Wybrane aspekty funkcjonowania operatora gazowego systemu dystrybucyjnegoSelected aspects of performance of a gas distribution system operator – GEOLAND Consulting International Sp. z o.o.

Infrastruktura – Środowisko – Energia
Dodatek lobbingowy do „RZECZPOSPOLITEJ”.
20 listopada 2007 r.

Wybrane aspekty funkcjonowania operatora gazowego systemu dystrybucyjnego

Kazimierz Nowak, prezes Zarządu Mazowiecki Operator Systemu Dystrybucyjnego Sp. z o.o., ProLinea Towarzystwo Rozwoju Infrastruktury

Z dniem 1 lipca 2007 r., realizując postanowienia Dyrektywy 2003/55/WE (Nowej Dyrektywy Gazowej) i implementującego ją na grunt polski znowelizowanego Prawa energetycznego rozpoczął funkcjonowanie Mazowiecki Operator System Dystrybucyjnego Sp. z o.o. (MOSD) powstały w wyniku przekształcenia z dotychczasowej Mazowieckiej Spółki Gazownictwa Sp. z o.o. (MSG).

MOSD jest jednym z sześciu operatorów systemu dystrybucyjnego wchodzących w skład GK PGNiG S.A., kontynuujących działalność operatorską po wydzieleniu ze spółek gazownictwa działalności obrotu gazem w ramach realizacji programu konsolidacji działalności obrotu gazem. Zasadniczym przedmiotem działalności spółki jest świadczenie usług dystrybucji paliwa gazowego oraz zapewnienie bezpiecznego i ciągłego funkcjonowania zarządzanego systemu dystrybucyjnego. Obszar działania spółki obejmuje sześć województw, tj. mazowieckie, łódzkie, podlaskie oraz częściowo warmińsko-mazurskie, lubelskie i świętokrzyskie. W chwili obecnej spółka zarządza 390 km sieci wysokiego ciśnienia, 23,5 tys. km gazociągów i przyłączy średniego i niskiego ciśnienia oraz dystrybuuje około 1,7 mld m³ gazu ziemnego do prawie 1,5 mln punktów dostawy.

Niezwłocznie po przekształceniu MOSD stanął przed koniecznością opracowania całościowej strategii, począwszy od określenia modelu organizacji i funkcjonowania firmy poprzez ułożenie swoich relacji w aspekcie właścicielskim, regulacyjnym oraz rynkowym, a skończywszy na stworzeniu całościowej koncepcji zarządzania i rozwoju sieci dystrybucyjnej. Strategia ta będzie musiała zwrócić uwagę na rosnącą presję konkurencyjną, zwłaszcza ze strony mniejszych przedsiębiorstw, świadczących jednocześnie usługi operatorskie i usługi sprzedaży paliwa gazowego. Przedsiębiorstwa te będą prawdopodobnie mogły zaproponować elastyczniejsze podejście do klienta z uwagi na możliwość świadczenia znacznie szerszego zakresu usług oraz związane z tym zdywersyfikowanie źródeł pozyskiwania przychodów.

Organizacja MOSD

Prace nad przygotowaniem organizacji do pełnienia funkcji operatora systemu dystrybucyjnego gazu rozpoczęto w ramach MSG już na początku 2004 r., po ukazaniu się Nowej Dyrektywy Gazowej. Przyjęto założenie, że przygotowując nową organizację w obszarze operatorstwa należy dostosować ją do nowych zmieniających się warunków funkcjonowania sektora gazowego w Polsce, wykorzystując w tym celu zdefiniowane „dobre praktyki” wewnętrzne i zewnętrzne oraz wiedzę, doświadczenie i narzędzia ekonometryczne zewnętrznego doradcy. W ten sposób niemalże od podstaw, w ciągu 3 lat, została zbudowana organizacja oparta na zidentyfikowanych głównych procesach biznesowych realizowanych przez OSD (rys.1). W rezultacie tych prac z dniem 1 kwietnia 2007 r., jeszcze w ramach MSG, dokonano nowego podziału regionalnego służb w obszarze dystrybucji spółki i w miejsce dotychczasowych 3 Oddziałów Gazowni i 5 Rejonów Gazowniczych powołano 6 Oddziałów Zakładów Gazowniczych z siedzibami w Białymstoku, Ciechanowie, Mińsku Mazowieckim, Łodzi, Radomiu i Warszawie. W ramach dokonanej zmiany nastąpiło jednocześnie przejście z pięciostopniowego na trzystopniowy model zarządzania organizacją.

Z perspektywy czasu można powiedzieć, że podjęcie odpowiednio wcześnie prac nad określeniem organizacji operatora, pomimo braku ostatecznych informacji, co do kierunku, w jakim pójdą decyzje właścicielskie, było decyzją słuszną. Zaowocowało utworzeniem optymalnej organizacji oraz stosunkowo łagodnym przejściem ze struktur zintegrowanych (z działalnością obrotu gazem) do struktur stricte operatorskich. Oczywiście istnieje świadomość, że raz wypracowany sposób funkcjonowania spółki i jej struktura organizacyjna nie mogą być uznane za ostateczne oraz że prace nad ich doskonaleniem powinny trwać nadal. Przykładem na to może być już pojawiająca się konieczność dostosowania organizacji w związku z planowanym przekazaniem do MOSD prawie 1500 km gazociągów i ok. 150 stacji gazowych wysokiego ciśnienia wyłączonych z umowy leasingowej pomiędzy PGNiG S.A. i Gaz System S.A. (rys. 2).

