Jakość XV
Dodatek reklamowy do RZECZPOSPOLITEJ.
nr 262 (6642) 10 listopada 2003 r.

PCBC S.A. przed i po wejściu
Polski do Unii Europejskiej

Rozmowa z dr. inż. Wojciechem Henrykowskim,
prezesem Zarządu i dyrektorem generalnym Polskiego Centrum Badań i Certyfikacji S.A.

Panie prezesie, jakie są zasady i podstawy prawne funkcjonowania unijnego systemu oceny zgodności w obszarze obowiązkowym?

Podstawy działania unijnego systemu oceny zgodności w obszarze dobrowolnym i obowiązkowym oparte są na normach opracowanych i przyjętych przez Komitet Techniczny TC 1 wspólny dla europejskich organizacji normalizacyjnych CEN i CENELEC oraz właściwych przepisach prawnych UE.

Obszar obowiązkowy, zwany także obszarem regulowanym, oparty jest o wymagania dyrektyw nowego podejścia, opracowywanych i wdrażanych w Unii Europejskiej w wyniku podjęcia uchwały Rady z 7 maja 1985 roku wprowadzającej „nowe podejście” w dziedzinie harmonizacji technicznej.

Podstawowym celem dyrektyw nowego podejścia jest zapewnienie, aby w obrocie znajdowały się tylko wyroby bezpieczne dla zdrowia, życia i środowiska. W konsekwencji producenci, importerzy i dystrybutorzy wyrobów w Europie są zainteresowani spełnieniem wymagań legislacyjnych i zademonstrowaniem zgodności wyrobów z wymaganiami dotyczącymi bezpieczeństwa albo zademonstrowaniem zgodności z podstawowymi wymaganiami (Essential Requirements), jak to ujęto w dyrektywach nowego podejścia (The New Approach Directives), które obejmują szeroką gamę wyrobów. Szacuje się, że po pełnym wprowadzeniu dyrektyw będzie nimi objęte około 40% wyrobów. Zademonstrowanie to może odbywać się kilkoma sposobami, przewidzianymi w „modułach” dla oceny i przedstawienia zgodności z podstawowymi wymaganiami i może wymagać kilku organizacji, takich jak producent, importer, dystrybutor albo niezależne organizacje, tzw. trzecie strony, jak jednostki certyfikujące, inspekcyjne, laboratoria badawcze, które powinny być oficjalnie autoryzowane (notyfikowane).

Dodatkowo znakowanie CE – znakowanie zgodności z podstawowymi wymaganiami zawartymi w dyrektywach – powinno być umieszczane na każdym wyrobie albo opakowaniu przed wprowadzeniem wyrobu do obrotu.

Dyrektywy nowego podejścia zawierają podstawowe wymagania i metody zademonstrowania zgodności wyrobu, odbiegając od dyrektyw „starego podejścia” w tym sensie, że poprzednie dyrektywy zawierały szczegółowe wymagania techniczne, podczas gdy nowe tylko ogólne wymagania dotyczące ochrony zdrowia, środowiska, bezpieczeństwa. Są one decyzją Rady Unii opracowywane od 1985 roku i odnoszą się ogólnie do poszczególnych grup wyrobów (np. zabawek, maszyn, materiałów budowlanych itp.).

Należy podkreślić, że poprzednie dyrektywy były zalecane do stosowania, natomiast dyrektywy nowego podejścia muszą być wdrożone przez wszystkie państwa członkowskie. Szczegółowe wymagania techniczne są zawarte w zharmonizowanych normach europejskich ustanawianych przez europejskie organizacje normalizacyjne: Europejski Komitet Normalizacji Elektrotechnicznej (CENELEC), Europejski Komitet Normalizacyjny (CEN) i Europejski Telekomunikacyjny Instytut Normalizacyjny (ETSI) na prośbę Komisji Unii Europejskiej.

W okresie przejściowym, gdy brak zharmonizowanych norm europejskich, Komisja Unii Europejskiej może czasowo dopuścić do stosowania krajowe normy państw członkowskich.

