Energia XXXIV
Dodatek reklamowy do RZECZPOSPOLITEJ.
nr 60 (6440) 12 marca 2003 r.

Wyniki negocjacji akcesyjnych w obszarach energii i ochrony środowiska

Wypowiedź Jana Truszczyńskiego, podsekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, pełnomocnika rządu ds. negocjacji o członkostwo Polski w Unii Europejskiej

Obszar negocjacyjny środowisko okazał się jednym z najbardziej złożonych w całym procesie negocjacyjnym, zarówno pod względem dostosowawczym ustawodawstwa polskiego do dorobku prawnego UE, jak i możliwości wdrażania norm ustanowionych w licznych dyrektywach i innych wspólnotowych aktach prawnych. Negocjacje akcesyjne w tym obszarze – nie licząc wielu sesji porównywania i sprawdzania ustawodawstwa polskiego i acquis communautaire w roku 1998 – Polska rozpoczęła 7 grudnia 1999 roku, a zakończyła tymczasowo 26 października 2001 roku. Przysłówek „tymczasowo” jest tu potrzebny i adekwatny; zakończyliśmy bowiem wówczas negocjowanie wszystkiego, co z zatwierdzonego do końca roku 1999 ustawodawstwa UE należało przenieść do ustawodawstwa polskiego i zaplanować jego wdrożenie przez stronę polską. Już pod koniec roku 2001 i na początku 2002 okazało się jednak, że będziemy mieć większe problemy z transpozycją i wdrożeniem jednej z dyrektyw, przyjętych przez Radę UE i Parlament Europejski właśnie pod koniec roku 2001.

Zwracam uwagę na jedną z tych dyrektyw, tym bardziej że znalazła się ona w instrumentarium prawnym obszaru środowisko, ale jej treść i zasięg merytoryczny odnoszą się właśnie do sektora energetycznego. Będzie o niej mowa bardziej szczegółowo w dalszej części niniejszej wypowiedzi. Tak więc, po kilkumiesięcznych przygotowaniach stanowiska w pierwszej połowie roku 2002 w Warszawie, zwróciliśmy się do prezydencji duńskiej o ponowne otwarcie negocjacji i po przyjęciu przez Radę UE wspólnego stanowiska w dniu 26 listopada 2002 roku dopiero mogliśmy powiedzieć, że rzeczywiście zakończyliśmy negocjacje w obszarze środowisko. Całość procesu negocjacyjnego natomiast zakończyliśmy, jak wiadomo, 13 grudnia 2002 roku w Kopenhadze.

Ale zacznijmy od początku. Obszar negocjacyjny środowisko obejmuje szeroko rozumianą ochronę przyrody, szczegółowe zagadnienia jakości powietrza, czystości wód, zanieczyszczeń przemysłowych, gospodarki odpadami, bezpieczeństwa jądrowego i ochrony przed promieniowaniem, a także chemikaliów i organizmów zmodyfikowanych genetycznie. W czasie blisko 5-letnich zmagań przy stole negocjacyjnym odnieśliśmy się do wszystkich wyżej wymienionych zagadnień tego wielosektorowego obszaru negocjacyjnego. Jeśli więc mówimy np. o ochronie przyrody, to w negocjacjach akcesyjnych zastanawialiśmy się w tym kontekście i nad ochroną rzadkich gatunków ptaków i ich siedlisk, ale też i nad innymi aspektami tzw. ustawodawstwa horyzontalnego; w państwach członkowskich UE kojarzone jest ono np. z prawem obywatela do rzetelnej informacji o stanie środowiska w miejscu, w którym – dla przykładu – chciałby się osiedlić, jak też z prawem władz lokalnych, odpowiedzialnych za stan środowiska w tym miejscu, do wydania – lub nie – zgody na zbudowanie przez niego zakładu przemysłowego. Nie ulega wątpliwości, że łatwiej mu będzie uzyskać taką zgodę, jeśli będzie chciał wybudować oczyszczalnię ścieków niż np. uruchomić produkcję urządzeń plastikowych. Jeśli pomyśleć o jakości powietrza, to na stole negocjacyjnym znalazły się ważne, ale także kosztowne inwestycje, których zadaniem będzie wyeliminowanie lub drastyczne zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza przez setki zakładów przemysłowych, w tym elektrownie i elektrociepłownie oraz setki tysięcy pojazdów poruszających się po drogach i tzw. maszyn jezdnych (emitujących zanieczyszczenia powietrza i hałas) poza ich obrębem. Podobnie w przypadku jakości wód. Tu dyskusje koncentrowały się zarówno na parametrach wody przeznaczonej do konsumpcji przez ludność, jak i wód ściekowych oraz zanieczyszczeniach ziemi przez nie powodowanych, a negocjacje na uzyskaniu możliwie najdłuższych okresów przejściowych, ponieważ na ogromne inwestycje, w tej właśnie dziedzinie jedne z największych w całym obszarze środowisko, po prostu zabraknie nam środków nie tylko dziś i jutro, ale także za pięć lub osiem lat.

