Teleinform@tyka VI – Dzień Łącznościowca
Dodatek reklamowy do RZECZPOSPOLITEJ.
nr 244 (5714) 18 października 2000 r.

Łączy nas coraz więcej

Sektor telekomunikacyjny w UE – dostosowania strony polskiej
Unia Europejska

W 1993 roku Wspólnota Europejska oraz państwa członkowskie zobowiązały się, zgodnie z traktatami oraz postanowieniem odnośnie otwarcia rynków telekomunikacyjnych podjętym w ramach GATS, do liberalizacji sektora usług telekomunikacyjnych z dniem 1 stycznia 1998 roku. Początkowo celem liberalizacji było stworzenie jednolitego rynku usług telekomunikacyjnych, równolegle jednak zaczęły powstawać dyrektywy mające na celu zharmonizowanie i otwarcie rynku urządzeń telekomunikacyjnych.

Liberalizacja rynku telekomunikacyjnego przyspieszona została dodatkowo przez globalizację rynków międzynarodowych, postęp technologiczny a także: wzrost penetracji rynku przez telefonię komórkową, rozwój internetu, konwergencję rynku telekomunikacyjnego, audiowizualnego i technologii informacyjnych.

Aby zapewnić wdrożenie wspólnotowych regulacji telekomunikacyjnych zgodnie z terminami uzgodnionymi w ramach WTO/GATS Komisja Europejska podjęła szereg kroków: 21 listopada przyjęto Rezolucję Rady odnośnie nowych priorytetów w polityce dotyczącej społeczeństwa informacyjnego; opracowano szereg raportów.

Ogólnie można powiedzieć, że zgodnie ze stanem na 1 października 1999 r. sytuacja przedstawia się następująco:

 

• Dyrektywa Rady 90/387/EWG odnośnie otwartej sieci (ONP) została transponowana przez wszystkie państwa członkowskie; została znowelizowana Dyrektywą Rady 97/51/WE, którą wdrożyło 11 państw członkowskich, częściowo – 2 (Luksemburg, Austria);
• Dyrektywa Rady 92/33/EWG odnośnie dzierżawienia linii została wdrożona przez 12 państw członkowskich, częściowo przez 2 (Belgię i Luksemburg). Nowelizacja dyrektywy Dyrektywą Rady 97/51/WE została uwzględniona przez 11 państw i częściowo przez Belgię;
• Nowa Dyrektywa Rady 98/10/WE odnośnie telefonii głosowej wdrożona została przez 10 państw oraz częściowo przez 3 (Belgię, Luksemburg i Portugalię). Włochy wprawdzie nie zgłosiły żadnej formy jej wdrożenia, jednakże transponowały Starą Dyrektywę 95/62/WE odnośnie telefonii głosowej;
• Dyrektywę Rady 97/13/WE odnośnie licencjonowania wdrożyło 12 państw członkowskich, natomiast Włochy i Belgia zrobiły to częściowo;
• Dyrektywę Rady 97/33/WE odnośnie połączeń międzysieciowych wdrożyło 12 państw członkowskich, natomiast częściowo – Belgia i Luksemburg;
• Dyrektywę Rady 98/61/WE odnośnie numeracji, nowelizującą Dyrektywę Rady 97/33/WE odnośnie przenośnych numerów telefonicznych oraz wyboru połączeń, wdrożyło 10 państw członkowskich a częściowo – 3 (Francja, Włochy, Finlandia). Wielka Brytania złożyła prośbę o zwłokę we wdrażaniu zasad dotyczących preselekcji połączenia;
• Dyrektywa Rady 97/66/WE odnośnie ochrony danych przyjęta została przez Niemcy, Hiszpanię, Włochy, Austrię, Portugalię, Finlandię i Szwecję. Częściowo wdrożyły ją: Belgia, Dania, Francja, Holandia, Wielka Brytania. Grecja, Irlandia i Luksemburg do tej pory nie transponowały jej.

3 grudnia 1997 roku Komisja Europejska przedstawiła Zieloną Księgę nt. konwergencji sektorów telekomunikacji, mediów oraz technologii informacyjnych i wpływu tego procesu na regulacje sprzyjające powstaniu społeczeństwa informacyjnego. Dokument ten powstał w związku z coraz większym wpływem nowoczesnych technologii na zacieranie się różnic pomiędzy sektorem telekomunikacyjnym i audiowizualnym. Coraz częściej powstają produkty, które trudno jednoznacznie zakwalifikować do jednego z sektorów, zwłaszcza ze względu na nowe nośniki informacji. Do nowych produktów i usług należą m.in.:

 

• Zakupy w internecie;
• Możliwość prowadzenia rozmów via internet;
• E-mail, strony www. wraz z możliwością dostępu do sieci telefonii mobilnej;
• Usługi informacyjne na cyfrowych kanałach nadawczych;
• Rozpowszechnianie wiadomości, filmów, koncertów z wykorzystaniem sieci.