Zakłada się, że wyrób, który odpowiada wymaganiom norm europejskich, spełnia podstawowe wymagania dyrektywy. Dodatkowo każda dyrektywa nowego podejścia zawiera dane o działaniach, jakie należy podjąć dla zademonstrowania zgodności wyrobu z podstawowymi wymaganiami oraz datę obowiązywania dyrektywy po okresie przejściowym.

Jaki jest aktualny stan wdrażania w naszym kraju systemu oceny zgodności zgodnego z systemem funkcjonującym w Unii Europejskiej?

Polska jest w przededniu pełnego wprowadzenia systemu oceny zgodności wyrobów opartego na „nowym i globalnym podejściu” przyjętym w krajach Unii Europejskiej. Proces wdrażania regulacji unijnych trwa od dłuższego czasu i ma być zakończony tak, aby od 1 maja 2004 roku w naszym kraju obowiązywały przepisy zgodne z wymaganiami UE. Jednym z obszarów objętych dostosowywaniem prawa jest swobodny przepływ towarów, a w tym system oceny zgodności.

System ten wymaga wdrożenia do prawa polskiego wielu regulacji europejskich. Najważniejszymi z nich są dyrektywy dotyczące bezpieczeństwa wyrobu, odpowiedzialności za wadliwy wyrób, dyrektywa informacyjna, dyrektywy techniczne i normy zharmonizowane. Dwie pierwsze jako ustawy zostały już wprowadzone do prawa polskiego. Niezbędne było także stworzenie prawnej podstawy dla funkcjonowania jednego systemu oceny zgodności i dającej delegacje do wdrażania regulacji europejskich. Ustawę o systemie oceny zgodności regulującą ten obszar przyjął Sejm RP w dniu 30 sierpnia 2002 roku. W myśl ustawy przewiduje się dwa obszary oceny zgodności, obszar obowiązkowy i obszar dobrowolny. Obowiązkowej ocenie zgodności podlegają wprowadzane do obrotu wyroby, które mogą stwarzać zagrożenie albo służą ochronie lub ratowaniu życia, zdrowia, mienia lub środowiska.

Ustawa przewiduje dwa rodzaje obowiązkowych wymagań. Pierwsze to wymagania zasadnicze, które są określane przez właściwych ministrów w drodze rozporządzeń, warunki i tryb dokonywania oceny zgodności oraz sposób znakowania tych wyrobów i są to wymagania dyrektyw nowego podejścia wdrażane do prawa polskiego. Właściwi ministrowie wydając rozporządzenia określili, w której fazie tworzenia wyrobu następuje ocena zgodności oraz procedury oceny zgodności (moduły).

Ten obszar obowiązkowej oceny zgodności, wynikającej z rozporządzeń właściwych ministrów określających wymagania zasadnicze można nazwać obowiązkowym obszarem zharmonizowanym z wymaganiami Unii Europejskiej (dyrektywami nowego podejścia). Wymagania zasadnicze przenoszą wymagania dyrektyw nowego podejścia, określonych dla grup wyrobów, do prawa polskiego. Ocena wyrobów dla zgodności z wymaganiami będzie przebiegała zgodnie z modułami oceny zgodności określanymi każdorazowo w rozporządzeniach zawierających wymagania zasadnicze.

Moduły określają sposób postępowania podczas oceny wyrobu dla wykazania zgodności z wymaganiami zasadniczymi.

Drugi rodzaj wymagań, to przewidywane w ustawie wydawanie rozporządzeń właściwych ministrów, zawierających szczegółowe wymagania dla wyrobów, które mogą stwarzać zagrożenie albo służą ochronie lub ratowaniu życia, zdrowia, mienia lub środowiska, a także warunki certyfikacji tych wyrobów i sposób ich znakowania. Będą to wewnętrzne regulacje wprowadzane przez władze krajowe lub wdrażane tzw. dyrektywy branżowe.

Powyższa ustawa przewiduje notyfikację jednostek działających w systemie regulowanym. Notyfikacja jest poprzedzona autoryzacją. Autoryzacja jest to upoważnienie udzielone przez ministra właściwego ze względu na przedmiot oceny zgodności akredytowanej jednostce certyfikującej, akredytowanej jednostce kontrolującej lub akredytowanemu laboratorium do podejmowania działań z zakresu oceny zgodności w obszarze obowiązkowym. Notyfikacja jest to zgłoszenie jednostki autoryzowanej przez ministra właściwego ds. gospodarki do Komisji Unii Europejskiej.