MOSD, jako firma pełniąca rolę operatora systemu dystrybucyjnego gazu ziemnego, dokłada wszelkich starań, aby klienci spółki byli obsługiwani przy zachowaniu najwyższych standardów. Obecnie spółka jest w trakcie certyfikacji Systemu Zarządzania Jakością zgodnego z wymaganiami normy ISO. Zachowaniu niezbędnych standardów jakości służyć będzie również wdrożenie Systemów Zarządzania Środowiskiem oraz Bezpieczeństwem i Higieną Pracy.

Formalnoprawne uwarunkowania funkcjonowania i rozwoju

Do najważniejszych aktów prawnych regulujących funkcjonowanie operatora systemu dystrybucyjnego oraz rozwój gazowego systemu dystrybucyjnego należy zaliczyć:

Nową Dyrektywę Gazową 2003/55/WE,
Ustawę Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r. (z późniejszymi zmianami),
Ustawę z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (z późniejszymi zmianami),
Ustawę Prawo budowlane z dnia 7 lipca 1994 r. (z późniejszymi zmianami),
Ustawę o gospodarce nieruchomościami z dnia 21 sierpnia 1997 r. (z późniejszymi zmianami),
Ustawę Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (z późniejszymi zmianami) i Ustawę o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (z późniejszymi zmianami),
Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków przyłączenia podmiotów do sieci gazowych, ruchu i eksploatacji tych sieci,
Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 15 grudnia 2004 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie paliwami gazowymi,
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe.

Wymienione wyżej akty stwarzają często szereg barier dla tempa prowadzenia rozwoju i realizacji inwestycji liniowych, wynikających przede wszystkim z niezachowania ich spójności. Do największych przeszkód w planowaniu i realizacji inwestycji sieciowych można zaliczyć długotrwałość procedur uzgadniania i zatwierdzania niezbędnych dokumentacji i decyzji administracyjnych. Niezbędnym jest podjęcie w pilnym trybie dyskusji nad koniecznymi zmianami przepisów prawnych, w celu wspólnego wypracowania modelu prawa skutecznie ograniczającego obecne bariery w realizowaniu inwestycji. Wskazuje się potrzebę wprowadzenia zmian w ustawach nierozerwalnie związanych z działalnością operatorską, a zwłaszcza przygotowania podstaw prawnych w aktach rangi ustawowej i aktach podstawowych, z zakresu m.in.:

planowania i zagospodarowania przestrzennego,
ochrony środowiska, w tym ochrony przyrody,
prawa budowlanego,
gospodarki nieruchomościami

w celu ułatwienia realizacji inwestycji liniowych, a zwłaszcza procesu lokalizacji inwestycji oraz pozyskiwania terenów pod te inwestycje.

Do stworzenia odpowiednich warunków dla planowania i realizacji inwestycji liniowych konieczna jest współpraca inwestorów z organami administracji na szczeblu rządowym i samorządowym. Od 2006 r. w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego trwają prace nad zapisami nowej Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju na lata 2008 – 2033 (KPZK). Zadaniem KPZK jest stworzenie ram dla dokumentów planowania i zagospodarowania przestrzennego na wszystkich szczeblach samorządu terytorialnego, w tym m.in. określenie konkretnych elementów struktury przestrzennej, jak na przykład rozmieszczenia obiektów infrastruktury technicznej. KPZK formułuje ponadto zalecenia pod adresem układu instytucjonalnego gospodarki przestrzennej oraz sugestie zmian w systemie prawa określającego zagospodarowanie przestrzenne i planowanie przestrzenne. Powodzenie realizacji projektów ponadregionalnych MOSD uwarunkowane będzie m.in. uwzględnieniem takich projektów w ramach konsultacji KPZK z władzami województw. Z punktu widzenia MOSD najpilniejszym zadaniem wydaje się być aktywne włączenie w proces opracowywania planów zagospodarowania przestrzennego na poziomie jednostek samorządu terytorialnego.

W zakresie planów rozwojowych MOSD, zwłaszcza na najmniej zgazyfikowanych obszarach Polski północno-wschodniej, nie należy zapominać o przepisach Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, w której ustanowiono tzw. sieć obszarów Natura 2000 jako nową, osobną formę ochrony przyrody. Konieczność uwzględnienia tych obszarów w planowaniu inwestycyjnym może przełożyć się nie tylko na znaczący wzrost kosztów i wydłużenie czasu trwania procesu przygotowania i realizacji inwestycji sieciowych, ale w skrajnych przypadkach może skutkować zmianą przebiegu lub nawet rezygnacją z realizacji projektu gazyfikacji.

Bardzo istotne z punktu widzenia zabezpieczenia finansowania działalności spółki jest odpowiednie skalkulowanie ceny świadczonych usług dystrybucyjnych, uwzględniającej nie tylko koszty działalności operatora, ale i wynagrodzenia kapitału własnego. Z uwagi na prowadzenie działalności regulowanej i obowiązek zatwierdzania taryfy przez Urząd Regulacji Energetyki, operator nie może w pełni swobodnie określać poziomu cen oferowanych usług dystrybucyjnych, co w dalszej kolejności w zasadniczy sposób rzutuje na sytuację finansowo-ekonomiczną spółki, w szczególności rentowność prowadzonej działalności koncesjonowanej odzwierciedlającej poziom zysku, który jest jednym ze źródeł finansowania inwestycji.