Innymi słowy, można powiedzieć, że osią negocjacji w omawianych obszarach było: najpierw wypracowanie i przyjęcie przez kompetentne władze polskie ustawodawstwa zgodnego z ustawodawstwem Unii Europejskiej, a następnie – po przeprowadzeniu szczegółowych analiz dotyczących możliwości dojścia do ustalonych norm i wdrożenia postanowień newralgicznych instrumentów prawnych, najczęściej dyrektyw Rady i Parlamentu Europejskiego – wynegocjowanie okresów przejściowych dla uzyskania dłuższego horyzontu czasowego na realizację niezbędnych inwestycji w przypadkach, w których, bez okresów przejściowych, nasze analizy wykazywały brak możliwości ich realizacji.

Pierwsza wersja stanowiska negocjacyjnego Polski w obszarze środowisko została przyjęta przez Radę Ministrów 5 października 1999 roku, a następnie przedstawiona Komisji Europejskiej; zawierała wnioski o 16 okresów przejściowych, z których najdłuższe sięgały 10 – 13 lat (np. od 1 stycznia 2002 roku – czasowej cezury przyjętej przez stronę polską za datę gotowości do członkostwa w Unii Europejskiej – do 31 grudnia 2015 roku). W Brukseli wywołało to, najdelikatniej mówiąc, zaniepokojenie liczbą wniosków i dezaprobatę postulowanymi horyzontami czasowymi. Reakcja Komisji była, można powiedzieć, druzgocąca; zawierała prawie 20 stronic maszynopisu pytań i próśb o bardziej szczegółowe uzasadnienie prawie każdego wniosku, wątpliwości co do zasadności wnoszenia o tak dużą ich liczbę, a wreszcie nalegań o zmniejszenie ich ilości. Całość była zaopatrzona w argumentację, iż polskie stanowisko w przedstawionej wersji jest nierealistyczne, wymaga uzupełnienia, a przynajmniej przedstawienia realistycznych harmonogramów implementacji dyrektyw, włącznie z harmonogramami finansowymi. Z biegiem czasu, po dwóch latach trudnych konsultacji i ogromnego wysiłku kilku instytucji w kraju, nie ulega wątpliwości, że także pod naciskiem Komisji Europejskiej, Polska wycofała się z kilku wniosków, albo mniej znaczących, np. dotyczących dyrektyw ramowych, albo dotyczących dyrektyw (jak np. tzw. dyrektywy azotanowej), co do których, po ponownym, uważnym przestudiowaniu tekstu, nie musieliśmy ubiegać się o okresy przejściowe.

Ostatecznie, uzyskaliśmy łącznie dziesięć okresów przejściowych, w tym kilka mocno rozbudowanych (np. 3 lub 4 okresy przejściowe odnoszące się do poszczególnych postanowień lub norm zawartych w jednej i tej samej dyrektywie). Jeśli chodzi o ilość: dziewięć okresów przejściowych zostało zatwierdzonych 26 października 2001 roku, a jeden 25 listopada 2002 roku, na zakończenie negocjacji po ich ponownym otwarciu. Początek każdego z nich zależy albo od daty wejścia w życie – dla Polski – wymienionych niżej dyrektyw, albo od daty, w przyszłości, obowiązywania norm, wyraźnie zaznaczonej w niektórych dyrektywach. Należy również podkreślić, że w porównaniu z pozostałymi państwami kandydującymi Polska uzyskała najwięcej rozwiązań przejściowych; inni kandydaci uzyskali najwyżej cztery okresy przejściowe. Przedstawiciele państw członkowskich UE, w odpowiedzi na formułowane w tym kierunku zarzuty, podkreślali jednak, że ich zgoda na niektóre polskie postulaty nie oznaczała uprzywilejowania Polski w negocjacjach, a jedynie jest odzwierciedleniem ogromu problemów i wymaganych nakładów inwestycyjnych, jakie czekają w Polsce na realizację, tak w obszarze środowisko, jak i energia.