Jednostki, które uzyskały notyfikację, będą ogłaszane w Monitorze Polskim, a informacja o ich notyfikowaniu będzie przekazywana do odpowiednich instytucji zagranicznych w zakresie wynikającym ze zobowiązań międzynarodowych, w tym przypadku do Komisji Unii Europejskiej.

Aktualnie, w oparciu o ustawę z 30 sierpnia 2002 roku zostały wprowadzone do prawa polskiego rozporządzeniami Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej wymagania zasadnicze dotyczące niskiego napięcia, ochron osobistych, efektywności energetycznej, zbiorników ciśnieniowych, łodzi rekreacyjnych, maszyn, urządzeń spalających paliwa gazowe, urządzeń ciśnieniowych. Wydano także pierwsze rozporządzenia ministrów zawierające wymagania szczegółowe (dyrektywy branżowe), np. dotyczące szkła kryształowego i wyrobów aerozolowych.

Istotne wydaje się wprowadzenie w ustawie z 30 sierpnia 2002 roku zapisów regulujących funkcjonowanie systemu oceny zgodności przed uzyskaniem pełnego członkostwa przez Polskę w UE. W tym czasie w Polsce nie będzie jeszcze jednostek notyfikowanych, a więc przy dotychczasowym zapisie ustawy z 28 kwietnia 2000 roku powstałaby luka. Obowiązywałyby wymagania UE, a nie byłoby krajowych jednostek notyfikowanych. Poza tym polskie podmioty gospodarcze podlegające nowym wymaganiom nie miałyby dostatecznego czasu na przygotowanie swojej działalności zgodnie z nowymi wymaganiami. Tę lukę prawną wypełnia zapis art. 67. Z zapisu tego wynika, że po 1 stycznia 2003 roku do czasu uzyskania przez Polskę pełnego członkostwa obowiązuje dotychczasowy system badań i certyfikacji.

Czas, jaki pozostaje do uzyskania pełnego członkostwa, powinien być w pełni wykorzystany przez polskie podmioty gospodarcze, szczególnie małe i średnie przedsiębiorstwa do przygotowania się do nowych wymagań.

Panie prezesie, czym charakteryzują się „moduły” oceny zgodności?

Rada Unii Europejskiej podjęła w dniu 22 lipca 1993 roku Decyzję 93/465/EWG w sprawie modułów dla różnych faz procedur oceny zgodności przeznaczonych do stosowania w dyrektywach harmonizacji technicznej. Decyzja zawiera procedury, jakie będzie zawierała każda dyrektywa, według których producent lub importer może zademonstrować odpowiednim władzom, że wprowadzony przez niego na rynek wyrób spełnia wymagania podstawowe. Procedura podaje możliwe do stosowania moduły i wybór przez producenta sposobu zademonstrowania zgodności z wymaganiami. Załącznik do tej decyzji zawiera wykaz modułów i sposób postępowania producenta przy wykazaniu zgodności.

Modułowe podejście dzieli procedury na osiem podstawowych modułów, które różnią się stosownie do: etapu rozwoju wyrobu, typu oceny, jednostki dokonującej oceny.

Moduły zawierają takie elementy, jak: deklaracja producenta, badanie typu, system jakości przedsiębiorstwa, weryfikacja wyrobu, weryfikacja produkcji jednostkowej, udział jednostki notyfikowanej, pełne zapewnienie jakości itd.

Jaki jest udział Centrum w pracach nad wdrożeniem unijnego systemu oceny zgodności w Polsce?

Polskie Centrum Badań i Certyfikacji S.A. jest od 1994 roku koordynatorem Krajowego Systemu Badań i Certyfikacji. Aktywnie uczestniczymy w pracach koordynowanych przez Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej na rzecz tworzenia w Polsce europejskiego systemu oceny zgodności i wdrożenie do prawa polskiego dyrektyw UE, przeniesienie unijnych procedur oceny zgodności, tzw. modułów wraz z całą infrastrukturą jednostek notyfikowanych, transpozycja dyrektyw „horyzontalnych” oraz stworzenie sprawnego systemu nadzoru rynku i przeniesienie do zbioru norm polskich zharmonizowanych norm europejskich. Działania te są prowadzone także na bieżąco, o czym świadczą wydawane rozporządzenia Rady Ministrów w tym zakresie.