W zakresie prowadzenia inwestycji liniowych godna zwrócenia uwagi jest Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym. Daje ona szanse na pozyskanie przez podmioty publiczne, w tym m.in. jednostki samorządu terytorialnego, wkładu własnego w projektach unijnych nie z własnego budżetu, a od partnera prywatnego, zwłaszcza w przypadku projektów o charakterze komercyjnym, przynoszących stałe przychody.

Techniczne uwarunkowania rozbudowy systemu dystrybucyjnego

W celu zwiększenia przychodów operator systemu dystrybucyjnego powinien zwiększać liczbę czynnych odbiorców paliwa gazowego. Obok zachęcenia do korzystania z gazu ziemnego odbiorców już przyłączonych do sieci, ale nie pobierających paliwa gazowego, najefektywniejszą metodą zwiększania liczbę czynnych odbiorców jest podjęcie działań aktywizujących rynek na obszarach rezerw przepustowości i przyłączanie do istniejących już odcinków sieci odbiorców niewymagających przebudowy istniejącego systemu dystrybucyjnego.

Prawdziwe wyzwanie może jednak stanowić przeprowadzenie rozbudowy istniejącej sieci i wejście z nią na nowe obszary dotychczas nie zasilane gazem ziemnym. Rozwój sieci na obszarach niezgazyfikowanych często ograniczany jest poprzez istniejące uwarunkowania zewnętrzne. Do ważniejszych z nich należy zaliczyć brak źródeł zasilania dla potencjalnych projektów gazyfikacyjnych i przyłączeniowych, który staje się zasadniczą determinantą kierunków możliwych działań rozwojowych operatora systemu dystrybucyjnego. Dla przykładu podejmowanie inwestycji gazyfikacyjnych na obszarze Polski północno-wschodniej jest bardzo mocno ograniczone brakiem rezerw zdolności przesyłowych gazociągów należących do Pomorskiego Operatora Systemu Dystrybucyjnego Sp. z o.o. zasilających obszar Wielkich Jezior Mazurskich oraz analogicznym brakiem rezerw przesyłowych na gazociągu Bobrowniki – Białystok – Rembelszczyzna, stanowiącym źródło zasilania w gaz ziemny tego regionu Polski, a zarządzanym obecnie przez Gaz-System S.A.

Zdecydowana poprawa w zakresie rozwoju rynku gazu i systemu dystrybucyjnego na omawianym obszarze mogłaby nastąpić w przypadku dostaw gazu z innych kierunków, np.: uzgodnienia odbioru z gazociągu jamalskiego, modernizacja gazociągu łączącego Polskę z Białorusią tzw. Tietierowka, jak również dostaw w technologii LNG z budowanego w kraju terminala gazowego transportem lądowym (rys. 2).

Zapewnianie źródeł zasilania najczęściej wiąże się z poniesieniem dużych nakładów inwestycyjnych, tym większych, że inwestycje te powinny uwzględniać ewentualną dalszą rozbudowę systemu dystrybucyjnego i idący za tym wzrost zapotrzebowania na paliwo gazowe. W sytuacji, gdy żaden z uczestników rynku nie chce wziąć na siebie ryzyka realizacji nieoptymalnie zwymiarowanej inwestycji, decyzje o podjęciu rozbudowy systemowej bywają nader trudne i czasochłonne. Rozwój odpowiednich źródeł zasilania może być zatem zapewniony tylko poprzez partnerską, ścisłą i odpowiedzialną współpracę pomiędzy operatorami systemu dystrybucyjnego i przesyłowego, dostawcami paliwa gazowego, administracją lokalną oraz odbiorcami. Współpraca taka powinna zapewnić adekwatny podział potencjalnych korzyści i ryzyka pomiędzy poszczególnych uczestników tego procesu.

Przy okazji omawiania technicznych uwarunkowań funkcjonowania MOSD nie sposób nie zwrócić uwagi na „wyspowy” charakter zarządzanego systemu dystrybucyjnego, będący wynikiem dokonanego w ramach reorganizacji sektora podziału systemu na przesyłowy i dystrybucyjny, jak również występowania przez lata niewystarczającego poziomu zapotrzebowania na gaz ziemny i w następstwie braku podejmowania przedsięwzięć gazyfikacyjnych. W konsekwencji niejednokrotnie spółka może być zmuszona do rezygnacji z mniejszych projektów gazyfikacyjnych i przyłączeniowych, a nawet do odmowy przyłączania podmiotów bardzo atrakcyjnych z punktu widzenia potencjalnego zużycia oraz charakterystyki poboru gazu. Pewnym rozwiązaniem problemów związanych z „wyspowym” charakterem zarządzanego systemu dystrybucyjnego, a co za tym idzie i brakiem źródeł zasilania, może być zastosowanie technologii LNG. W tym przypadku jednak niezbędne jest indywidualne podejście do każdego takiego projektu, uwzględniające specyficzne uwarunkowania prawne, techniczne i logistyczne tego typu przedsięwzięć.

Wraz z postępującą rozbudową systemu dystrybucyjnego spółki oraz budową nowych źródeł zasilania zwiększy się dostępność możliwości przyłączenia do sieci gazowej i w konsekwencji przypadki zaniechania zadań gazyfikacyjnych i przyłączeniowych będą zdarzały się coraz rzadziej z korzyścią dla odbiorców gazu ziemnego, jak i dla samego operatora.