Okresy przejściowe odnoszą się do:

1. oczyszczania ścieków komunalnych (dyrektywa 91/271/EWG); wynegocjowano tu faktycznie cztery zróżnicowane okresy przejściowe (w zależności od rodzaju aglomeracji): do 31 grudnia 2008 roku w odniesieniu do systemów kanalizacji zbiorczej dla aglomeracji powyżej 10000 tzw. równoważnej liczby mieszkańców (RLM); do 31 grudnia 2015 roku w odniesieniu do systemów kanalizacji zbiorczej dla aglomeracji od 2000 do 10000 równoważnej liczby mieszkańców; do 31 grudnia 2015 roku dla zrzutów ścieków z aglomeracji od 15000 RLM do ponad 100000 RLM oraz okres przejściowy do 31 grudnia 2010 roku w odniesieniu do oczyszczalni ścieków w zakładach sektora przemysłu rolno-spożywczego.
2. zintegrowanego zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń (dyrektywa 96/61/WE): okres przejściowy do 31 grudnia 2010 roku dla 65 zanieczyszczających powietrze i wody powierzchniowe i/lub gruntowe zakładów przemysłowych znajdujących się na liście załączonej do stanowiska negocjacyjnego.
3. opakowań i odpadów opakowaniowych (dyrektywa 94/62/WE): okres przejściowy do 31 grudnia 2007 roku.
4. składowisk odpadów (dyrektywa 99/31/WE): okres przejściowy do 1 lipca 2012 roku, na modernizację istniejących lub budowę nowych składowisk odpadów.
5. zanieczyszczeń powodowanych przez niektóre substancje odprowadzane do środowiska wodnego (dyrektywa 76/464/EWG wraz z tzw. dyrektywami córkami, odnoszącymi się do różnego rodzaju substancji niebezpiecznych): okres przejściowy do 31 grudnia 2007 roku.
6. redukcji zawartości siarki w paliwach płynnych (dyrektywa 99/32/WE): okres przejściowy do 31 grudnia 2006 roku.
7. kontrolowania emisji lotnych związków organicznych powstających przy magazynowaniu benzyn i ich dystrybucji z terminali do stacji obsługi (dyrektywa 94/63/WE): okres przejściowy do 31 grudnia 2005 roku dotyczący istniejących instalacji do magazynowania benzyn, niezależnie od przepustowości rocznej bazy magazynowej, instalacji do załadunku i rozładunku cystern na istniejących terminalach oraz instalacji do załadowywania zbiorników istniejących stacji paliw, jak również okres przejściowy do 31 grudnia 2004 r. na wymagania dotyczące instalacji do rozładunku i załadunku cystern na istniejących terminalach o rocznej przepustowości powyżej 150 tys. ton benzyn.
8. ochrony przed promieniowaniem jonizującym ze źródeł medycznych (dyrektywa 97/43/EURATOM): okres przejściowy do 31 grudnia 2006 roku.
9. nadzoru i kontroli przesyłania odpadów w obrębie Wspólnoty Europejskiej i poza jej terytorium (rozporządzenie EWG/259/93): okres przejściowy do 31 grudnia 2007 roku. Jak już wspomniałem wcześniej, w wyniku analiz prawa wspólnotowego przyjętego po roku 1999, wystąpiliśmy o dodatkowy okres przejściowy w odniesieniu do jednej z najnowszych dyrektyw Rady UE i Parlamentu Europejskiego, odnoszących się tym razem zarówno do obszaru środowisko, jak i energia. Mam na myśli dyrektywę 2001/80/WE w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych obiektów energetycznego spalania paliw. Proponowane w niej normy implikują nowe, poważne inwestycje w sektorze energetycznym. Dlatego po wielomiesięcznych bezpośrednich dyskusjach ze środowiskiem energetyków oraz konsultacji z Komisją Europejską i państwami członkowskimi UE, Polska wystąpiła z dobrym uzasadnieniem i uzyskała na wdrożenie tej dyrektywy:
10. okres przejściowy – od 1 stycznia 2008 do 31 grudnia 2015 roku – na emisje dwutlenku siarki; od 1 stycznia 2008 do 31 grudnia 2017 roku na emisje pyłów i od 1 stycznia 2016 do 31 grudnia 2017 roku na emisje tlenków azotu, dla wszystkich polskich elektrowni i elektrociepłowni, które znalazły się na liście załączonej do polskiego stanowiska negocjacyjnego dotyczącego tej dyrektywy.