Następnym ważnym elementem systemu oceny zgodności w Polsce, w którym aktywnie uczestniczyło i uczestniczy aktualnie Polskie Centrum Badań i Certyfikacji SA jest przygotowanie infrastruktury systemu notyfikacji, który jest procesem złożonym obejmującym: określenie władz notyfikujących i trybu notyfikacji, praw i obowiązków jednostek notyfikowanych, dostosowanie polskich jednostek do współpracy w ramach europejskich struktur koordynacyjnych pomiędzy krajowymi jednostkami notyfikowanymi.

Jakie są działania Centrum, jako największej krajowej organizacji certyfikującej, nad dostosowaniem się do nowych wymagań, które wejdą w życie w dniu 1 maja 2004 roku?

Centrum już w 1993 roku podjęło działania w zakresie dostosowania swojej działalności do wymagań, które wejdą w życie 1 maja 2004 roku. Działania te szły w kilku kierunkach. W zakresie certyfikacji systemów zarządzania Biuro ds. Certyfikacji Systemów Jakości podjęło dynamiczną działalność na rynku certyfikacji systemów jakości oraz promocję norm ISO 9000 i ich znaczenia dla rozwoju polskich przedsiębiorstw, zwłaszcza w obszarze ich konkurencyjności na rynkach zagranicznych. Równocześnie prowadzona była współpraca z zagranicznymi organizacjami certyfikującymi, co zaowocowało uzyskaniem w 1997 r., przez Centrum członkostwa w IQNet – Międzynarodowej Sieci Jednostek Certyfikujących. Przyjęta w IQNet zasada o wzajemnym uznawaniu certyfikatów daje polskim przedsiębiorstwom możliwość posiadania certyfikatów PCBC i międzynarodowych certyfikatów IQNet uznawanych w 32 krajach świata. W zakresie certyfikacji systemów zarządzania Centrum posiada uprawnienia wystawiania międzynarodowych certyfikatów IQNet potwierdzających spełnienie przez oceniane organizacje wymagań systemów zarządzania zgodnych z normami ISO 9001, ISO 14001, EN ISO 13485, EN 729, HACCP, itd.

Ponadto Centrum jako jedyna w Polsce organizacja certyfikująca posiada uprawnienia do certyfikacji wewnętrznych systemów kontroli (WSK), w przedsiębiorstwach uczestniczących w obrocie z zagranicą towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa, a także dla utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.

W dniu 18 listopada ubiegłego roku na uroczystej konferencji z okazji Europejskiego Tygodnia Jakości pod patronatem Ministerstwa Gospodarki wręczyliśmy 998, 999, 1000, 1001 i 1002 certyfikat systemy zarządzania PCBC i certyfikat IQNet dla polskiej organizacji. W powyższej konferencji uczestniczył prezydent IQNet dr Fabio Roversi. Nasze sukcesy traktujemy także jako sukcesy odniesione przez ponad tysiąc polskich firm i organizacji, które włożyły znaczący wysiłek, aby stać się przedsiębiorstwami myślącymi pozytywnie o swojej przyszłości, zmieniających się wymaganiach oraz potrzebach klientów oraz o trwałym miejscu na jednolitym rynku.

Dziesięć lat dynamicznego działania przyczyniło się do naszego sukcesu. Aktualnie wydaliśmy blisko 1700 certyfikatów dla polskich przedsiębiorstw i jesteśmy niekwestionowanym liderem wśród jednostek certyfikujących systemy zarządzania na polskim rynku.

Centrum realizuje politykę stałego pogłębiania wiedzy i doskonalenia kadr dla potrzeb polskiej gospodarki. Od 12 lat organizujemy szkolenia w zakresie znajomości przepisów krajowych, europejskich i międzynarodowych dotyczących systemu oceny zgodności, a także nowoczesnych metod zarządzania. Ta działalność jest prowadzona i będzie rozwijana. Prawie 45 tysięcy osób zostało już przeszkolonych na wielu typach szkoleń organizowanych we współpracy z ekspertami zagranicznymi.