W związku z tym coraz częściej mówi się o powstawaniu tzw. społeczeństwa informacyjnego w Europie. Konwergencja dotyka nie tylko samego aspektu zmian technologicznych, lecz oznacza również nowe sposoby prowadzenia interesów, nowe formy porozumiewania się. Przygotowanie części regulacji prawnych dotyczących kwestii związanych z nowymi usługami jest już w dużym stopniu zaawansowane: odnosi się to do takich dziedzin, jak: prawa własności (własność intelektualna, prawa autorskie), poszanowanie prywatności oraz ochrona danych osobowych, uznawanie podpisów elektronicznych. Zielona Księga koncentruje się na sprawach związanych z tworzeniem infrastruktury odpowiedniej dla nowych technologii. Zawiera ona definicję pojęcia „konwergencja” – jest to zdolność różnych sieci do przenoszenia podobnych usług oraz proces łączenia w jedno takich urządzeń, jak: komputery, telewizja, telefon. Już obecnie operatorzy telekomunikacyjni oferują programy audiowizualne w sieci, dostarczają usługi internetowe, natomiast telewizja świadczy usługi z zakresu przekazu danych. Operatorzy telewizji kablowych dostarczają szerokiej gamy usługi telekomunikacyjne, m.in. jeżeli chodzi o telefonię głosową, zaczynają również stosować modemy kablowe w celu oferowania swoim klientom szybszego dostępu do internetu, umożliwiającego m.in. przeprowadzanie rozmów, konferencji w czasie realnym.

Zastosowanie technologii cyfrowych w telewizji spowodowało, iż stają się możliwe tego rodzaju usługi, jak: dostarczanie przez jednego operatora całego wachlarza specjalistycznych programów telewizyjnych, usługi zbliżone do korzystania z wideo (Near Video-on-demand; klient zamawia filmy w danej stacji), równoległa emisja kilku różnych programów (Pay-per-view – np. jeden użytkownik może wybrać sobie emisję meczu, drugi zaś – regat etc.). Z drugiej strony np. telefonia przenośna wypiera w niektórych segmentach rynku telefonię tradycyjną (np. wśród studentów, w małych przedsiębiorstwach). Obecnie jest już około 40 mln użytkowników telefonów komórkowych w Europie. Ze względu na coraz większe przenikanie się poszczególnych rodzajów usług, wynikające ze zmiany sposobu ich świadczenia, należy ustalić, czy obecnie nie istnieją przypadki podwójnego regulowania tej samej usługi w różnych aktach prawnych, biorących pod uwagę przede wszystkim sposób ich świadczenia. Z drugiej strony powinny zostać zniesione wszelkie ograniczenia uniemożliwiające tworzenie nowej infrastruktury oraz nowych połączeń sieciowych, natomiast najprawdopodobniej jeszcze przez długi czas licencjonowanie będzie stanowiło główny sposób kontroli i regulowania rynku telekomunikacyjnego. Część ekspertów wspólnotowych uważa, iż powinno się całkowicie zliberalizować rynek informacji. Opierając się na przykładzie internetu, gdzie w pewnym momencie praktycznie samoistnie powstały dodatkowe regulacje dotyczące szkodliwych treści zawartych w niektórych plikach, twierdzą oni, iż taki proces „samoregulacyjny” nastąpi również i w przypadku innych usług, produktów wykorzystujących nowe technologie. Na pewno jest konieczna harmonizacja przepisów krajowych regulujących wydawanie licencji na poszczególne usługi telekomunikacyjne na terenie Wspólnoty. Procedura licencjonowania powinna być przejrzysta, niedyskryminująca oraz jednoznaczna – prowadzić ją powinny instytucje niezależne od uczestników rynku informacji.

Sprzeczne są poglądy na temat tego, czy Unia Europejska powinna wyznaczać odgórnie harmonogram wprowadzania technik cyfrowych, co oznacza odchodzenie od, do tej pory stosowanych, analogowych, czy też pozwolić na swobodne działanie sił rynkowych.

