Ochrona Środowiska XVII
Dodatek reklamowy do RZECZPOSPOLITEJ.
nr 130 (6510) 5 czerwca 2003 r.
Udział Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Programowanie ekorozwoju
Wypowiedź Franciszka Wołodźki, marszałka województwa świętokrzyskiego
Bliska perspektywa integracji Polski z Unią Europejską powoduje konieczność traktowania kwestii ekologicznych jako nowego znaczącego wyzwania. Polityka ochrony środowiska determinowana jest w dużej mierze specyfiką województwa, a zwłaszcza bogactwem warunków naturalnych oraz stanem środowiska przyrodniczego.
Województwo świętokrzyskie należy do najczystszych ekologicznie obszarów Polski. Prawie 60% jego powierzchni zostało poddanych prawnej ochronie przyrody, co stawia je na jednym z czołowych miejsc w kraju. Utworzono tutaj: Świętokrzyski Park Narodowy, 9 Parków Krajobrazowych i 10 Obszarów Chronionego Krajobrazu. System obszarów chronionych łączy się z obszarami chronionymi sąsiednich województw: łódzkiego, mazowieckiego i małopolskiego, tworząc transgraniczne powiązania ekologiczne o znaczeniu międzynarodowym i krajowym.
Województwo posiada bardzo bogatą szatę roślinną, w szczególności rzadkie zbiorowiska roślinności stepowej, górskiej, bagiennej oraz jedyne w Polsce środkowej słonorośla. Żyje tu wiele rzadkich i chronionych gatunków zwierząt.
Walory przyrodniczo-krajobrazowe, wsparte zasobami dziedzictwa kulturowego predysponują region do rozwoju ekoturystyki. W oparciu o cenne wody mineralne o właściwościach leczniczych rozwinął się znany kompleks uzdrowiskowo-sanatoryjny Busko Zdrój – Solec Zdrój.
Nowe uregulowania prawne oraz zmieniające się założenia polityki ekologicznej państwa powodują konieczność opracowania i realizacji wojewódzkich programów ochrony środowiska. Programy te są podstawą wojewódzkiej polityki ekorozwoju, umożliwiają kompleksowe i efektywne zarządzanie ochroną środowiska, jak też zapewniają niezbędną koordynację działań proekologicznych na wszystkich szczeblach administracji samorządowej.
Aktualnie w województwie świętokrzyskim opracowano projekt „Programu ochrony środowiska dla województwa świętokrzyskiego”, stanowiący drugą, uaktualnioną i poszerzoną edycję wojewódzkiego dokumentu programowego, który określa zadania Samorządu Województwa w dziedzinie ochrony środowiska przyrodniczego na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2010. Pierwsza edycja tego dokumentu pt. „Program ochrony środowiska oraz tworzenia warunków zrównoważonego rozwoju województwa świętokrzyskiego” została opracowana w 2001 r. i nawiązuje do „Strategii rozwoju województwa świętokrzyskiego”.
Projekt nowego „Programu…” obejmuje następujące elementy i zagadnienia:
- diagnozę stanu środowiska przyrodniczego z uwzględnieniem takich dziedzin, jak: ogólna ocena środowiska przyrodniczego, zasoby surowców mineralnych, zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa, gleby i lasy, powietrze atmosferyczne, gospodarka odpadami, hałas wraz z promieniowaniem elektromagnetycznym, nadzwyczajne zagrożenia środowiska, edukacja ekologiczna;
- ocenę realizacji „Programu ochrony środowiska oraz tworzenia warunków zrównoważonego rozwoju województwa świętokrzyskiego”;
- priorytety ekologiczne wynikające z diagnozy stanu;
- strategię działań dla poprawy stanu środowiska w układzie dziedzin priorytetowych;
- źródła finansowania;
- listę działań priorytetowych.
Wdrażanie i realizacja dokumentów programowych będzie możliwa m.in. dzięki stworzeniu sprawnego systemu finansowania ochrony środowiska. Podstawowymi źródłami finansowania zadań proekologicznych są fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej (funkcjonujące obecnie na czterech poziomach administracji), fundacje i programy pomocowe, własne środki inwestorów, budżety gmin i budżet centralny. Jednakże największy ciężar finansowania inwestycji w infrastrukturze ochrony środowiska pozostaje na barkach gmin, wspieranych przez wojewódzki fundusz ochrony środowiska.
Fundusze ochrony środowiska gromadzą wpływy z opłat, uiszczane przez podmioty gospodarcze za korzystanie ze środowiska (emisje zanieczyszczeń do powietrza, zrzut ścieków, pobór wody, składowanie odpadów) oraz kar nakładanych za przekraczanie wymogów ochrony środowiska. Zebrane środki fundusze przeznaczają na dofinansowanie, głównie w formie dotacji i preferencyjnych pożyczek, proekologicznych przedsięwzięć podejmowanych przede wszystkim przez samorządy lokalne. Jednakże rola funduszy powinna ulec zmianie w kierunku koncentracji środków na wspieranie inwestycji priorytetowych z punktu widzenia integracji z UE.
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Kielcach został utworzony w 1993 roku i w roku bieżącym obchodzi dziesięciolecie istnienia.
