Energia XXXVIII / Ochrona Środowiska XX
Dodatek promocyjno-reklamowy do RZECZPOSPOLITEJ.
nr 64 (6747) 16 marca 2004 r.

Wdrażanie Dyrektywy 2003/54/EC

Rozwój rynku energii elektrycznej

Konieczność dostosowania struktury elektroenergetyki oraz polskiego prawa do Dyrektywy Parlamentu Europejskiego 2003/54/EC daje okazję do unormowania zasad działania elektroenergetyki oraz stworzenie warunków do rozwoju tego sektora.

W polskiej elektroenergetyce obserwuje się obecnie szereg negatywnych zjawisk. Brak kompleksowej strategii rozwoju elektroenergetyki, nierównoprawna pozycja firm sektora oraz duże ryzyko zmiany zasad działania spowodowały zahamowanie procesów prywatyzacji oraz trudności w uzyskiwaniu finansowania przedsięwzięć rozwojowych poprzez kredyty bankowe.

Bez wdrożenia zasad Dyrektywy, której art. 3 mówi: „Państwa członkowskie (…) powinny zapewnić funkcjonowanie przedsiębiorstw elektroenergetycznych zgodnie z zasadami niniejszej Dyrektywy w celu ukształtowania konkurencyjnego, chroniącego środowisko naturalne rynku energii elektrycznej oraz nie dopuszczać do dyskryminacji przedsiębiorstw w zakresie praw i obowiązków”, nie będzie możliwa obniżka kosztów energii elektrycznej oraz rozwój tego strategicznego sektora.

Konkurencyjny rynek energii elektrycznej

Dyrektywa zaleca, aby „Państwa Członkowskie (…) zapewniły funkcjonowanie przedsiębiorstw elektroenergetycznych w celu ukształtowania konkurencyjnego, chroniącego środowisko rynku energii elektrycznej oraz aby nie dopuszczać do dyskryminacji przedsiębiorstw w zakresie praw i obowiązków” – art. 3, pkt. 1. Wdrożenie konkurencyjnego rynku jest możliwe tylko wtedy gdy istnieje na nim kilka równoważnych podmiotów.

Na polskim rynku energii występuje kilku dużych wytwórców, rozdrobnione Spółki Dystrybucyjne oraz jedno pionowo zintegrowane przedsiębiorstwo. To pionowo zintegrowane przedsiębiorstwo będące właścicielem sieci przesyłowej, produkujące energie elektryczna, zajmujące się obrotem krajowym na dużą skalę, a także będące monopolistą w handlu zagranicznym energią elektryczną prowadzi również szereg działalności komercyjnych poza elektroenergetyką.

Dodatkowo w ramach pełnionej funkcji Operatora Systemu Przesyłowego ustala zasady działania dla innych przedsiębiorstw przyłączonych do sieci przesyłowej w Regulaminie Rynku Bilansującego.

Regulamin ten normujący relacje pomiędzy przedsiębiorstwami energetyki, w tym znaczne przepływy finansowe, jest jednostronnie ustalany i zmieniany przez PSE S.A.

Przedsiębiorstwa elektroenergetyczne dowiadują się głównie z Internetu, jakie stawki płatności za energię czy świadczone usługi ustaliło im PSE na kolejny okres.

Sytuacja ta oraz częste zmiany zasad rozliczeń pod potrzeby PSE S.A. obniża wartość innych firm elektroenergetycznych, powoduje wzrost kosztów dostawy energii elektrycznej i stwarza duże ryzyko dla inwestorów chcących wejść do sektora elektroenergetyki.

W dokumencie¹⁾ opublikowanym w dniu 17 lutego 2004 roku, PSE S.A. zapowiada kolejne zmiany w Regulaminie Rynku Bilansującego polegające na poddaniu majątku wytwórczego, będącego własnością elektrowni, całkowitej kontroli PSE S.A., nałożeniu na wytwórców szeregu obciążeń, sięgających nawet 100% ceny energii, oraz ograniczeniu produkcji z najtańszych elektrowni. W naszej ocenie wprowadzenie tych zmian od 1 lipca 2004 pozwoli uzyskać PSE S.A. dodatkowe przychody w wysokości rzędu setek milionów złotych rocznie.