Zmiany zachodzące na rynku telekomunikacyjnym i audiowizualnym powodują, iż zmienia się również sposób świadczenia usług powszechnych. Wraz z pojawianiem się nowych rodzajów usług zachodzi konieczność przedefiniowania pojęcia usługi powszechnej. Prawdopodobnie powstające platformy telekomunikacyjne przejmą rolę operatorów świadczących ww. usługi. Zachodzi również konieczność przeanalizowania kwestii regulacji dotyczących zawartości plików, przesyłanych treści – ostatnio kwestia ta została poruszona na międzynarodowym forum ze względu na walkę z pornografią dziecięcą w internecie. W najbliższym czasie kontynuowane będą także dyskusje na temat handlu elektronicznego, podpisów elektronicznych i szyfrowania przesyłanych treści, tak aby sprostać wymogom związanym z ochroną danych osobowych.

W 2000 roku Komisja Europejska opublikowała „5 Raport dotyczący wdrożenia aktów prawnych regulujących sektor telekomunikacyjny w UE”. We wnioskach zawartych w Raporcie zidentyfikowane zostały najważniejsze bariery, które należy znieść, aby stworzony został jednolity rynek telekomunikacyjny, oraz przedstawione zostały zasady, zgodnie z którymi powinny być tworzone nowe regulacje prawne. Analiza skutków całkowitego otwarcia rynku telekomunikacyjnego w Unii Europejskiej wykazała, iż spowodowało to przyspieszenie tempa wzrostu w sektorze telekomunikacyjnym, wzrost liczby osób wchodzących na ten rynek oraz spadek taryf. Telekomunikacyjne rynki państw członkowskich wycenia się na około 161 mld euro, przy czym wzrost wartości np. rynku usług mobilnych wynosi 16%. Obecnie działa około 240 operatorów na terenie państw członkowskich, oferujących usługi długodystansowe i międzynarodowe oraz 375 oferujących lokalne usługi. Wskaźnik liczby osób korzystających z internetu wzrósł o 125% w Unii Europejskiej od stycznia 1998 roku do lipca 1999 roku. Spadek taryf na połączenia międzynarodowe od 1997 roku do 1999 roku wyniósł średnio 40% w państwach członkowskich, taryf biznesowych natomiast – o 25%. Nadal zbyt niski jest poziom harmonizacji, jeżeli chodzi o licencjonowanie oraz połączenia międzysieciowe, a zbyt duże – różnice w sposobie wdrażania regulacji wspólnotowych. Niezbędne staje się również jak najszybsze uregulowanie sposobu użytkowania nowych technologii na rynku telekomunikacyjnym, a zwłaszcza internetu (połączenia telefoniczne, handel elektroniczny etc.).

Screening

Rada Europejska zakwalifikowała Polskę 13 grudnia 1997 roku do pierwszej grupy państw rozpoczynających negocjacje o członkostwo w Unii Europejskiej. Oficjalne otwarcie procesu negocjacyjnego oraz rozpoczęcie procesu przeglądu prawa polskiego pod kątem jego zgodności z prawem wspólnotowym (acquis communautaire) czyli tzw. screening, nastąpiło 31 marca 1998 roku w Brukseli. W tzw. opening statement Polska wyraziła gotowość przyjęcia całego dorobku prawnego Unii Europejskiej.

28 kwietnia 1998 roku natomiast miał miejsce w Brukseli screening wielostronny dot. telekomunikacji oraz technologii informacyjnych. Spotkanie bilateralne podzespołu negocjacyjnego telekomunikacja i technologie informacyjne odbyło się 6 maja 1998 roku.