Negocjacje w obszarze środowisko bardzo wyraźnie pokazały, że ochrona środowiska w Polsce, pomimo ogromnych nakładów finansowych w ostatnim 10-leciu, przeznaczania do tej pory znacznych, jednych z największych procentowo w świecie, funduszy z budżetu państwa (1,6 – 1,8% PKB), wymaga dalszych, nie mniejszych niż do tej pory, inwestycji proekologicznych, aby osiągnąć normy czystości wód i ziemi oraz jakości powietrza, przewidziane w konkretnych dyrektywach UE.

Jeśli chodzi o obszar energia, zasadnicze elementy wspólnotowych przepisów dotyczą zasad tworzenia wewnętrznego rynku gazu i energii elektrycznej, przejrzystości cen, warunków tranzytu gazu, współdziałania w zakresie rozwoju transeuropejskich sieci energetycznych, utrzymywania obowiązkowych zapasów paliw płynnych, jak również zasad pomocy państwa dla górnictwa węglowego, energetyki jądrowej i energetycznej efektywności urządzeń. W wyjściowej wersji stanowiska negocjacyjnego – otwarcie negocjacji nastąpiło 12 listopada 1999 roku, a zamknięcie 27 lipca 2001 roku – zadeklarowaliśmy wdrożenie całości acquis communautaire w tym obszarze z wyjątkiem przepisów dotyczących obowiązkowych zapasów paliw. W tej sprawie, a konkretnie w odniesieniu do obowiązku utrzymywania minimalnych zapasów ropy naftowej i/lub paliw płynnych – chodzi o implementację dyrektywy 68/414/EWG zaktualizowanej dyr. 72/425/EWG – Polska uzyskała okres przejściowy do 31 grudnia 2008 roku. Zobowiązanie do utrzymywania obowiązkowych zapasów paliw płynnych oraz zróżnicowanie źródeł zaopatrzenia w gaz przyczyniają się do podwyższenia bezpieczeństwa energetycznego kraju.

W następstwie uzgodnień negocjacyjnych rząd przyjął zrewidowane założenia polityki energetycznej Polski do roku 2020, w których przewidziane zostały, w odpowiedniej perspektywie czasowej, dalsze zmiany mające na celu zapewnienie odpowiedniego poziomu konkurencyjności sektora energetycznego oraz nowy program prywatyzacji i restrukturyzacji sektora gazowego.

W konkluzji można stwierdzić, że w omówionych szerzej obu obszarach negocjacyjnych, w najbliższych 15 – 20 latach czeka nas wielki, w ocenie ekspertów wynoszący 120 – 140 miliardów złotych, wysiłek inwestycyjny. Chodzi o zamknięcie starych, wysłużonych, potwornie zanieczyszczających powietrze elektrowni i elektrociepłowni i budowę instalacji nowoczesnych; budowę ponad tysiąca oczyszczalni ścieków, budowę nowych i/lub unowocześnienie istniejących składowisk odpadów, wreszcie unowocześnienie setek zakładów przemysłowych przemysłu ciężkiego. Ostatecznym celem tego wysiłku jest lepsze zdrowie społeczeństwa polskiego i lepsze warunki życia w mieście i na wsi. Realizacja zadań w obu obszarach negocjacyjnych będzie również testem na skuteczność harmonizacji działalności wielu resortów gospodarczych: przemysłu ciężkiego, rolnictwa, energetyki, transportu, a przede wszystkim koordynacyjnych możliwości resortu środowiska.

Wypowiedź z konferencji „Uwarunkowania wynikające z przystąpienia do Unii Europejskiej – energetyka” znajduje się na stronie www.igeos.prv.pl. Wersja robocza Traktatu o przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej znajduje się na stronie www.negocjacje.gov.pl

 

• Informacje o Ministerstwie Spraw Zagranicznych

Energia XXXIV
Dodatek reklamowy do RZECZPOSPOLITEJ.
nr 60 (6440) 12 marca 2003 r.

