Geologia – Informacja – Środowisko
Dodatek lobbingowy do „RZECZPOSPOLITEJ”
opracowany przez Państwowy Instytut Geologiczny – www.pgi.gov.pl
17 grudnia 2007 r.
Surowce mineralne Polski
Jednym z zadań państwowej służby geologicznej, której obowiązki wypełnia w Polsce Państwowy Instytut Geologiczny, jest przygotowywanie materiałów do bilansu zasobów kopalin i obsługa rejestru tych zasobów.
Realizując ten obowiązek Państwowy Instytut Geologiczny co roku publikuje opracowanie „Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce” przygotowywane według zasad ustawy o statystyce państwowej. „Bilans…” zawiera wyczerpujące informacje o zasobach surowców mineralnych, ich wydobyciu oraz obrotach w wymianie międzynarodowej. Z uwagi na cykl zbierania informacji od przedsiębiorców, publikacja ukazuje się w każdym roku jesienią. Pierwsze tego typu opracowanie wykonane zostało już w 1935 roku. Nie obejmowało ono jednak wszystkich kopalin. Systematyczne opracowania obejmujące wszystkie surowce mineralne wykonywane są od 1953 roku.
Podstawą do sporządzania „Bilansu…” są informacje gromadzone w bazie danych MIDAS oraz w bazie PRICESMIN, obejmującej dane ekonomiczne.
System MIDAS to zbiór informacji o wszystkich złożach w Polsce w podziale na kopaliny energetyczne, metaliczne, chemiczne i skalne. Informacje obejmują wszystkie kopaliny występujące w złożu, dane dotyczące środowiska (przede wszystkim o powierzchni nad złożem), formy występowania kopalin, głębokości zalegania, miąższości, a także charakterystyki i zawartości składników użytecznych i szkodliwych. Zasoby są bilansowane przy uwzględnieniu stopnia rozpoznania złoża oraz przydatności gospodarczej poszczególnych jego części. System uwzględnia zmiany zasobów powstające w wyniku wydobycia, prowadzonych prac geologiczno-rozpoznawczych oraz modyfikacji kryteriów bilansowości.
Oprócz danych dotyczących złóż kopalin, w systemie zgromadzone są również informacje o odpadach pogórniczych i przeróbczych wytwarzanych przez przemysł surowców mineralnych, ich charakterystyce i miejscach składowania. Dla składowisk przykopalnianych prowadzona jest ewidencja rocznych przychodów i ubytków ilości odpadów na składowisku. Dla tzw. składowisk centralnych, informacja ilościowa ogranicza się jedynie do ilości rocznych przyrostów pochodzących z określonego zakładu wydobywczego.
Osobnym działem informacyjnym są dane o wodach podziemnych. Dotyczą one takich zagadnień jak poziomy wodonośne w złożach różnych kopalin, wody kopalniane zakładów wydobywczych, wody mineralne i lecznicze, a także zasoby wód podziemnych w obszarach poszczególnych województw w poziomach: czwartorzędowym, trzeciorzędowym, kredowym i w poziomach starszych.
W bazie gromadzone są dane kartometryczne dotyczące konturów i granic złóż, obszarów górniczych, terenów górniczych itp. Baza zawiera współrzędne źródłowe z informacją o ich układzie odniesienia, przeliczone współrzędne w państwowym układzie „1942” oraz współrzędne geograficzne dla każdego punktu konturowego.
Polska, w porównaniu z innymi krajami europejskimi, dysponuje w wielu kategoriach dużymi udokumentowanymi zasobami geologicznymi surowców mineralnych. Należy jednak podkreślić, że nie oznacza to łatwego dostępu do kopalin. W przypadku np. złóż węgla kamiennego, zasoby udostępnione do eksploatacji skończą się w najbliższych kilkunastu latach. Sięgnięcie po nowe zasoby wymagać będzie ogromnych inwestycji. W przypadku kopalin pospolitych (np. piaski i żwiry, kamienie łamane i bloczne) znacznym ograniczeniem są kwestie środowiskowe. Wynikają one zarówno z konieczności ochrony środowiska, określonej przestrzennie przez sieć obszarów krajobrazu chronionego i obszarów Natura 2000, jak i z potrzeby ochrony gruntów rolnych i leśnych oraz uwarunkowań miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.
Po załamaniu w latach 90. ubiegłego stulecia, ponownie zaczęła wzrastać rola surowców mineralnych w gospodarce narodowej. Przyczynił się do tego wzrost cen na rynkach światowych oraz dobra koniunktura w gospodarce krajowej. Dotyczy to zwłaszcza surowców energetycznych (w naszych warunkach – węgla kamiennego i brunatnego), metalicznych (rud miedzi oraz cynku i ołowiu) oraz surowców budowlanych – zwłaszcza piasków i żwirów budowlanych oraz surowców ilastych ceramiki budowlanej.
Nastąpił jednak prawdopodobnie nieodwracalny upadek górnictwa siarkowego, gdyż wydobycie siarki rodzimej zostało zastąpione pozyskiwaniem tego surowca przy oczyszczaniu ropy naftowej i gazu ziemnego. Polska kopalnia „Osiek” jest ostatnią dużą kopalnią siarki rodzimej na świecie.
Suwalskie złoża rud żelaza z przyczyn ekonomicznych i środowiskowych zostały uznane za nieprzydatne do eksploatacji i skreślone z bilansu zasobów. Podobny los spotkał złoża fosforytów.
Obserwujemy systematyczne pogarszanie salda wymiany handlowej surowcami mineralnymi, co spowodowane jest znacznym udziałem w obrotach ogólnych importu surowców energetycznych, przede wszystkim ropy naftowej i gazu ziemnego.
Michał Gientka
Więcej informacji można znaleźć na stronie:www.pgi.gov.pl/surowce_mineralne