Na przeglądzie polskiego prawa telekomunikacyjnego – jego zgodności z prawem wspólnotowym – zwrócono zwłaszcza uwagę na konieczność powołania niezależnej instytucji regulującej sektor telekomunikacyjny. Podkreślano konieczność wdrożenia Dyrektywy Rady 88/301/EWG, liberalizującej rynek urządzeń końcowych oraz Dyrektywy Rady 90/388/EWG na temat konkurencji na rynku usług telekomunikacyjnych (na jej mocy m.in. dokonano rozdziału funkcji regulacyjnych od operacyjnych). Rynek usług satelitarnych również został zliberalizowany na terenie Unii Europejskiej – w 1994 roku Dyrektywą Rady 94/46/EEC, nowelizującą dwie poprzednio wymienione. Zdaniem Komisji rozwój rynku telekomunikacyjnego i multimedialnego zależy od wielu czynników: zapewnienia konkurencji w sektorze usług, infrastruktury, wprowadzania osiągnięć nowej technologii do telekomunikacji, dalszej liberalizacji. Niezwykle ważna jest równoczesna harmonizacja standardów technicznych, warunków dostępu do sieci (tzw. transparency and non-discrimination), metody ustalania cen (ceny oparte na obliczeniach kosztów rzeczywistych). Wiąże się to z zagadnieniami otwartej sieci – postanowienia dyrektyw odnośnie aplikacji zasad otwartej sieci, łatwego dostępu do linii dzierżawionych, telefonii głosowej, do Zintegrowanego Systemu Sieci Cyfrowej (ISDN). Dyrektywa Rady 97/33/WE odnośnie połączeń ustala natomiast reguły, które pozwolą zapewnić poszanowanie prawa operatorów do przyłączenia się do istniejącej sieci na warunkach konkurencyjnych. Pozwala ona jednocześnie państwom członkowskim na dokonanie wyboru operatora świadczącego usługi uniwersalne. W 1997 roku przyjęta została Dyrektywa Rady 97/13/WE odnośnie jednolitej licencji europejskiej, mająca na celu wprowadzenie faktycznej swobody świadczenia usług na terenie Unii, ustanawiająca zasadę niedyskryminacji jeśli chodzi o przyznawanie częstotliwości, zakazująca niektórych klauzul, do tej pory obecnych w koncesjach, a np. zawężających przedmiot ich działalności. Jeżeli chodzi natomiast o łączność komórkową, Komisja przedstawiła w tym roku Parlamentowi oraz Radzie projekt decyzji odnośnie skoordynowanego wprowadzenia Uniwersalnego Systemu Telekomunikacji Mobilnej (UMTS). Od 1990 roku czynione są również starania o uregulowanie kwestii przyznawania numerów oraz częstotliwości – trwają prace nad wprowadzeniem tzw. numeru osobistego, przyznawanego osobie fizycznej lub prawnej, przenośnego, nie związanego z miejscem pobytu, zamieszkania danej osoby ani z siedzibą firmy; wdrażany jest również system jednolitego numeru alarmowego (112), łączącego bezpośrednią z najbliżej położoną placówką służby ratowniczej. W 1997 roku wprowadzona została dyrektywa odnośnie ochrony danych i prywatności w sektorze telekomunikacyjnym.

Na zakończenie spotkania multilateralnego przedstawione zostały również programy mające na celu wsparcie rozwoju sieci, liberalizację rynku telekomunikacyjnego, zastosowanie nowych technologii do świadczenia usług telekomunikacyjnych, działania na rzecz społeczeństwa informacyjnego (TenTelecom, Info2000).

W swoim stanowisku negocjacyjnym dotyczącym telekomunikacji i technologii informacyjnych strona polska stwierdziła, iż do 3 grudnia 2002 roku doprowadzi do pełnej zgodności z acquis w zakresie świadczenia międzynarodowych powszechnych usług telekomunikacyjnych, telefonicznych i telegraficznych oraz w zakresie instalowania i użytkowania międzynarodowej sieci telekomunikacyjnej. Polska zobowiązała się do usunięcia istniejących ograniczeń w podejmowaniu działalności przez podmioty z Unii Europejskiej inwestujące w Polsce w celu świadczenia usług telekomunikacyjnych oraz instalowania i używania infrastruktury telekomunikacyjnej, do ww. terminu.

Polska zadeklarowała, iż ureguluje zgodnie z acquis zasady udostępniania infrastruktury telekomunikacyjnej operatorom, opartą na kosztach formułę kształtowania stawek za połączenia międzyoperatorskie, jak i funkcjonowanie organu regulującego powyższe zagadnienia do końca roku 2000.

Konieczne jest również osiągnięcie pełnej zgodności z prawem wspólnotowym w zakresie zasad dotyczących powszechnej dostępności usług telekomunikacyjnych. Pomimo szybkiego rozwoju w ostatnich latach, dostęp do usług powszechnych, szczególnie na obszarach wiejskich, pozostaje wciąż poniżej poziomu osiągniętego przez kraje Unii Europejskiej. Nawet przy oczekiwanych dużych inwestycjach w tym obszarze jest prawdopodobne, że osiągnięcie poziomu porównywalnego z UE zabierze Polsce jeszcze kilka lat.

Polska zobowiązała się udostępnić całkowicie zakresy częstotliwości (890-915 MHz, 935-960 MHz) używane przez telekomunikację ruchomą (głównie dla systemów GSM) w jak najkrótszym możliwym czasie. Trudności w tej dziedzinie wynikają z konieczności poniesienia znacznych wydatków inwestycyjnych (zmiana obecnie stosowanego systemu łączności wojskowej) oraz niepełnego dostępu do wyżej wymienionych częstotliwości w niektórych regionach przygranicznych (na granicy z Rosją, Litwą, Białorusią, Ukrainą i Słowacją). Strona polska doprowadzi również do pełnej harmonizacji z prawem wspólnotowym w zakresie zasad uznawania zgodności do 30 grudnia 2002 roku.

