Ochrona Środowiska XIII – Międzynarodowe Targi Ekologiczne POLEKO 2001
Dodatek reklamowy do RZECZPOSPOLITEJ.
nr 271 (6044) 20 listopada 2001 r.

Zarządzanie środowiskowe według norm ISO 14000

Podstawa sukcesu

Wypowiedź Wojciecha Henrykowskiego, dyrektora Polskiego Centrum Badań i Certyfikacji

Zagadnienia dotyczące ochrony środowiska mają coraz większy wpływ na funkcjonowanie przedsiębiorstw i innych organizacji. Po działaniach doraźnych w zakresie ochrony środowiska (stosowanie filtrów, recykling) pojawiła się koncepcja czystszej produkcji, a od niedawna zaczęto stosować normy opisujące system takiego zarządzania instytucją, aby efekty jej działalności były korzystne dla otoczenia, w którym ona działa (powietrze, woda, ziemia, zasoby naturalne, flora, fauna, człowiek i ich wzajemny wpływ na siebie).

Powstała koncepcja trwałego, zrównoważonego rozwoju, czyli nieprzerwanego wzrostu gospodarczego z poszanowaniem zasobów naturalnych i ochroną środowiska.

Ze względu na transgraniczny charakter problemów ekologicznych, zgodnie z duchem szczytu w Rio de Janeiro z 1992 r., których rozwiązanie jest możliwe głównie we wspólnym działaniu, Unia Europejska wydała w 1993 roku rozporządzenie EWG nr 1836/93 o zarządzaniu środowiskowym i audicie ekologicznym EMAS, co stało się kontynuacją deklaracji zrównoważonego rozwoju i uznania ochrony środowiska jako integralnej części polityki gospodarczej. Artykuł 20 tego rozporządzenia przewidywał rewizję wprowadzonych rozwiązań i wymagań po 5 latach od ich wejścia w życie, na podstawie doświadczeń zebranych w tym okresie stosowania. Propozycja nowego Rozporządzenia Rady przyjęta przez Komisję w 1998 r. została zatwierdzona przez Europejski Parlament i Radę w dniu 19.03.2001 r. jako Rozporządzenie EC nr 761/2001 w sprawie dobrowolnego uczestnictwa firm przemysłowych w Programie Eko-zarządzania i Auditowania (EMAS).

W krajach Unii Europejskiej i większości krajów należących do OECD rozmiary kar finansowych i groźba utraty rynku stały się głównym mechanizmem wpływającym na strategię kontroli jakości uwzględniającej normy ekologiczne.

Przedsiębiorstwa odnoszące sukcesy coraz częściej poszukują nowych technologii i procesów produkcyjnych przyjaznych środowisku, aby obniżyć koszty i zredukować ryzyko ponoszenia odpowiedzialności oraz zwiększyć swój udział w rynku, który narzuca wymagania związane z ochroną środowiska. Celem systemu zarządzania środowiskowego jest produkowanie wyrobów przy minimalnym wykorzystaniu zasobów naturalnych, energii i wody, przy równoczesnym zachowaniu jakości na tym samym poziomie.

W ostatnim okresie rośnie przekonanie, że nie tylko jakość produktu (lub usługi) jest elementem jego konkurencyjności na rynku, ale także zgodność ekologiczna produktu oraz że proces jego wytwarzania wpływa decydująco na wartość rynkową.

Zgodnie z normą, system zarządzania środowiskowego jest integralną częścią systemu zarządzania przedsiębiorstwem. Norma zaleca, aby wszystkie podstawowe elementy tego systemu, czyli struktura, odpowiedzialność, procedury i środki umożliwiające wdrażanie polityki ekologicznej, były spójne z innymi funkcjami firmy i całą strategią jej rozwoju.

Norma ISO 14001 zawiera wymagania systemu zarządzania środowiskowego – tylko te, które mogą być kontrolowane przez samo przedsiębiorstwo oraz obiektywnie (przez stronę trzecią) auditowane dla celów certyfikacji.

Firma sama decyduje o granicach swojej działalności, objęciu systemem całej organizacji, wyodrębnionych jednostek czy określonego rodzaju działalności.

Sukces przedsiębiorstwa zależy od stopnia spełnienia potrzeb i oczekiwań stron zainteresowanych jego działalnością oraz wyrobami i usługami, a przede wszystkim, żeby być lepszym od konkurencji. Zapewnianie i polepszanie jakości osiągnięć, a zwłaszcza unikanie błędów, można osiągnąć poprzez systemowe zarządzanie. Dobra pozycja rynkowa przedsiębiorstwa pozwoli na stworzenie odpowiednich warunków pracy załodze – jeśli pracownicy będą tego świadomi, łatwiej będzie realizować taką politykę firmy.

To zaangażowanie w tworzenie polityki prośrodowiskowej, zgodnie z wymaganiami norm serii ISO 14000, przynosi instytucjom wiele korzyści, a do najważniejszych należą: społeczna akceptacja funkcjonowania przedsiębiorstwa, zapewnienie klienta o podjętym zobowiązaniu do zarządzania środowiskowego, które może być wykazane, wiarygodność (spełnienie oczekiwań) u partnerów, motywacja załogi, minimalizacja kosztów (analiza i kontrola relacji kosztów), minimalizacja odpadów, ograniczenie kosztów redukcji zanieczyszczeń w wyniku większej skuteczności w wypełnianiu środowiskowych wymagań, zdobycie przewagi konkurencyjnej, gdyż firmy przodujące w nowoczesnych rozwiązaniach popierają zaostrzenie norm, co powoduje wzrost kosztów u innych (np. wdrożenie katalizatorów w samochodach, pozytywna ocena marketingowa), uporządkowanie rejestru przepisów prawnych i wymagań lokalnych w celu zmniejszenia ryzyka prawnego i niebezpieczeństwa, kryteria satysfakcjonujące inwestora i poprawa dostępu do kapitału, ułatwienie uzyskania zezwoleń na uruchamianie nowych działalności, zapobieganie katastrofom ekologicznym, eliminacja zachowań niegospodarnych, bezpieczeństwo pracy, redukcja transportu, składowania i kosztów pakowania, tworzenie nowych produktów i technologii lub nawet nowych rynków opartych na procesach przyjaznych środowisku.

