnaża ich środki finansowe. Kredyty te mogą być częściowo umorzone w przypadku terminowej realizacji zadania i osiągnięcia zapisanego w umowie efektu ekologicznego. Dodatkowym walorem tego systemu jest bezwzględny obowiązek wydawania pieniędzy funduszy na cele związane z ochroną środowiska określone w ustawie Prawo ochrony środowiska.
W tabeli 1 przedstawiono wpływy i wydatki Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie w latach 1994-2002.
Sumując te wartości można stwierdzić, że w latach tych WFOŚiGW w Krakowie uzyskał:
- z tytułu opłat 286.707.591,49 zł
- z tytułu kar 8.609.393,37 zł
- razem 295.316.984,86 zł
Wielkość przyznanych środków (dotacje, pożyczki, umorzenia) wg uchwał w latach 1994-2002 wynosiła odpowiednio:
- dotacje 161.963.722,80 zł
- pożyczki 569.476.611,64 zł
- umorzenia 46.544.967,26 zł
- co daje razem 777.985.301,70 zł
Wielkość wypłaconych środków w latach 1994-2002 wynosiła odpowiednio:
- dotacje 127.123.566,97 zł
- pożyczki 371.125.878,50 zł
- umorzenia 42.854.743,12 zł
- co daje razem 541.104.188,59 zł
Strukturę środków finansowych wydatkowanych wg poszczególnych dziedzin w latach 1994-2002 przedstawia tabela 2.
Naczelnym zadaniem Wojewódzkiego Funduszu jest dofinansowanie zadań oraz takie zarządzanie posiadanymi środkami finansowymi, aby maksymalnie je pomnożyć, zapewnić ciągłość finansowania i stworzyć optymalne warunki dla realizacji idei ochrony środowiska w województwie małopolskim. Główne zadania i kierunki działania Funduszu wyznaczane są przez Radę Nadzorczą w przyjętym na dany rok planie działalności oraz w liście przedsięwzięć priorytetowych. Dokumenty te tworzone są w oparciu o kierunki polityki ekologicznej państwa i województwa. Planowanie wydatków na kolejny rok polega na przydzieleniu kwot przewidzianych na finansowanie poszczególnych kategorii (koszyków) zadań. Wysokość środków przeznaczonych na finansowanie określonego koszyka odzwierciedla jego pozycja na liście priorytetowych problemów ekologicznych województwa.
WFOŚiGW raz w roku określa zadania priorytetowe o charakterze ponadregionalnym i tę listę przesyła do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Niezależnie od tego opracowuje się wewnętrzne priorytety wojewódzkie, odzwierciedlające najistotniejsze problemy ekologiczne województwa małopolskiego.
W roku bieżącym obowiązują następujące priorytety.
- Zadania modernizacyjne i inwestycyjne służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej.
- Ochrona wód
- Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi.
- Ochrona powietrza atmosferycznego.
- Rekultywacja obszarów zdegradowanych.
- B. Zadania z zakresu racjonalnego gospodarowania środowiskiem.
- Minimalizacja zużycia zasobów.
- Zwiększenie wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii.
- Minimalizacja wytwarzania odpadów.
- Zwiększenie stopnia powtórnego wykorzystania i bezpieczne składowanie odpadów.
- Podnoszenie retencyjności dorzeczy i zwiększenie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego.
- Zalesienie nieużytków i słabych użytków rolnych.
- Ochrona przyrody i różnorodności biologicznej.
- Edukacja ekologiczna.
Fundusz Ochrony Środowiska w Krakowie jest jednym z największych Wojewódzkich Funduszy Ekologicznych w Polsce, jego aktywa na koniec 2001 r. wynosiły 304,5 mln zł, co klasyfikowało go na drugim miejscu w Polsce, mimo iż roczne wpływy z tytułu opłat za korzystanie ze środowiska i kar za przekroczenie norm wyniosły 37,793 mln zł (7 miejsce w Polsce), tab. 3. Przyrost aktywów funduszu i jego środków dyspozycyjnych w latach 1994-2001 obrazuje tab. 2. Przyrost aktywów wynosił w tych latach 174,8% na rok (21,839 mln PLN koniec 1994 i 304,476 mln zł na koniec 2001), a przyrost środków dyspozycyjnych możliwych do wydania w każdym z tych lat 76% na rok (tab. 4.) (28,821 mln zł w 1994 r., 174,732 mln zł na koniec 2001 r.) Zysk netto, jaki został wygenerowany w 2001 r. wynosił 24,450 mln zł (drugie miejsce w Polsce).
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie posiada w pełni profesjonalne metody oceny projektów inwestycyjnych w zakresie oceny ekologiczno-technicznej i finansowej. Polegają one na maksymalizacji efektu ekologicznego przy minimalizacji nakładów finansowych, są one w pełni zobiektywizowane i praktycznie redukują do minimum subiektywną ocenę pracownika. Fundusz osiągnął ten cel poprzez: zastosowanie wskaźnika ekologiczno-finansowego, który jest porównaniem wielkości uzyskanego efektu ekologicznego do poniesionych nakładów finansowych za ostatnie 12 miesięcy z inwestycji rzeczywiście zrealizowanych w danej grupie tematycznej, np. ochrona powietrza; oceny finansowej projektu metodą NPV (net present value) zdyskontowane saldo przepływów przy społecznej (5%) i komercyjnej (15%) stopie dyskontowej; rankingowaniu zadań w tej samej grupie tematycznej wg wskaźnika efektywności przedsięwzięcia ekologicznego EPE, który jest porównaniem wielkości oczekiwanego efektu ekologicznego do zagregowanego wskaźnika NPV (NPV dla środków funduszu i NPV dla inwestycji). Wskaźnik ten premiuje zadanie efektywnie realizowane.
Koszty działania Funduszu w 2001 r. to 2,234 tys. zł, co stawiało go na 12 miejscu w Polsce pod względem kosztów, mimo że jest to drugi Fundusz pod względem aktywów (tab. 3.) i świadczy o szczególnym gospodarowaniu powierzonymi środkami publicznymi.
W ramach krótkiego z konieczności miejsca praktycznie niemożliwe jest szczegółowe opisanie wybranych zadań współfinansowanych przez WFOŚiGW w Krakowie w latach 1994-2002.
Aby wyobrazić skalę działalności Funduszu, przedstawiono w tablicy 6 wybrane osiągnięte efekty ekologiczne w latach 1998-2002 dla kanalizacji, oczyszczalni ścieków i likwidacji emisji pyłowych i gazowych. n