Jeżeli chodzi natomiast o technologie informacyjne, to Polska wyraziła zainteresowanie uczestnictwem w ich rozwoju zgodnie z zaleceniami III Forum Społeczeństwa Informacyjnego oraz chęć współpracy z Unią Europejską przy wdrażaniu idei Globalnego Społeczeństwa Informacyjnego.

W dziedzinie telekomunikacji i technologii informacyjnych negocjacje Polski ze strona wspólnotową rozpoczęły się oficjalnie 10 listopada 1998 r., a zostały tymczasowo zamknięte 22 czerwca ubiegłego roku.

Narodowy Program Przygotowania do Członkostwa

Ważnym narzędziem służącym do osiągnięcia celów wyznaczonych w stanowisku negocjacyjnym oraz w Partnerstwie dla Członkostwa (przygotowanym corocznie przez Komisję Europejską i zawierającym ocenę stopnia dostosowania strony polskiej do wymogów związanych z przyszłym członkostwem) jest Narodowy Program Przygotowania do Członkostwa. Rozdział 19 tego Programu zawiera 2 priorytety dotyczące sektora telekomunikacyjnego, którymi są: liberalizacja rynku telekomunikacyjnego (priorytet 19.1), rozwój powszechnych usług telekomunikacyjnych na terenach wiejskich i słabo zurbanizowanych przy sprostaniu wymogom acquis communautaire (priorytet 19.3).

Najważniejszym krokiem na drodze harmonizacji prawa polskiego ze wspólnotowym było przyjęcie ustawy Prawo telekomunikacyjne z 21 lipca 2000 r. (Dz.U. z 6 września 2000 r. nr 73, poz.852 ), która wejdzie w życie 1 stycznia 2001 roku, z wyjątkiem następujących przepisów:

 

1. artykuły dotyczące utworzenia w terminie 3 miesięcy Urzędu Regulacji Telekomunikacji, które wchodzą w życie z dniem ogłoszenia ustawy;
2. wchodzących w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia ustawy (kwestia powołania prezesa URT i jego kompetencji)
3. tych, które wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 2002 r. (dotyczą udzielania koncesji przez prezesa URT)
4. art. 59 ust. 1, który wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2004 r. (kwestia powołania Funduszu Usług Powszechnych).

Pierwszy prezes Urzędu Regulacji Telekomunikacji powołany zostanie przez Prezesa Rady Ministrów w miesiąc od opublikowania Prawa telekomunikacyjnego. URT przejmie wszystkie swoje statutowe zadania 1 stycznia 2001 r. Prace nad Rozporządzeniem o statucie URT zostały właśnie zakończone przez ministerstwo łączności. URT będzie wspomagane w ramach projektów twinningowych Phare, przez doświadczonych regulatorów z Unii Europejskiej (przede wszystkim z Wielkiej Brytanii i Szwecji).

Wyłączne prawa TP S.A. w zakresie świadczenia międzynarodowych usług telekomunikacyjnych są zagwarantowane do końca 2002 r. Ograniczenia kapitałowe dla podmiotów zagranicznych przestaną obowiązywać z chwilą wejścia w życie ustawy Prawo telekomunikacyjne (czyli 1 stycznia przyszłego roku).

Jeżeli natomiast chodzi o tereny wiejskie i słabo zurbanizowane (priorytet 19.3 NPPC) są one wciąż jeszcze upośledzone pod względem świadczenia i dostępności usług telekomunikacyjnych. W 1999 r. liczba abonentów sieci stacjonarnej TP S.A. wynosiła ogółem 9.541.486, w tym w mieście 7.487.494, a na wsi 2.151.882. Przyrost liczby abonentów w 1999 r. wyniósł 1.056.804, w tym w mieście 582.060, a na wsi 474.744. Wskaźnik gęstości telefonicznej (liczba abonentów na 100 mieszkańców) w 1999 r. wyniósł 24,68, w tym 31,3 w mieście, a na wsi jedynie 14,67 (11,36 w 1998 r.).

W tej sytuacji niezbędne jest stworzenie systemu regulacji prawnych, umożliwiającego szybkie i skuteczne realizowanie przedsięwzięć telekomunikacyjnych na terenach wiejskich, utworzenie Funduszu Usług Powszechnych (którego celem jest m.in. pobudzanie rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej na obszarach niezurbanizowanych).

Iwona L. Woicka

 

• Informacje o firmie Telekomunikacja Polska S.A.