Wyniki negocjacji akcesyjnych w obszarach energii i ochrony środowiska

Wypowiedź Jana Truszczyńskiego, podsekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, pełnomocnika rządu ds. negocjacji o członkostwo Polski w Unii Europejskiej

Obszar negocjacyjny środowisko okazał się jednym z najbardziej złożonych w całym procesie negocjacyjnym, zarówno pod względem dostosowawczym ustawodawstwa polskiego do dorobku prawnego UE, jak i możliwości wdrażania norm ustanowionych w licznych dyrektywach i innych wspólnotowych aktach prawnych. Negocjacje akcesyjne w tym obszarze – nie licząc wielu sesji porównywania i sprawdzania ustawodawstwa polskiego i acquis communautaire w roku 1998 – Polska rozpoczęła 7 grudnia 1999 roku, a zakończyła tymczasowo 26 października 2001 roku. Przysłówek „tymczasowo” jest tu potrzebny i adekwatny; zakończyliśmy bowiem wówczas negocjowanie wszystkiego, co z zatwierdzonego do końca roku 1999 ustawodawstwa UE należało przenieść do ustawodawstwa polskiego i zaplanować jego wdrożenie przez stronę polską. Już pod koniec roku 2001 i na początku 2002 okazało się jednak, że będziemy mieć większe problemy z transpozycją i wdrożeniem jednej z dyrektyw, przyjętych przez Radę UE i Parlament Europejski właśnie pod koniec roku 2001.

Zwracam uwagę na jedną z tych dyrektyw, tym bardziej że znalazła się ona w instrumentarium prawnym obszaru środowisko, ale jej treść i zasięg merytoryczny odnoszą się właśnie do sektora energetycznego. Będzie o niej mowa bardziej szczegółowo w dalszej części niniejszej wypowiedzi. Tak więc, po kilkumiesięcznych przygotowaniach stanowiska w pierwszej połowie roku 2002 w Warszawie, zwróciliśmy się do prezydencji duńskiej o ponowne otwarcie negocjacji i po przyjęciu przez Radę UE wspólnego stanowiska w dniu 26 listopada 2002 roku dopiero mogliśmy powiedzieć, że rzeczywiście zakończyliśmy negocjacje w obszarze środowisko. Całość procesu negocjacyjnego natomiast zakończyliśmy, jak wiadomo, 13 grudnia 2002 roku w Kopenhadze.

Ale zacznijmy od początku. Obszar negocjacyjny środowisko obejmuje szeroko rozumianą ochronę przyrody, szczegółowe zagadnienia jakości powietrza, czystości wód, zanieczyszczeń przemysłowych, gospodarki odpadami, bezpieczeństwa jądrowego i ochrony przed promieniowaniem, a także chemikaliów i organizmów zmodyfikowanych genetycznie. W czasie blisko 5-letnich zmagań przy stole negocjacyjnym odnieśliśmy się do wszystkich wyżej wymienionych zagadnień tego wielosektorowego obszaru negocjacyjnego. Jeśli więc mówimy np. o ochronie przyrody, to w negocjacjach akcesyjnych zastanawialiśmy się w tym kontekście i nad ochroną rzadkich gatunków ptaków i ich siedlisk, ale też i nad innymi aspektami tzw. ustawodawstwa horyzontalnego; w państwach członkowskich UE kojarzone jest ono np. z prawem obywatela do rzetelnej informacji o stanie środowiska w miejscu, w którym – dla przykładu – chciałby się osiedlić, jak też z prawem władz lokalnych, odpowiedzialnych za stan środowiska w tym miejscu, do wydania – lub nie – zgody na zbudowanie przez niego zakładu przemysłowego. Nie ulega wątpliwości, że łatwiej mu będzie uzyskać taką zgodę, jeśli będzie chciał wybudować oczyszczalnię ścieków niż np. uruchomić produkcję urządzeń plastikowych. Jeśli pomyśleć o jakości powietrza, to na stole negocjacyjnym znalazły się ważne, ale także kosztowne inwestycje, których zadaniem będzie wyeliminowanie lub drastyczne zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza przez setki zakładów przemysłowych, w tym elektrownie i elektrociepłownie oraz setki tysięcy pojazdów poruszających się po drogach i tzw. maszyn jezdnych (emitujących zanieczyszczenia powietrza i hałas) poza ich obrębem. Podobnie w przypadku jakości wód. Tu dyskusje koncentrowały się zarówno na parametrach wody przeznaczonej do konsumpcji przez ludność, jak i wód ściekowych oraz zanieczyszczeniach ziemi przez nie powodowanych, a negocjacje na uzyskaniu możliwie najdłuższych okresów przejściowych, ponieważ na ogromne inwestycje, w tej właśnie dziedzinie jedne z największych w całym obszarze środowisko, po prostu zabraknie nam środków nie tylko dziś i jutro, ale także za pięć lub osiem lat.