Rynkowe uwarunkowania rozbudowy systemu dystrybucyjnego

Nie mniej ważną determinantą podejmowania działań rozwojowych jest istnienie rynku na świadczoną usługę dystrybucyjną, tj. odpowiedniego zapotrzebowania na paliwo gazowe. Operator podejmując decyzję o wybudowaniu kolejnego odcinka sieci dystrybucyjnej musi mieć minimum pewności, że generowane w rezultacie tej inwestycji przychody pozwolą mu na odzyskanie, w rozsądnym przedziale czasowym, poniesionych nakładów oraz na systematyczne pokrywanie kosztów ponoszonych na utrzymanie budowanej sieci i zapewnienia bezpiecznego jej funkcjonowania, a które to koszty będą generowane bez względu na to, w jakim stopniu dana część gazociągu będzie wykorzystywana. Z tego też względu podejmowane działania gazyfikacyjne i przyłączeniowe mogą nie być zawsze zbieżne z oczekiwaniami zarówno potencjalnych odbiorców paliwa gazowego, sprzedawców (nie ponoszących ryzyka długoterminowego zaangażowania się w budowę i utrzymanie sieci), administracji rządowej i samorządowej oraz społeczności lokalnej, mogących czasami oczekiwać od spółki operatorskiej, działającej na zasadach rynkowych, realizowania misji gazyfikacyjnego podnoszenia standardu życia z pominięciem podstawowego rachunku ekonomicznego. Pewnym rozwiązaniem problemu spotkania się z oczekiwaniami rynku może być wypracowanie formuły konsultacji rynkowej na temat planowanych na najbliższe lata zadań rozwojowych i modernizacyjnych, która miałaby za zadanie poddać weryfikacji przyjęte założenia, co do istniejącego i planowanego zapotrzebowania na gaz ziemny. Taka konsultacja mogłaby przyjąć, w przypadku operatora systemu dystrybucyjnego, postać publicznie prezentowanego i udostępnianego wieloletniego (np. 10-letniego) Planu zamierzeń rozwojowych. Plan ten przyjąłby kształt kroczącego, wariantowego dokumentu traktującego różne opcje kształtowania się rynku gazu i kierunków zasilania w kontekście sukcesywnie uaktualnianych analiz ekonomicznych. Plan taki stanowiłby dla rynku sygnał kierunków rozbudowy sieci i pomoc w planowaniu długookresowym w zakresie zaopatrzenia w gaz ziemny, a dla OSD byłby podstawą do formułowania jeszcze bardziej wiarygodnych planów rozwoju (w myśl prawa energetycznego) i długookresowego planowania finansowania prowadzonej działalności.

W kontekście problematyki rozwoju sieci dystrybucyjnej niezwykle istotną rolę odgrywają organy administracji lokalnej. Z jednej strony obok konsumentów energii to właśnie administracja lokalna jest głównym kreatorem zapotrzebowania na gaz i rozbudowę sieci. W skali regionalnej, poprzez prowadzona politykę regionalną, stanowi o miejscu operatora i paliwa gazowego na mapie energetycznej i w planach infrastrukturalnych. Obowiązujące akty prawne regulujące te zagadnienia w zdecydowany sposób ograniczają wpływ operatora na proces planowania przestrzennego i energetycznego nie zobowiązując władz samorządowych do konsultowania swoich planów zaopatrzenia w paliwa gazowe z przedsiębiorstwem gazowniczym (operatorem i spółką obrotu gazem), a jedynie dając temu ostatniemu prawo do zgłaszania uwag w ramach konsultacji społecznych. W rezultacie, o ile operator (we współpracy ze spółką obrotu gazem) w skali lokalnej nie zadba o uwzględnienie planowanych projektów w planach miejscowych, potrzeba rozbudowy sieci dystrybucyjnej gazu ziemnego może zostać nawet niezauważona i pominięta. Z drugiej strony dobra współpraca z organami administracji lokalnej pozwoli na znacznie sprawniejsze przeprowadzenie procesu przygotowania i realizacji inwestycji rozwojowo-modernizacyjnych i przyłączeniowych. Właśnie poprawa relacji z władzami lokalnymi, zwłaszcza odnośnie obszaru rozwoju systemu dystrybucyjnego, była jedną z ważniejszych przesłanek zmian organizacyjnych w MOSD, tj. skonsolidowania Rejonów Dystrybucji Gazu (dotychczasowe Rozdzielnie Gazu), utworzenia 6 Oddziałów Zakładów Gazowniczych oraz przekazania większych kompetencji w tym zakresie kierownikom tych jednostek.

Wykorzystanie funduszy Unii Europejskiej

Przystąpienie do Unii Europejskiej, obok konieczności implementacji wspólnotowych przepisów prawnych dotyczących liberalizacji rynku energetycznego sprawiło, że polskie przedsiębiorstwa stały się podmiotem europejskiej polityki strukturalnej. W perspektywie budżetowej na lata 2007 – 2013 z pomocy unijnej mogą skorzystać również przedsiębiorstwa gazownicze. W priorytecie X Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (PO IiŚ) na tzw. liście projektów kluczowych umieszczone zostały projekty inwestycyjne PGNiG S.A. oraz Gaz-System S.A. PGNiG S.A. otrzyma dofinansowanie m.in. na projekt budowy terminala LNG na polskim wybrzeżu oraz na budowę i rozbudowę podziemnych magazynów gazu, natomiast Gaz-System S.A. przy wsparciu funduszy unijnych planuje zbudować i zmodernizować strategiczne, z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego kraju, odcinki sieci przesyłowej. Z punktu widzenia obszaru działania MOSD i dostępności źródeł paliwa gazowego istotne są w szczególności trzy projekty:

KPMG Mogilno – Odolanów obejmujący budowę gazociągu umożliwiającego połączenie magazynu gazu w Mogilnie z magazynem w Wierzchowicach,
Piotrków Trybunalski – Tworóg obejmujący budowę gazociągu stanowiącego modernizację połączenia pomiędzy Śląskiem a aglomeracją warszawską, oraz
Gostynin – Płońsk obejmujący budowę gazociągu stanowiącego modernizację magistrali przesyłowej Włocławek – Rembelszczyzna (rys. 2).

