Energia – Środowisko – Infrastruktura
Dodatek promocyjno-reklamowy do „RZECZPOSPOLITEJ”.
21 marca 2006 r.
BOT KWB Bełchatów Spółka Akcyjna
Rekultywacja terenów pogórniczych
Wypowiedź Józefa Limanówki, kierownika Działu Ochrony Środowiska i Szkód Górniczych BOT KWB Bełchatów S.A.
W wyniku koncentracji wielkoprzestrzennej eksploatacji odkrywkowej złóż węgla brunatnego dochodzi do znacznych zmian w środowisku naturalnym. Eksploatacja złoża bełchatowskiego, o niespotykanych w naszym kraju parametrach powierzchni i głębokości powoduje przekształcenia środowiska, w tym głównie terenu, na skalę nie notowaną w rejonach innych kopalń w Polsce. Pod tym względem, Kopalnia Bełchatów jest porównywalna z niemieckimi kopalniami w zagłębiu nadreńskim.
Paradoksalnie, w wyniku eksploatacji na terenach pogórniczych, powstają całkiem nowe warunki do ukształtowania innych krajobrazów, nierzadko wartościowszych od pierwotnych. Aby ten cel osiągnąć, niezbędna jest racjonalna działalność rekultywacyjna, poczynając od fazy projektowania inwestycji, aż do fazy ostatnich robót zamykających działalność kopalni.
Rekultywacja jako proces działalności górniczej
Już na etapie przygotowawczym niezbędny jest projekt działań rekultywacyjnych, w ramach których projektuje się:
- rodzaje i metody rekultywacji,
- struktury krajobrazu pogórniczego,
- dobór i zakup odpowiedniego sprzętu do wykonania zaprojektowanych robót.
Projekt krajobrazu pogórniczego uwzględnia przede wszystkim następujące cele:
- ekologiczny,
- ekonomiczny,
- społeczny.
Rekultywacji terenów pogórniczych w bełchatowskiej kopalni wymagają obie odkrywki „Bełchatów” i „Szczerców”.
Obecnie eksploatowane pole „Bełchatów”, w ramach odkrywki „Bełchatów”, zajmuje powierzchnię ok. 3240 ha, a węgiel w nim zalegający zostanie wyeksploatowany ok. 2018 roku. Nadkład zalegający nad węglem z tej odkrywki został zeskładowany na zwałowisku zewnętrznym, a od 1993 r. składowany jest na zwałowisku wewnętrznym w tej części wyrobiska, z której w całości wydobyto węgiel brunatny.
Rekultywacja leśna
Zwałowisko zewnętrzne o wysokości ca 195 m i powierzchni u podstawy 1480 ha, zostało zrekultywowane w kierunku leśnym, poprzez nasadzenie na każdym jego hektarze 14 tysięcy sztuk odpowiednio dobranych gatunków drzew i krzewów. Po zakończeniu zalesiania, przekazano je do Lasów Państwowych.
W podobny sposób prowadzona jest na bieżąco rekultywacja zwałowiska wewnętrznego odkrywki „Bełchatów”. Jego powierzchnia docelowa wyniesie ok. 1300 hektarów. Również rekultywacja zwałowiska wewnętrznego drugiej, aktualnie nowo budowanej odkrywki „Szczerców” o powierzchni docelowej ok. 2360 ha, będzie realizowana w kierunku leśnym.
Obecnie jednak nadkład z wyrobiska odkrywki „Szczerców”, składowany jest na pobliskim tymczasowym zwałowisku zewnętrznym, z którego zostanie przetransportowany do wyrobiska O/Szczerców, po zakończeniu wybierania węgla. Ze względu na tymczasowość, zwałowisko zewnętrzne odkrywki „Szczerców” nie będzie zalesiane: wykonana zostanie jedynie przeciwerozyjna obudowa biologiczna roślinnością zielną, która zabezpieczy powierzchnię wierzchowiny, półek i skarp przed niszczącym działaniem wiatru i wód opadowych.
Oczywiście, doskonalszym zabezpieczeniem przeciwerozyjnym są nasadzenia leśne, dominujące w dotychczas przeprowadzonej i w dalszym ciągu prowadzonej przez kopalnię rekultywacji leśnej. Zastosowanie roślinności drzewiastej wpływa korzystnie na glebę, powodując powstawanie naturalnego ekosystemu, zbliżonego do leśnego. Powstające lasy są w sposób naturalny zasiedlane przez różne gatunki dzikich zwierząt. Temu procesowi sprzyjają powstałe samoistnie sztuczne zbiorniki wodne, usytuowane na wierzchowinie zwałowisk, pełniące rolę wodopojów i miejsc, w których żyją ryby.