Innymi słowy, można powiedzieć, że osią negocjacji w omawianych obszarach było: najpierw wypracowanie i przyjęcie przez kompetentne władze polskie ustawodawstwa zgodnego z ustawodawstwem Unii Europejskiej, a następnie – po przeprowadzeniu szczegółowych analiz dotyczących możliwości dojścia do ustalonych norm i wdrożenia postanowień newralgicznych instrumentów prawnych, najczęściej dyrektyw Rady i Parlamentu Europejskiego – wynegocjowanie okresów przejściowych dla uzyskania dłuższego horyzontu czasowego na realizację niezbędnych inwestycji w przypadkach, w których, bez okresów przejściowych, nasze analizy wykazywały brak możliwości ich realizacji.

Pierwsza wersja stanowiska negocjacyjnego Polski w obszarze środowisko została przyjęta przez Radę Ministrów 5 października 1999 roku, a następnie przedstawiona Komisji Europejskiej; zawierała wnioski o 16 okresów przejściowych, z których najdłuższe sięgały 10 – 13 lat (np. od 1 stycznia 2002 roku – czasowej cezury przyjętej przez stronę polską za datę gotowości do członkostwa w Unii Europejskiej – do 31 grudnia 2015 roku). W Brukseli wywołało to, najdelikatniej mówiąc, zaniepokojenie liczbą wniosków i dezaprobatę postulowanymi horyzontami czasowymi. Reakcja Komisji była, można powiedzieć, druzgocąca; zawierała prawie 20 stronic maszynopisu pytań i próśb o bardziej szczegółowe uzasadnienie prawie każdego wniosku, wątpliwości co do zasadności wnoszenia o tak dużą ich liczbę, a wreszcie nalegań o zmniejszenie ich ilości. Całość była zaopatrzona w argumentację, iż polskie stanowisko w przedstawionej wersji jest nierealistyczne, wymaga uzupełnienia, a przynajmniej przedstawienia realistycznych harmonogramów implementacji dyrektyw, włącznie z harmonogramami finansowymi. Z biegiem czasu, po dwóch latach trudnych konsultacji i ogromnego wysiłku kilku instytucji w kraju, nie ulega wątpliwości, że także pod naciskiem Komisji Europejskiej, Polska wycofała się z kilku wniosków, albo mniej znaczących, np. dotyczących dyrektyw ramowych, albo dotyczących dyrektyw (jak np. tzw. dyrektywy azotanowej), co do których, po ponownym, uważnym przestudiowaniu tekstu, nie musieliśmy ubiegać się o okresy przejściowe.

Ostatecznie, uzyskaliśmy łącznie dziesięć okresów przejściowych, w tym kilka mocno rozbudowanych (np. 3 lub 4 okresy przejściowe odnoszące się do poszczególnych postanowień lub norm zawartych w jednej i tej samej dyrektywie). Jeśli chodzi o ilość: dziewięć okresów przejściowych zostało zatwierdzonych 26 października 2001 roku, a jeden 25 listopada 2002 roku, na zakończenie negocjacji po ich ponownym otwarciu. Początek każdego z nich zależy albo od daty wejścia w życie – dla Polski – wymienionych niżej dyrektyw, albo od daty, w przyszłości, obowiązywania norm, wyraźnie zaznaczonej w niektórych dyrektywach. Należy również podkreślić, że w porównaniu z pozostałymi państwami kandydującymi Polska uzyskała najwięcej rozwiązań przejściowych; inni kandydaci uzyskali najwyżej cztery okresy przejściowe. Przedstawiciele państw członkowskich UE, w odpowiedzi na formułowane w tym kierunku zarzuty, podkreślali jednak, że ich zgoda na niektóre polskie postulaty nie oznaczała uprzywilejowania Polski w negocjacjach, a jedynie jest odzwierciedleniem ogromu problemów i wymaganych nakładów inwestycyjnych, jakie czekają w Polsce na realizację, tak w obszarze środowisko, jak i energia.