Pierwsze dwa projekty stwarzają dodatkowe możliwości rozbudowy sieci dystrybucyjnej na obszarze województwa łódzkiego i mazowieckiego. Trzecia ze wskazanych inwestycji, która przyczyni się m.in. do wzmocnienia układów zasilania w kierunku węzła Uniszki i stworzy tym samym warunki do przesyłu większych ilości gazu w kierunku Warmii i Mazur, może w przyszłości stać się oparciem do rozbudowy systemu dystrybucyjnego w kierunku „zielonych płuc” Polski. Natomiast, tak jak to wcześniej zostało zasygnalizowane, nie rozwiąże kompleksowo problemu związanego z brakiem odpowiednich źródeł zasilania dla regionu północno-wschodniej Polski.

Z możliwości uzyskania bezpośredniego wsparcia unijnego w najbliższych latach skorzystać będą mogły również spółki dystrybucyjne. W ramach działania 10.2 PO IiŚ przewidziano dofinansowanie dla projektów budowy i rozbudowy systemów dystrybucyjnych gazu ziemnego wskazując jako priorytetowy obszar Polski północno-wschodniej. Kwota pomocy unijnej przewidziana na to działanie przekracza 300 mln euro, a beneficjenci będą ubiegać się o dotacje w ramach procedury konkursowej. W interesie wszystkich operatorów systemów dystrybucyjnych gazu leży jak największy udział w wykorzystaniu środków pomocowych, natomiast z punktu widzenia obsługiwanego obszaru planowane jest, że MOSD te działania będzie traktował priorytetowo. W tym celu w firmie prowadzone są prace zmierzające do identyfikacji zadań inwestycyjnych, które wpisują się w cele strategiczne PO IiŚ, a zarazem będą spełniały kryteria oceny projektów ubiegających się o dofinansowanie, tj. wzrost ilości przesyłanego gazu oraz przyrost liczby odbiorców.

Godny zauważenia jest fakt, iż operatorzy gazowych systemów dystrybucyjnych mogą korzystać ze środków unijnych przeznaczonych nie tylko na projekty inwestycyjne. MOSD od 2006 r. z powodzeniem korzysta z dofinansowania Europejskiego Funduszu Społecznego na program kompleksowego podnoszenia kwalifikacji pracowników. Wartość projektu szkoleniowego, którego realizacja potrwa do 2008 r. wynosi przeszło 4 mln zł, z czego wkład własny w gotówce wnoszony przez MOSD nie przekracza 10% tej kwoty. Dlatego też już teraz w spółce planuje się kontynuację działań w zakresie szkolenia pracowników w perspektywie funduszy unijnych na lata 2007 – 2013.

Podsumowanie

Zaprezentowane w niniejszym artykule aspekty stanowią próbę określenia wyzwań i ograniczeń stojących przez operatorami systemów dystrybucyjnych na zliberalizowanym rynku gazu, widzianych z perspektywy MOSD. Sygnalizowane bariery w procesie inwestycyjnym mogą stanowić przede wszystkim punkt wyjścia do dyskusji nad przeprowadzeniem niezbędnych zmian w systemie prawnym zmierzających do poprawy warunków przygotowania i realizacji inwestycji liniowych, co w konsekwencji może mieć bardzo znaczny wpływ na wykorzystanie przeznaczonych funduszy unijnych w ramach PO IiŚ. Omawiane aspekty mogą stać się też kanwą dla szczegółowej analizy strategicznej niezbędnej przy formułowaniu dokumentów strategii operatorów, wyznaczania celów i zadań służących ich realizacji.

W dłuższym okresie czasu rozwój systemu dystrybucyjnego gazu wymaga decyzji uwzględniających zarówno charakterystykę techniczno-technologiczną systemu dystrybucyjnego i przesyłowego, jak i potrzeby wyrażane przez rynek oraz kierunki dostaw gazu. Są to decyzje, których OSD nie może podejmować samodzielnie. Dlatego konieczna jest aktywna współpraca wszystkich uczestników rynku gazu, komunikowanie i uzgadnianie planów rozwojowych operatorów z otoczeniem – spółkami obrotu gazem, jednostkami samorządu terytorialnego, odbiorcami – jako działanie niezbędne do formułowania wiarygodnych planów rozwoju tych przedsiębiorstw. Proces ten mógłby się odbywać za pośrednictwem udostępnianego wszystkim zainteresowanym długookresowego Planu zamierzeń rozwojowych, który stanowiłby wizję rozwoju operatora i zarazem sygnalizował planowane kierunki rozbudowy systemu dystrybucji gazu w wieloletniej perspektywie.

www.mazowieckiosd.pl

Infrastruktura – Środowisko – Energia
Dodatek lobbingowy do „RZECZPOSPOLITEJ”.
20 listopada 2007 r.

