Energia XXIII
72 Międzynarodowe Targi Poznańskie
Technologie przemysłowe i dobra inwestycyjne
Dodatek reklamowy do RZECZPOSPOLITEJ.
nr 137 (5607) 13 czerwca 2000 r.

Skuteczne zarządzanie ryzykiem
Problem bezpiecznego eksploatowania rurociągów

W ostatnich latach coraz większą uwagę poświęca się zagadnieniom bezpieczeństwa i dyskusjom na temat prawidłowego zarządzania ryzykiem. Nie ulega bowiem wątpliwości, że każda działalność człowieka związana jest z jakimś ryzykiem, co szczególnie dotyczy m.in. dziedzin transportu, medycyny, energetyki jądrowej, bankowości.

Od trzech lat w Płocku odbywa się Krajowa Konferencja Techniczna „Zarządzanie ryzykiem w eksploatacji rurociągów” (w tym roku III KKT odbyła się w dniach 25-26 maja). Przyczyną zainicjowania organizacji tego typu forum była wysoka świadomość potrzeby dyskusji na temat zarządzania ryzykiem oraz zapewnienia wysokiego poziomu bezpieczeństwa rurociągów, poprzez rozwiązywanie problemów związanych z diagnostyką oraz naprawami rurociągów magistralnych do przesyłu mediów płynnych i gazowych.

Patronat nad konferencją, podobnie jak w ubiegłych latach, objął minister Andrzej Wiszniewski, przewodniczący Komitetu Badań Naukowych. Organizatorami spotkania byli: Przedsiębiorstwo Eksploatacji Rurociągów Naftowych „Przyjaźń” Spółka Akcyjna w Płocku, Centrum Diagnostyki Rurociągów i Aparatury Sp. z o.o. w Warszawie, PGNiG S.A. Warszawa, Regionalny Oddział Przesyłu w Warszawie oraz po raz pierwszy, Szkoła Wyższa im. Pawła Włodkowica w Płocku.

Każda z dotychczasowych konferencji miała inny temat wiodący. I Konferencja odbyła się pod hasłem „Inspekcje rurociągów tłokami inteligentnymi jako kluczowy element strategii zapewniającej niezawodność pracy rurociągów”. W ubiegłym roku naczelny problem stanowiła „Diagnostyka i metody naprawcze rurociągów”, zaś tegoroczne spotkanie poświęcono „Metodom badań i kontroli rurociągów przesyłowych i technologicznych”.

Jako organizatorzy III Krajowej Konferencji Technicznej ogromnie cieszymy się, że spotkania mają charakter cykliczny, a uczestnikami są reprezentanci krajowych i zagranicznych przedsiębiorstw badawczych, przemysłu oraz specjalistycznych firm zajmujących się diagnostyką stanu technicznego z wykorzystaniem tłoków inteligentnych. Dotychczas gościliśmy na konferencjach gości zagranicznych z Wielkiej Brytanii, Niemiec, Ukrainy i Słowacji. Jest więc to międzynarodowe forum wymiany wiedzy naukowej, technicznej i organizacyjnej, a także dotychczasowych doświadczeń bezpiecznej eksploatacji rurociągów.

Zarządzanie ryzykiem to kluczowe zagadnienie dla operatorów rurociągów. Mimo że jak wskazują statystyki, przemysł rurociągowy stanowi najbezpieczniejszy rodzaj transportu, jednak zdarzają się awarie zagrażające bezpieczeństwu człowieka czy środowisku naturalnemu. Należy przypomnieć choćby poważną awarię ropociągu niedaleko Waszyngtonu w 1993 roku czy groźne uszkodzenie gazociągu w Edison, w stanie New Jersey w 1994 roku.

Najdokładniejsze nawet kontrolowanie jakości nośników transportowych nie zagwarantuje stuprocentowego uniknięcia awarii, wywołanej choćby przez ingerencję osób niepowołanych. Poza tym rurociągi są coraz starsze (najdłużej funkcjonujące w Polsce rurociągi przesyłowe ropy naftowej i produktów ropopochodnych mają ponad trzydzieści lat), są więc bardziej narażone na uszkodzenia.

Skoro więc ryzyko istnieje, należy umiejętnie nim zarządzać, tak jak zarządza się przedsiębiorstwem. Oczywiste jest, iż nie można przewidzieć wszystkich awarii, ale zrozumiałe i właściwe zaplanowanie strategii zarządzania ryzykiem przyczyni się do ustalenia przybliżonego jej skutku. Każdy proces zarządzania ryzykiem powinien składać się z trzech etapów. Pierwszy krok to ustalenie źródła ryzyka, potencjalnego zagrożenia oraz ocena prawdopodobieństwa wystąpienia ryzyka i skutki tego zdarzenia. Kolejny etap to sterowanie ryzykiem. Ustala się tu sposoby zapobiegania prawdopodobnej awarii. Istotny dla procesu zarządzania jest także monitoring, polegający na nieustannej kontroli, co pozwala na rzetelne informowanie osób najbardziej zainteresowanych – operatorów rurociągów, jak i opinii społecznej o postępach zwiększania bezpieczeństwa.

Dyscyplina zarządzania ryzykiem ma na celu wykorzystanie ograniczonych środków finansowych na redukcję ryzyka związanego z eksploatacją rurociągu. Najistotniejszym zagadnieniem dla kierownictwa inicjującego system zarządzania w przedsiębiorstwie jest zapobieganie wystąpienia awarii oraz, jeśli dojdzie do takiego wypadku, jak najefektywniejsze ograniczenie jego skutków. Oczywiście nie istnieje uniwersalny plan kryzysowy dla wszystkich organizacji, dlatego każde przedsiębiorstwo powinno opracować własny sposób na zarządzanie ryzykiem. Zarząd firmy, który nieprzygotowany jest do sytuacji kryzysowej, postępuje lekkomyślnie, nie zdając sobie sprawy ze skutków ewentualnych zagrożeń. Należy więc pamiętać, iż wszystkie działania jakie podejmuje się w temacie zarządzania ryzykiem, mają na uwadze przede wszystkim bezpieczeństwo otoczenia.