Okresy przejściowe odnoszą się do:

1. oczyszczania ścieków komunalnych (dyrektywa 91/271/EWG); wynegocjowano tu faktycznie cztery zróżnicowane okresy przejściowe (w zależności od rodzaju aglomeracji): do 31 grudnia 2008 roku w odniesieniu do systemów kanalizacji zbiorczej dla aglomeracji powyżej 10000 tzw. równoważnej liczby mieszkańców (RLM); do 31 grudnia 2015 roku w odniesieniu do systemów kanalizacji zbiorczej dla aglomeracji od 2000 do 10000 równoważnej liczby mieszkańców; do 31 grudnia 2015 roku dla zrzutów ścieków z aglomeracji od 15000 RLM do ponad 100000 RLM oraz okres przejściowy do 31 grudnia 2010 roku w odniesieniu do oczyszczalni ścieków w zakładach sektora przemysłu rolno-spożywczego.
2. zintegrowanego zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń (dyrektywa 96/61/WE): okres przejściowy do 31 grudnia 2010 roku dla 65 zanieczyszczających powietrze i wody powierzchniowe i/lub gruntowe zakładów przemysłowych znajdujących się na liście załączonej do stanowiska negocjacyjnego.
3. opakowań i odpadów opakowaniowych (dyrektywa 94/62/WE): okres przejściowy do 31 grudnia 2007 roku.
4. składowisk odpadów (dyrektywa 99/31/WE): okres przejściowy do 1 lipca 2012 roku, na modernizację istniejących lub budowę nowych składowisk odpadów.
5. zanieczyszczeń powodowanych przez niektóre substancje odprowadzane do środowiska wodnego (dyrektywa 76/464/EWG wraz z tzw. dyrektywami córkami, odnoszącymi się do różnego rodzaju substancji niebezpiecznych): okres przejściowy do 31 grudnia 2007 roku.
6. redukcji zawartości siarki w paliwach płynnych (dyrektywa 99/32/WE): okres przejściowy do 31 grudnia 2006 roku.
7. kontrolowania emisji lotnych związków organicznych powstających przy magazynowaniu benzyn i ich dystrybucji z terminali do stacji obsługi (dyrektywa 94/63/WE): okres przejściowy do 31 grudnia 2005 roku dotyczący istniejących instalacji do magazynowania benzyn, niezależnie od przepustowości rocznej bazy magazynowej, instalacji do załadunku i rozładunku cystern na istniejących terminalach oraz instalacji do załadowywania zbiorników istniejących stacji paliw, jak również okres przejściowy do 31 grudnia 2004 r. na wymagania dotyczące instalacji do rozładunku i załadunku cystern na istniejących terminalach o rocznej przepustowości powyżej 150 tys. ton benzyn.
8. ochrony przed promieniowaniem jonizującym ze źródeł medycznych (dyrektywa 97/43/EURATOM): okres przejściowy do 31 grudnia 2006 roku.
9. nadzoru i kontroli przesyłania odpadów w obrębie Wspólnoty Europejskiej i poza jej terytorium (rozporządzenie EWG/259/93): okres przejściowy do 31 grudnia 2007 roku. Jak już wspomniałem wcześniej, w wyniku analiz prawa wspólnotowego przyjętego po roku 1999, wystąpiliśmy o dodatkowy okres przejściowy w odniesieniu do jednej z najnowszych dyrektyw Rady UE i Parlamentu Europejskiego, odnoszących się tym razem zarówno do obszaru środowisko, jak i energia. Mam na myśli dyrektywę 2001/80/WE w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych obiektów energetycznego spalania paliw. Proponowane w niej normy implikują nowe, poważne inwestycje w sektorze energetycznym. Dlatego po wielomiesięcznych bezpośrednich dyskusjach ze środowiskiem energetyków oraz konsultacji z Komisją Europejską i państwami członkowskimi UE, Polska wystąpiła z dobrym uzasadnieniem i uzyskała na wdrożenie tej dyrektywy:
10. okres przejściowy – od 1 stycznia 2008 do 31 grudnia 2015 roku – na emisje dwutlenku siarki; od 1 stycznia 2008 do 31 grudnia 2017 roku na emisje pyłów i od 1 stycznia 2016 do 31 grudnia 2017 roku na emisje tlenków azotu, dla wszystkich polskich elektrowni i elektrociepłowni, które znalazły się na liście załączonej do polskiego stanowiska negocjacyjnego dotyczącego tej dyrektywy.