Selected aspects of performance of a gas distribution system operator

Kazimierz Nowak, President of the Management Board of Mazowiecki Operator Systemu Dystrybucyjnego Sp. z o.o. (Mazovian Distribution System Operator) and ProLinea Towarzystwo Rozwoju Infrastruktury (ProLinea Infrastructure Development Association)

On 1 July 2007, as a part of process aimed at meeting the provisions of the Directive 2003/55/WE (New Gas Directive) and implementing the amended Energy Statute in Poland, the Mazowiecka Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. (Mazovian Gas Company, MGC) was transformed into the Mazovian Distribution System Operator (MDSO).

The MDSO is one of the six distribution system operators who form the Polish Oil and Gas Company (PGNiG S.A.) and who have continued operator activities subce gas trading was separated from gas companies in the program of consolidation of gas trading. The basic activity of the company is to provide gas fuel distribution services and to assure safe and uninterrupted performance of the distribution system under its management. The company’s operation covers six provinces, i.e. Mazowieckie, Łódzkie, Podlaskie, and a part of Warmińsko – Mazurskie, Lubelskie, and Świętokrzyskie. Currently the company manages 390 kilometers of high pressure pipeline and 23.5 thousand kilometers of medium and low pressure pipelines and terminal lines, and it distributes approximately 1.7 billion cubic meters of natural gas to nearly 1.5 million customers.

Immediately after its formation, the MDSO needed to develop a comprehensive strategy, from determining the organization model and the mode of operation, through arranging ownership relations, to elaborating a comprehensive concept of managing and developing its distribution network. This strategy will have to focus on the growing competitive pressure, especially on the part of smaller companies who provide operator services and sell gas fuel at the same time. These small companies will most likely be more flexible in their services because of their broader scope and the resulting diversification of their revenue sources.

Organization of the MDSO

Preparations in the company to take the role of a gas distribution system operator started in early 2004, before the MGC was transformed into the MDSO, as required by the New Gas Directive. The work was based on the assumption that as the new organization is preparing for its role as an operator, it should also adjust to the new and changing conditions of the gas sector in Poland, by using specific „good practices” in both its internal and external operations, and by taking advantage of the knowledge, experience, and econometric tools provided by an outside advisor. Thus, in three years, a new organization based on identified main business processes to be performed by a distribution system operator (graph no. 1), was built nearly from scratch. As a result of these changes, on 1 April 2007, still within MGC, a new regional division of distribution services was implemented and the 3 Gas Plant Divisions and 5 Gas Distribution Districts that had existed before were replaced with the 6 Gas Facilities Divisions located in Białystok, Ciechanów, Mińsk Mazowiecki, Łódź, Radom, and Warsaw. The changes also involved replacing the five-level organizational management model with a three-level model.

In hindsight, we can say that the decision to start early preparations to design the organization of the operator company, despite the lack of solid information on the possible ownership changes, was a good decision, as it allowed the company to create an optimum organization and facilitated the transformation from operator structures integrated with gas trading structures to strictly operator structures. We understand that the model of the company’s operation and its organizational structure cannot be considered as final and that we should still strive to improve it. As an example, the organization needs to be adjusted due to the planned takeover by the MDSO of approximately 150 high pressure gas stations that have been excluded from the leasing agreement between the PGNiG and the Gaz-System S.A company (graph no. 2).

As a natural gas distribution system operator company, the MDSO makes every effort to provide the highest standard of customer service. Currently the company is undergoing certification of our Quality Management System in accordance with the ISO standard. Also, in order to maintain high quality standards, we are implementing the Environmental and Occupational Health and Safety Management System.

The legal circumstances of the company’s performance and development

The key legal documents that regulate the work of a distribution system operator and the development of a gas distribution system include:

New Gas Directive 2003/55/WE,
Statute on energy of 10 April 1997 (with subsequent changes),
Statute of 27 March 2003 on spacial planning and arrangement (with subsequent changes),
Statue on construction of 7 July 1994 (with subsequent changes),
Statue on real estate management of 21 August 1997 (with subsequent changes),
Statue on environmental protection of 27 April 2001 (with subsequent changes) and Statute on preservation of nature of 16 April 2004 (with subsequent changes),
Ordinance of the Minister of Economy, Labor, and Social Policy of 6 April 2004 on detailed conditions for connecting entities to gas networks and on operation and utilization of such networks,
Ordinance of the Minister of Economy, Labor, and Social Policy of 15 December 2004 on detailed principles of determination and calculation of fares and accounting in gas fuel trading,
Ordinance of the Minister of Economy of 30 July 2001 on technical conditions to be met by gas networks.

The above legal documents frequently slow down the pace of growth and the time of completion of line projects, mostly due to their inconsistency. The biggest obstacles in planning and performing network projects are the long procedures to coordinate and approve the required documentation and to obtain administrative decisions. It is necessary to quickly start a discussion on changing some legal documents in order to work out a legal model that eliminates the obstacles that currently hinder performance of projects. There is a need for changes in statutes directly related to operator’s performance and especially for preparation of the legal framework in statutes and other basic legal acts in areas that include:

spatial planning and arrangement,
environmental protection to include preservation of nature,
construction law,
real estate management

such changes will facilitate the performance of line projects, and in particular the process of determining the location of projects and of acquiring land for such projects.

Creation of adequate conditions for planning and performance of line projects requires cooperation between investors and representatives of both the national and the local government. The Ministry of Regional Development has been working, since 2006, on the new Concept of National Spacial Arrangement for the years 2008 – 2033 (CNSA). The goal of the CNSA is to create a framework for spacial planning and arrangement documents elaborated on any level of local government, to include the definition of specific elements of spacial structure such as location of technical infrastructure facilities. Moreover, the CNSA formulates guidances concerning the institutional settings of the spacial management and suggestions concerning changes in the legal system that determines spatial planning and arrangement. Successful completion of the MDSO’s interregional projects will depend, among others, on whether such project will be included in CNSA’s consultations with the government administration in provinces. From the MDSO’s point of view, the most urgent taks is to actively participate in the process of developing spacial arrangement plans on the local government level.