W 1998 roku Centrum uzyskało upoważnienie od Europejskiej Organizacji Jakości (EOQ) do prowadzenia szkoleń wg programu tej organizacji i wydawania certyfikatów europejskiego audytora jakości i europejskiego menedżera jakości. Obecnie także szkolimy i wydajemy certyfikaty europejskiego audytora zarządzania środowiskowego.

Następnym ważnym zakresem naszej działalności, który prowadzimy od początku swojego istnienia, jest prowadzenie badań i certyfikacji wyrobów takich, jak: wyroby elektrotechniczne gospodarstwa domowego, wyroby chłodnicze dla handlu i usług, wyroby elektroniczne, urządzenia techniki biurowej zasilane z sieci, narzędzia ręczne, silniki elektryczne, wózki dziecięce, zabawki, wyroby budowlane, nawozy, wyroby spożywcze, wyroby chemiczne.

Zakres działalności Centrum obejmuje certyfikację obowiązkową i dobrowolną na znak bezpieczeństwa B, certyfikację dobrowolną na znak jakości Q, certyfikację na znak ekologiczny, certyfikację dobrowolną na znak PN, certyfikację na zgodność z wymaganiami Polskich Norm lub innych dokumentów normatywnych.

Po 1 maja 2004 roku tę działalność chcemy rozwijać i prowadzimy promocję tych znaków, które potwierdzą bezpieczeństwo, wysoką jakość, ekologiczność wyrobu. Znaki te dają dodatkową gwarancję i mogą być umieszczane także, gdy wyrób jest znakowany CE.

Ponadto prowadzimy certyfikację wyrobów elektrotechnicznych w ramach międzynarodowego systemu IECEE, wydając certyfikaty CB oraz w ramach systemu europejskiego nadzorowanego przez CENELEC, wydając certyfikaty CCA.

W 2002 roku jako pierwsza w Polsce organizacja uzyskaliśmy uprawnienia w zakresie certyfikacji gospodarstw i przedsiębiorstw rolnictwa ekologicznego.

Kolejnym kierunkiem w naszej działalności jest przygotowanie Centrum do notyfikacji w obszarach dyrektyw: zabawkowej, medycznej, kompatybilności elektromagnetycznej, niskonapięciowej, jachtowej i budowlanej, a tym samym przygotowanie do certyfikacji obowiązkowej wyrobów w tym zakresie.

Co chciałby pan przekazać polskim przedsiębiorcom na zakończenie naszej rozmowy?

Chciałbym podkreślić, że warunkiem wprowadzenia wyrobów na rynek polski, a więc unijny, po 1 maja 2004 roku, będzie spełnienie wymagań zawartych w dyrektywach dla tych wyrobów, które im podlegają. Najwyższy już czas, aby nasi przedsiębiorcy przygotowali się na tę chwilę. Służymy wszelką pomocą.

Należy zauważyć, że wprowadzenie wyrobu na rynek nie jest jednoznaczne z jego sprzedażą. Tu producent spotyka się z wymaganiami klientów i często musi walczyć z konkurentami.

Zachęcam naszych producentów do stałego podnoszenia poziomu wiedzy przez ustawiczne szkolenie i stałe doskonalenie zarządzania przez wejście na drogę jakości, poczynając od systemów zarządzania poprzez nagrody jakości regionalne, polskie i wreszcie europejskie. Od 2003 roku trzy organizacje PCBC S.A., KIG i Umbrella utworzyły Narodową Organizację Partnerską (NPO), EFQM, organizację kreującą Europejską Nagrodę Jakości. Ma ona wsparcie Komisji UE i jest rzeczywistą europejską organizacją.

Krajowa Organizacja Partnerska jest upoważniona do wydawania wyróżnień na dwóch poziomach:

1. Committed to Excellence,
2. Recognised for Excellence.

Zainteresowanych serdecznie zapraszamy.

Na koniec chciałbym życzyć wszystkim naszym organizacjom, żeby odnosiły sukcesy oferując swe usługi i wyroby na wspólnym, europejskim rynku.

Rozmawiał Marek Arciszewski

• Informacje o Polskim Centrum Badań i Certyfikacji S.A.