Negocjacje w obszarze środowisko bardzo wyraźnie pokazały, że ochrona środowiska w Polsce, pomimo ogromnych nakładów finansowych w ostatnim 10-leciu, przeznaczania do tej pory znacznych, jednych z największych procentowo w świecie, funduszy z budżetu państwa (1,6 – 1,8% PKB), wymaga dalszych, nie mniejszych niż do tej pory, inwestycji proekologicznych, aby osiągnąć normy czystości wód i ziemi oraz jakości powietrza, przewidziane w konkretnych dyrektywach UE.

Jeśli chodzi o obszar energia, zasadnicze elementy wspólnotowych przepisów dotyczą zasad tworzenia wewnętrznego rynku gazu i energii elektrycznej, przejrzystości cen, warunków tranzytu gazu, współdziałania w zakresie rozwoju transeuropejskich sieci energetycznych, utrzymywania obowiązkowych zapasów paliw płynnych, jak również zasad pomocy państwa dla górnictwa węglowego, energetyki jądrowej i energetycznej efektywności urządzeń. W wyjściowej wersji stanowiska negocjacyjnego – otwarcie negocjacji nastąpiło 12 listopada 1999 roku, a zamknięcie 27 lipca 2001 roku – zadeklarowaliśmy wdrożenie całości acquis communautaire w tym obszarze z wyjątkiem przepisów dotyczących obowiązkowych zapasów paliw. W tej sprawie, a konkretnie w odniesieniu do obowiązku utrzymywania minimalnych zapasów ropy naftowej i/lub paliw płynnych – chodzi o implementację dyrektywy 68/414/EWG zaktualizowanej dyr. 72/425/EWG – Polska uzyskała okres przejściowy do 31 grudnia 2008 roku. Zobowiązanie do utrzymywania obowiązkowych zapasów paliw płynnych oraz zróżnicowanie źródeł zaopatrzenia w gaz przyczyniają się do podwyższenia bezpieczeństwa energetycznego kraju.

W następstwie uzgodnień negocjacyjnych rząd przyjął zrewidowane założenia polityki energetycznej Polski do roku 2020, w których przewidziane zostały, w odpowiedniej perspektywie czasowej, dalsze zmiany mające na celu zapewnienie odpowiedniego poziomu konkurencyjności sektora energetycznego oraz nowy program prywatyzacji i restrukturyzacji sektora gazowego.

W konkluzji można stwierdzić, że w omówionych szerzej obu obszarach negocjacyjnych, w najbliższych 15 – 20 latach czeka nas wielki, w ocenie ekspertów wynoszący 120 – 140 miliardów złotych, wysiłek inwestycyjny. Chodzi o zamknięcie starych, wysłużonych, potwornie zanieczyszczających powietrze elektrowni i elektrociepłowni i budowę instalacji nowoczesnych; budowę ponad tysiąca oczyszczalni ścieków, budowę nowych i/lub unowocześnienie istniejących składowisk odpadów, wreszcie unowocześnienie setek zakładów przemysłowych przemysłu ciężkiego. Ostatecznym celem tego wysiłku jest lepsze zdrowie społeczeństwa polskiego i lepsze warunki życia w mieście i na wsi. Realizacja zadań w obu obszarach negocjacyjnych będzie również testem na skuteczność harmonizacji działalności wielu resortów gospodarczych: przemysłu ciężkiego, rolnictwa, energetyki, transportu, a przede wszystkim koordynacyjnych możliwości resortu środowiska.

Wypowiedź z konferencji „Uwarunkowania wynikające z przystąpienia do Unii Europejskiej – energetyka” znajduje się na stronie www.igeos.prv.pl. Wersja robocza Traktatu o przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej znajduje się na stronie www.negocjacje.gov.pl

 

• Informacje o Ministerstwie Spraw Zagranicznych