Concerning the growth plans of the MDSO, especially in the north-eastern parts of Poland that have the lowest rate of gas supply availability, one should remember the Statute of 16 April 2004 on preservation of nature, which creates the so-called Nature 2000 network as a new and separate form of preservation of nature. The necessity to consider these areas in project planning may translate not only into a significant increase of cost, but also into the lengthening of the process of preparation and performance of network projects, and in extreme cases it may result in a changed course or even in abandonment of a concept of building gas pipelines to supply gas to customers.

What is very important from the point of view of assuring adequate financing of the company is proper calculation of the prices of distribution services which include not only the operator’s cost but also a return on its own capital. Due to the fact that the company’s operations are regulated by law and that its fares are subject to approval by the Energy Regulatory Office, the MDSO is not free to set prices of distribution services, which affects its financial and economic situation, and in particular the profitability of its licensed activities, which in turn determines the availability of funds required to finance new capital projects.

The Statute of 28 July 2005 on public-private partnership is very important to the performance of line projects as it allows public entities, including local governments, to acquire from private investors the funds to cover their own share of cost of projects to be co-financed by the EU, which is particularly important in commercial projects which will become stable sources of revenue.

Technical conditions for enlarging the distribution system

In order to increase its revenue, the distribution system operator should increase the number of active recipients of gas. Besides encouraging those recipients who are already connected to the network, but do not utilize gas, to consume the natural gas supplied through the network, the most effective method to increase the number of active recipients is to conduct actions to activate the customer base in areas with spare transfer capacity and to connect additional recipients who do not require any reconstruction of the existing network.

What may turn out to be a real challenge is the expansion of the existing network and laying new pipelines in new areas. Expansion of the network into areas without existing pipelines is ofter limited by external factors. The most important include the lack of capacity to supply gas in potential gas supply infrastructure and connections projects, which becomes a key factor in determining possible areas of development for the distribution system operator. For example, gas infrastructure projects in north – eastern Poland are severely limited by the lack of spare transfer capacity in pipelines belonging to the Pomeranian Dystribution System Operator, which supply gas in the area of the Great Mazurian Lakes, and a similar lack of spare transfer capacity in the Bobrowniki – Białystok – Rembelszczyzna pipeline, which supplies natural gas to that region and is currently operated by the Gaz-System S.A. company.

A significant improvement in the area of development of the gas supply and of the distribution system in that region could occur in the case of acquiring other sources of supply, such as the Yamal Pipeline, modernizing the pipeline between Poland and Belarus, the so-called Tietierovka, or delivery of liquefied natural gas (LNG) into a gas terminal by the means of land transportation (graph no. 2).

Assuring additional sources of supply most often requires large investment outlays, especially that such projects should take into account potential further expansion of the distribution system and the resulting increase in the demand for gas fuel. In a situation where none of the players in the market wants to take the risk of an investment that is not optimized, the decision-making process to start an expansion of the system is often difficult and time-consuming. The development of adequate sources of supply can only be assured by a partner-like, close, and responsible cooperation between the operators of the distribution and transfer system, the suppliers of gas, the local administration, and the final customers. Such cooperation should assure fair sharing of both potential profits and risk between all the participants in this process.

While discussing the technical conditions of the MDSO’s operation, it is worth mentioning the „island” character of the distribution system, which is a result of the split of the system into the transfer part and the distribution part that has been made during the reorganization of the sector, and of the insufficient demand for natural gas that has been in place for many years and the consequent the lack of projects to expand the gas supply. Consequently, the company may frequently be forced to cancel smaller projects aimed at expanding the supply and connecting new customers and even to refuse to connect customers who are very attractive with respect to their potential usage and to their gas intake characteristics. Using the LNG technology may be a solution to the „island” nature of the distribution system and the resulting lack of supply sources. However, in this case, an individual approach to each project will be necessary in order to account for the varying legal, technical, and logistical circumstances of such projects.

Progress in the expansion of the distribution system under the company’s management and in building new supply sources will facilitate connecting new customers to the gas network, which will in turn result in fewer instances of abandonment of supply and connection projects and thus increase the benefits to both the customers and the operator.

Market conditions of expansion of the distribution system

What is an equally important factor in making development decisions is the existence of a market for the distribution service that the company provides, that is of adequate demand for gas fuel. In deciding to build another section of the distribution network, the operator must have a minimum of certainty that the revenue generated as a result of this project will bring a return, in a reasonable amount of time, of the expenditures, and suffice to cover the cost of maintenance and safe operation, which are fixed costs independent of the rate of utilization of the pipeline. Due to this concern, the supply and connection projects do not always meet the expectations of potential customers, the trading companies (who do not bear the risk of long-term involvement in the construction and maintenance of the network), the national and local government, and the local communities who sometimes expect that the operator company, who works in accordance with the principles of the free market, should fulfill its mission to supply gas, and thus improve the standard of living, without any economic justification. What may be a solution to the problem of meeting the expectations of the market is the formula of consulting the development and modernization projects for the next several years. This would serve the purpose of verifying the assumptions concerning the existing and planned demand for natural gas. Such consultations could take the shape, on the part of the distribution system operator, of a publicly presented and available multi-year (for example 10-year) Development plan. Such plan could take the shape of an incremental, optional document that presents various options of development in the market for gas and the expansion of the supply infrastructure in the context of continuously updated economic analyses. Such a plan would inform the customers of potential expansion of the network and assist them in long term planning of natural gas supply. For the distribution system operator it would constitute a basis for formulating even more reliable development plans (in accordance with the provisions of the statute on energy) and for long-term financial planning of its operations.