Przeniesienie kosztów działania PSE S.A. jako operatora systemu przesyłowego na wytwórców energii

PSE S.A. proponuje przeniesienie kosztów funkcjonowania systemu przesyłowego na wytwórców energii elektrycznej. Realizacja tego zamiaru nastąpiłaby poprzez wprowadzenie w życie tzw. zarządzania ograniczeniami systemowymi. Sieć przesyłowa od 15 lat jest własnością PSE S.A. Jeżeli funkcjonowanie tej sieci pociąga za sobą obecnie duże koszty, to nie do przyjęcia jest przenoszenie tychże kosztów na innych uczestników rynku energii. Zgodnie z nowymi propozycjami, wytwórcy energii są zobowiązani przygotować programy pracy własnych jednostek wytwórczych, tak aby spełniały one wszystkie ograniczenia sieciowe, również te o których PSE S.A. poinformuje wytwórców w ostatniej chwili. W przypadku niedostosowania się do narzuconych przez PSE S.A. reguł, programy pracy będą korygowane przez PSE S.A., a wytwórcy poniosą opłaty, poprzez system cen rozliczeniowych, sięgające nawet ponad 100% ceny energii na rynku hurtowym.

Dysponowanie majątkiem elektrowni

Propozycje PSE S.A. prowadzą w praktyce do dysponowania majątkiem wytwórców. Powinni oni składać plany pracy jednostek wytwórczych, spełniające szereg narzuconych przez PSE S.A. wymagań – w sumie trzynaście warunków. Dodatkowo suma planów pracy musi spełnić warunki pracy systemu elektroenergetycznego. Jeżeli któryś z tych warunków nie jest spełniony lub warunki pracy całego systemu nie są spełnione, PSE S.A. koryguje przesłane przez wytwórców plany, a elektrownia ponosi całkowite koszty tych korekt.

Nawet jeżeli złożony przez wytwórcę grafik pracy spełnia wszystkie nałożone przez PSE S.A. warunki, to także może zostać on zmieniony przez PSE S.A., chociażby z powodu zmiany warunków pracy systemu, jakie zaszły w czasie pomiędzy przygotowaniem grafiku pracy a jego weryfikacją przez PSE S.A.

Konieczne działania

Konieczne jest bezwzględne i natychmiastowe przeciwdziałanie tego typu praktykom poprzez wprowadzenie odpowiednich uregulowań prawnych. W tym celu należy:

• wydzielić, zgodnie z nakazem Dyrektywy, niezależnego Operatora Systemu Przesyłowego. W polskich warunkach operator taki będzie niezależny, o ile znajdzie się całkowicie poza strukturami PSE S.A. Powołanie operatora jako spółki zależnej PSE S.A. niewiele zmieni, a obserwowane obecnie negatywne procesy będą kontynuowane.
• dokonać szczegółowego uregulowania zasad nakładania obciążeń finansowych na firmy sektora i dysponowania ich majątkiem w ustawie Prawo energetyczne i rozporządzeniach ministra właściwego ds. gospodarki. Obciążenia finansowe, jakie ponoszą przedsiębiorstwa sektora, nie mogą być ustanawiane w wewnętrznym regulaminie PSE S.A., jakim jest Regulamin Rynku Bilansującego.

Towarzystwo Gospodarcze
Polskie Elektrownie

¹⁾ „Projekt rozwiązań w zakresie wprowadzenia na rynku bilansującym możliwości modyfikacji pozycji kontraktowych w dobie realizacyjnej” PSE S.A., Warszawa, 17 lutego 2004.

• Informacje o Towarzystwie Gospodarczym Polskie Elektrownie