W latach 1993-2002 Fundusz w ramach posiadanych środków dyspozycyjnych w wysokości ok. 191 mln zł podpisał 1615 umów na dofinansowanie przedsięwzięć proekologicznych na kwotę ok. 198 mln zł.
Najwyższe zainwestowanie notowano w dziedzinie ochrony wód i gospodarki wodnej, gdzie skierowano środki w wysokości ponad 126 mln zł. Dofinansowano budowę lub modernizację 68 oczyszczalni ścieków, stwarzając możliwość dodatkowego oczyszczenia około 40.000 m3/d ścieków w 11 gminach oraz na oczyszczalnie wód deszczowych w Kielcach o przepustowości 138 tys. m3/d. Udzielono wsparcia finansowego przy budowie około 900 km kanałów sanitarnych oraz budowie i rozbudowie zbiorników retencyjnych w 8 miejscowościach.
W dziedzinie ochrony powietrza dofinansowano w wysokości ok. 40 mln zł mające na celu zapobieganie i ograniczanie powstawania emisji zanieczyszczeń do powietrza w zakresie przebudowy lub modernizacji ponad 340 kotłowni opalanych paliwem stałym na opalane paliwem ekologicznym w obiektach: oświatowych, służby zdrowia, rekreacyjnych, w uzdrowiskach, modernizacji systemów ciepłowniczych i centralnych ciepłowni w 4 miastach. Wspierano budowę instalacji odpylających w 9 zakładach.
W dziedzinie ochrony powierzchni ziemi kwotą 21 mln zł dofinansowano budowę 3 składowisk odpadów, likwidację 15 mogilników i 6 magazynów z przeterminowanymi środkami ochrony roślin oraz zakup, przez wszystkie występujące gminy, kontenerów i pojemników na odpady.
W dziedzinie ochrony przyrody i leśnictwa na kwotę ponad 2,6 mln zł promowano zagadnienia ochrony ekosystemów oraz różnorodności biologicznej. W ramach realizacji Wojewódzkiego Programu Zwiększania Lesistości w latach 1999-2002 dofinansowano zalesienie na obszarze ok. 1044 ha gruntów.
W dziedzinie edukacji ekologicznej wydatkowano ponad 1,8 mln zł, wspierając przedsięwzięcia takie, jak: konferencje, seminaria, konkursy, wydawnictwa, kształtujące właściwe postawy i zachowanie społeczeństwa szczególnie w zakresie gospodarki odpadami, ochrony przyrody i krajobrazu.
Doceniając znaczenie monitoringu regionalnego wspierano od 1994 roku corocznie prowadzone przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska badania jakości wód powierzchniowych i podziemnych, a ponadto zakup aparatury pomiarowej dla potrzeb monitoringu regionalnego powietrza, wydatkowując środki w wysokości ponad 4 mln zł.
Poza środkami WFOŚiGW w Kielcach inwestorzy uzyskiwali wsparcie finansowe ze środków NFOŚiGW w Warszawie. W latach 1993 do kwietnia 2003 r. na przedsięwzięcia z naszego województwa zostały wypłacone środki w wysokości ponad 241 mln zł. W rozbiciu na poszczególne dziedziny wynoszą: ochrona wód i gospodarka wodna 52 mln zł, ochrona powietrza 137,6 mln zł, ochrona ziemi 20,6 mln zł, górnictwo 27 mln zł, ochrona przyrody 1,9 mln zł, nadzwyczajne zagrożenia 1,2 mln zł, edukacja ekologiczna 0,7 mln zł.
Corocznie WFOŚiGW na podstawie uzyskanych z terenu informacji, po konsultacjach z Urzędami Marszałkowskim i Wojewódzkim, sporządza „Listę przedsięwzięć priorytetowych”, którą ustawowo przesyła do NFOŚiGW w Warszawie. Inwestycje w niej wyszczególnione mają szansę uzyskania wsparcia finansowego ze środków NFOŚiGW w Warszawie.
W przededniu integracji Polski z Unią Europejską rodzi się pytanie, jaka przyszłość czeka polski system finansowania ochrony środowiska? Czy starczy nam środków na własny wkład finansowy, niezbędny do uzupełnienia pomocy oferowanej przez UE w ramach funduszy strukturalnych? Niektóre kręgi polityczne są za likwidacją funduszy. Wydaje mi się, że jest to błędne rozumowanie. Wchłonięcie wojewódzkich funduszy przez budżet państwa może spowodować rosnące kłopoty finansowe beneficjantów inwestujących w ochronę środowiska, a środki przeznaczone na ten cel zostaną zamrożone lub przesunięte na inne dziedziny. Jak już nadmieniłem, samorząd województwa odpowiedzialny jest za opracowanie „Programu…”, do realizacji którego niezbędne są instrumenty oddziaływania, w tym: zarządzająco-regulujące (decyzje), ekonomiczno-stymulujące (WFOŚiGW) i kontrolno-monitorujące (WIOŚ). W większość tych instrumentów wyposażona jest administracja rządowa. Jedynie za pośrednictwem Rady Nadzorczej samorząd województwa wpływa na zasady finansowania ochrony środowiska. Odebranie samorządom tak istotnego instrumentu może spowodować zachwianie całej polityki ekologicznej w regionie. Dlatego też opowiadam się za pozostawieniem wojewódzkich funduszy ochrony środowiska w dotychczasowej formie prawno-organizacyjnej. n