The local government administration plays an essential role in the context of the issue of expansion of the distribution network. On the one hand, together the energy consumers, the local government administration is the main factor affecting demand for gas and for expansion of the network. On a regional scale, through its regional policies, it determines the position of the operator and of gas fuel on the energy map and in infrastructural plans. The laws that are currently in force and that regulate these issues explicitly limit the influence of the operator on the spacial and energy planning, without requiring the local government authorities to consult their plans with the gas company (the operator or the gas trading company) and only giving the latter the right to present its remarks in the process of social consultations. Consequently, if the operator (in cooperation with the gas trading company) does not include the locally planned facilities in its investment plans, the need to expand the natural gas distribution network may even go unnoticed. On the other hand, good cooperation with local government entities allows for a much more effective process of preparation and performance of expansion, modernization, and connection projects. Improving relations with local authorities, especially in the area of expansion of the distribution network, was one of the key reasons for organizational changes in the MDSO, namely the consolidation of the Gas Distribution Districts (formerly the Gas Distribution Plants), the creation of the 6 Gas Utility Divisions, and granting more authority in this respect to the managers of those units.

Absorption of European Union funds

One of the outcomes of Poland’s accession to the European Union, besides the need to implement the Union’s laws on liberalization of the energy market, was the inclusion of Polish enterprises in the European structural policies. Companies in the gas sector can also apply for funding in the the 2007 – 2013 budget period. The list of key projects of the 10th Priority Axis of Operational Programme Infrastructure And Environment (OPIE) includes investment project of the PGNiG and the Gaz-System companies. The PGNiG will receive financing for, among others, the construction of the LNG terminal on the Polish Baltic coast, and for the construction and expansion of underground gas storage reservoirs, while the Gaz-System company is planning to use the EU funds to build and modernize those sections of the transfer network that are strategic from the standpoint of energy security. The following three projects are essential to the availability of fas fuel sources in the MDSO’s area of operation:

KPMG (Cavern Underground Gas Storage) Mogilno – Odolanów, including the construction of a pipeline that allows the connection of the storage reservoirs in Mogilno and in Wierzchowice,
Piotrków Trybunalski – Tworóg, including the construction of a pipeline as a part of modernization of the line connecting Silesia with the Warsaw metropolitan area, and
Gostynin – Płońsk, including the construction of a pipeline as a part of modernization of the main transit pipeline between Włocławek and Rembelszczyzna (graph no. 2).

The first two projects provide additional possibilities to expand the distribution network in the Łódzkie and Mazowieckie Provinces. The third project, by strengthening the supply system in the direction of the Uniszki junction and by allowing for more gas to be transferred towards the Warmia i Mazury region, may in the future be a basis for expanding the distribution system towards the north-eastern region, the „green lungs”, of Poland. Nevertheless, as it has been stated before, it will not completely solve the problem of inadequate supply sources in the north-eastern region of Poland.

Gas distribution companies will also be able to take advantage of direct financing by the EU in the next few years. Measure 10.2 of the OPIE provides for financing projects involving construction and expansion of natural gas distribution systems, and indicates the north-eastern part of Poland as a priority. The amount of EU funds allocated to this activity is over 300 million euro and potential beneficiaries can apply for subsidies in a contest procedure. It is in the interest of all gas distribution system operators to use as much EU funds as possible and, due to the area in which the MDSO operates, our company will approach this issue as a top priority. With this in mind, we are working on identifying those investment tasks that match the strategic goals of the OPIE and simultaneously meet the criteria for projects to be financed, i.e. assure an increase in gas transfer capacity and in the number of recipients.

Notably, gas distribution system operators can take advantage not only of funds allocated to investment projects. Since 2006, the MDSO has successfully used the money coming from the European Social Fund in the program to comprehensively increase the qualifications of its employees. The value of the training project to be conducted until 2008 exceeds 4 million zlotys, while the participation of the MDSO is less than 10% of this amount. Therefore, we are already planning to continue our employee training activities to take advantage of the European Union funds for the years 2007 – 2013.

Conclusion

The aspects presented in this article constitute an effort to specify the challenges and limitations that distribution system operators face in the liberalized marketplace, as seen by the MDSO. The obstacles in the investment process may constitute a starting point for discussion on introducing the necessary changes in the legal system for the purpose of improving the conditions of preparation and performance of line project, which in turn may greatly influence the use of European funds available in the framework of the OPIE. The discussed aspects may also be a basis for a detailed strategic analysis required for the formulation of the operators’ strategic documents, for setting goals and identifying tasks that need to be completed to reach these goals.

The long-term expansion of the gas distribution system requires decisions that consider both the technical and technological characteristics of the distribution and transfer system and the needs of the market and the directions of gas supply. A distribution system operator cannot make these decisions on its own and, therefore, needs to actively cooperate with all players in the gas supply market, to communicate and consult expansion plans with its partners: the gas trading companies, the local government entities, and the final customers. Such communication and consultation is necessary to make credible growth plans of the distribution system operators. This process could take place through a long-term Development plan that would be available to all interested parties and would include a vision of growth of the operator and would simultaneously indicate the long-term plans of expansion of the gas distribution system.