Docelowo, stan rekultywacji w BOT KWB Bełchatów S.A., mierzony stosunkiem powierzchni zrekultywowanej dla leśnictwa do powierzchni zabranej leśnictwu, wynosi jak 1:1,3. Jest więc korzystny.
Rekultywacja wodna
Przemieszczenie i usypanie nadkładu z odkrywki „Bełchatów” na zwałowisku zewnętrznym o kubaturze około 1,354 mld m3 i wydobycie z tej odkrywki około 1 mld ton węgla oraz planowane wydobycie z odkrywki „Szczerców” około 734 mln ton węgla spowoduje, że po zakończeniu wydobycia węgla z obu odkrywek pozostaną dwa wyrobiska końcowe, które trzeba zagospodarować.
Zagospodarowanie obu wyrobisk, o głębokości około 280 m każde, polegać będzie w pierwszej kolejności na ich wypłyceniu, tj. zasypaniu najgłębszej części do rzędnej + 80 ÷ + 85 m n.p.m., między innymi nadkładem zebranym z tymczasowego zwałowiska zewnętrznego odkrywki „Szczerców”. Pozostałe po wypłyceniu wyrobiska końcowe będą mieć po około 100 m głębokości, a ich ostateczne zagospodarowanie zrealizowane zostanie poprzez rekultywację wodną.
Zakończenie przygotowania wyrobisk poeksploatacyjnych do napełniania wodą przewiduje się około 2049 roku, po wykonaniu wszystkich prac związanych z ich wypłyceniem tak, aby dna przyszłych „jezior” znalazły się powyżej zalegania stropu wysadu solnego rozdzielającego oba wyrobiska. Powstaną w ten sposób dwa duże zbiorniki wodne o objętości:
- około 1,5 mld m3 w wyrobisku odkrywki „Bełchatów”,
- około 1,25 mld m3 w wyrobisku odkrywki „Szczerców”.
Łączna powierzchnia obu powstałych w ten sposób zbiorników wyniesie około 32,5 km2.
Rekultywacja rolna
Na przełomie lat 70. i 80. ubiegłego wieku planowano zrekultywować w kierunku rolnym około 750 ha terenów pogórniczych. Ubogie gleby w rejonie kopalni oraz zmiana uwarunkowań gospodarczo-społecznych związana z transformacją ustrojową w naszym kraju spowodowały, że z przyczyn ekologiczno-ekonomiczno-społecznych odstąpiono od realizacji rekultywacji rolnej w planowanym zakresie. Rekultywacja rolna realizowana będzie, na terenach pomocniczych Zakładu Górniczego, w fazie likwidacji kopalni.
W BOT KWB Bełchatów S.A. zagadnienia ochrony środowiska przyrodniczego były i są jednym z podstawowych zadań firmy w jej codziennej działalności górniczej. W ramach tych zadań rekultywacja prowadzona jest od początku funkcjonowania kopalni. Dominującym kierunkiem rekultywacji był, jest i będzie kierunek leśny.
Pozostałe do realizacji zadania w tym zakresie są jeszcze duże, wymagają znacznych środków, stąd zgłoszenie przez kopalnię w ubiegłym roku akcesu do Programu INTERREG III – Projekt REKULA, realizowanego w ramach Unii Europejskiej ze środków unijnych.
Perspektywicznie, najtrudniejszym technicznie i najkosztowniejszym przedsięwzięciem będzie zrekultywowanie i zagospodarowanie końcowych wyrobisk poeksploatacyjnych.
We wszystkich działaniach rekultywacyjnych, osobną i lokalnie bardzo ważną sprawą jest racjonalne kształtowanie przestrzeni przyrodniczej całego krajobrazu Zagłębia Bełchatowskiego, z myślą o jego harmonijnym zagospodarowaniu, zwłaszcza przestrzeni obu wyrobisk końcowych, w kierunku utworzenia krajobrazu wzbogacanego dużym kompleksem terenów turystyczno-rekreacyjno-wypoczynkowych.
Jednym z zadań już zrealizowanych, które uatrakcyjniło region, jest użytkowana od ubiegłego sezonu zimowego, na zboczu zwałowiska zewnętrznego („Góra Kamieńsk”) trasa zjazdowa dla miłośników sportów zimowych, z nowoczesną infrastrukturą w postaci wyciągów narciarskich i zapleczem gastronomiczno-hotelarskim. n