Dla osób i instytucji zajmujących się omawianym problemem, jak również dla uczestników Krajowej Konferencji Technicznej „Zarządzanie ryzykiem w eksploatacji rurociągów”, nie bez znaczenia jest zagadnienie regulacji prawnych Unii Europejskiej, dotyczących Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem.

Obecnie regulacje te nie obejmują bezpieczeństwa rurociągów, ale wkrótce działania takie zostaną podjęte, co wynika z przekonania o tym, iż stworzenie programów zarządzania ryzykiem będzie mniej kosztowne i bardziej efektywne w zwiększaniu bezpieczeństwa rurociągów. Projekt aktu prawnego Komisji Unii Europejskiej dotyczący kontroli zagrożeń poważnymi awariami rurociągów narzuca konieczność istnienia u operatora rurociągu Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem wraz ze sposobem oceny jego funkcjonowania (zatwierdzonym przez odpowiednie władze). Ustalenie regulacji prawnych pozwoli więc zapobiec poważnym awariom w rurociągach, a także ograniczy skutki tych wypadków.

Mając świadomość konieczności kontroli nad rurociągami, uznanymi za inwestycje mogące stworzyć zagrożenie dla środowiska, przedstawiciele ośrodków naukowych oraz operatorzy rurociągów uczestniczący w Krajowej Konferencji Technicznej, wymieniają wiedzę i doświadczenia na temat oceny stanów technicznych, szukając rozwiązań na jak najskuteczniejsze zabezpieczenie rurociągów przed awariami. Najistotniejszą sprawą jest ciągła dbałość o stan techniczny zarówno rurociągów, jak i urządzeń wspomagających ich pracę. Podstawowymi metodami są badania „in line”, od środka rury, bez przerywania eksploatacji, za pomocą tzw. tłoków inteligentnych, wykrywających m.in. korozję, wgniecenia, wady spoin, pęknięcia, a nawet drobniejsze uszkodzenia.

Zasadą funkcjonowania takich urządzeń jest zbieranie w pamięci komputera pokładowego informacji pochodzących z czujników, będących wyposażeniem tłoka. Po badaniu informacje te są szczegółowo analizowane przez fachowców, w celu zidentyfikowania i wyznaczenia miejsc krytycznych rurociągu. Wszelkie uszkodzenia są następnie natychmiast usuwane. Stan techniczny rurociągów budowanych w Polsce dwadzieścia, trzydzieści lat temu jest nadal dobry. Sporadycznie występujące uszkodzenia rurociągów wynikają głównie ze stosowanych wówczas technologii. Istniejące więc zagrożenie wystąpienia awarii powoduje obawę przed jej skutkami, tym bardziej że rurociągi przebiegają przez tereny zabudowane, pola uprawne i lasy. Wytrysk paliwa, które tłoczone jest pod ciśnieniem kilkudziesięciu barów, mógłby spowodować nieodwracalną katastrofę ekologiczną. Metody służące do oceny stanu technicznego rurociągów oraz stopień ich wykorzystywania w przedsiębiorstwie winny być porównywalne z tymi stosowanymi w krajach Unii Europejskiej.

Dbałość o stan techniczny nie dotyczy jednak wyłącznie rurociągów już eksploatowanych. Dlatego zanim nowy rurociąg zostanie włączony do eksploatacji, zostaje poddany różnym testom, określanym przez przepisy prawne oraz inne warunki eksploatacyjne, np. rodzaj transportowanej substancji, ciśnienie itd.

Można więc stwierdzić, iż w zarządzaniu ryzykiem bardzo istotna jest właściwa ocena zagrożenia, ale przede wszystkim wprowadzenie odpowiedniego systemu zapobiegawczego. Dotychczasowe konferencje odbywające się w Płocku i liczne w nich uczestnictwo przedstawicieli środowisk naukowych są dowodem na to, jak duże jest zainteresowanie problemem bezpieczeństwa eksploatacji. Nowoczesne rozwiązania, dążące do poprawy stanu bezpieczeństwa oraz zmniejszenie zagrożenia wynikającego z awarii urządzeń, są wynikiem zaangażowania kadry technicznej i zrozumieniem powagi zagadnienia. Prezentowane na spotkaniach referaty teoretyczne, jak i dotyczące stosowanych w praktyce systemów diagnostycznych, a także technologii napraw eksploatowanych rurociągów, posłużyły uczestnikom forum do wymiany spostrzeżeń na zagadnienie efektywności i bezpieczeństwa eksploatacji rurociągów.

Zarówno poprzednie, tak i tegoroczna III Krajowa Konferencja Techniczna z cyklu „Zarządzanie ryzykiem w eksploatacji rurociągów” stanowi kolejny krok na drodze integracji środowisk naukowych z kadrą techniczną, ale także jest kontynuacją współpracy pomiędzy reprezentującymi różne kraje ośrodkami naukowymi, operatorami rurociągów oraz firmami pracującymi na rzecz bezpiecznej eksploatacji. Mam nadzieję, że integracja ta zaowocuje dalszą wymianą wiedzy i doświadczeń, jak również współpracą w rozwiązywaniu problemów związanych z zagadnieniami dotyczącymi zarządzania ryzykiem.

• Informacje o firmie PERN „Przyjaźń” S.A.