Przedsiębiorstwa polskie będą musiały sprostać nowym problemom, które stwarzają zaostrzone rygory ochrony środowiska wynikające z działań dostosowawczych w procesie integracji. Należy liczyć się z dużą konkurencją zagranicznych firm w zakresie czystszych technologii i produktów oraz wzrostem świadomości ekologicznej społeczeństwa.

Inwestorzy są coraz bardziej zainteresowani przed zainwestowaniem w firmę jej statusem środowiskowym. Chcą upewnić się, że nie będą musieli ponosić w przyszłości olbrzymich kosztów związanych z oczyszczaniem środowiska, gdy polskie prawo zostanie ujednolicone z prawem europejskim i nałoży na firmę odpowiedzialność za oczyszczanie. Posiadany certyfikat ISO 14001 udowodni, że istotne aspekty środowiskowe przedsiębiorstwa są pod stałą kontrolą. Będzie dotyczyć to też w dużym stopniu firm ubezpieczeniowych, które oceniają ryzyko zanieczyszczenia środowiska przy obliczaniu wysokości składek ubezpieczeniowych.

Obecnie wymagania norm ISO 9001 oraz ISO 14001 stosowane są na zasadzie dobrowolności. Dobrowolność ze względu na rosnącą konkurencyjność na rynkach oraz stan środowiska naturalnego może być tylko formalna, a w niedalekiej przyszłości będzie warunkiem istnienia przedsiębiorstwa. Firma posiadająca certyfikat ISO 14001 jest pewniejszym partnerem dla firm ubezpieczeniowych i dobrym sąsiadem dla społeczeństwa lokalnego.

Na świecie rozwój certyfikacji systemów zarządzania środowiskowego w ostatnich latach bardzo się rozwinął i certyfikaty te posiada około 25 000 firm. Pionierami wprowadzenia międzynarodowo uznawanych certyfikatów w dziedzinie zarządzania jakością i środowiskiem są duże międzynarodowe korporacje finansowe i przemysłowe.

Już 294 polskie firmy wdrożyły i uzyskały certyfikaty systemu zarządzania środowiskowego zgodnego z normą ISO 14001, co roku w trakcie targów ekologicznych POLEKO, już po raz trzeci, jest wręczana nagroda ufundowana przez biuro konsultingowe GEOLAND pt. „Panteon Polskiej Ekologii” dla firm, które w danym roku uzyskały certyfikat systemu zarządzania środowiskowego wydany przez niezależne jednostki certyfikujące. Nagroda ta została pomyślana nie tylko jako chęć wyróżnienia, ale również tworzenia formuły integrującej polskie przedsiębiorstwa i organizacje gospodarcze w dobrowolnych działaniach na rzecz ochrony środowiska naturalnego w naszym kraju. Patronat nad tą nagrodą objęli minister środowiska i dyrektor Polskiego Centrum Badań i Certyfikacji.

Problematyka ekologiczności wyrobów nabiera ostatnio coraz większego znaczenia. Znakowanie ekologiczne jest jedną z dwóch rynkowych inicjatyw UE, które mają promować konkurencję w dziedzinie ochrony środowiska. Najważniejszymi elementami wartości towaru są jakość, bezpieczeństwo i oddziaływanie na środowisko. Celem znakowania ekologicznego jest stworzenie zapotrzebowania na wyroby, które są najbardziej pożądane ze względów środowiskowych oraz dostarczanie przez producentów takich właśnie wyrobów, a przez to stwarzanie możliwości ciągłego, stymulowanego przez rynek doskonalenia działalności prośrodowiskowej producentów. Eko-znaki są potrzebne konsumentom. Mogą motywować klientów nadając kierunek ich postępowaniu i wyborom jako źródło argumentów pro i kontra oraz racjonalizować ich zachowanie. Podstawą polskich działań w zakresie ekoznakowania stało się podpisanie przez ministra ochrony środowiska oraz dyrektora Polskiego Centrum Badań i Certyfikacji zasad certyfikacji na Eko-znak w lipcu 1998 r. oraz zapisy w ustawie o badaniach i certyfikacji i rozporządzeniu ministra gospodarki w sprawie trybu certyfikacji dobrowolnej wyrobów z marca 2000 r.

Koszty certyfikacji w Polskim Centrum Badań i Certyfikacji, w uzgodnieniu z ministrem finansów, mają charakter promocyjny i są ok. 2 razy niższe niż w firmach zagranicznych. Promocja ta związana jest z dążeniem do tego, aby jakość krajowych wyrobów była konkurencyjna wobec najlepszych wyrobów światowych i zachęcająca dla zagranicznych nabywców. Jednocześnie zaś chodzi o spełnienie europejskich standardów ekologicznych, co jest jednym z kryteriów dostosowawczych. n

• Informacje o Polskim Centrum Badań i Certyfikacji