Energia XXIX
Dodatek reklamowy do RZECZPOSPOLITEJ.
nr 296 (6069) 19 grudnia 2001 r.
„…Aby przetrwać i prosperować, globalna gospodarka musi mieć silniejsze podstawy w postaci wspólnych wartości i wspólnych instytucjonalnych praktyk; musi też – w bardziej kompleksowy i powszechny sposób – wspierać społeczne cele.”
(Kofi A. Annan, sekretarz generalny ONZ „My, ludy: rola Narodów Zjednoczonych w XXI wieku.” Raport przedstawiony na Zgromadzeniu Milenijnym Narodów Zjednoczonych w marcu 2000 r.)
Wypowiedź Józefa Pękali, prezesa Zarządu Elektrowni „Opole” SA
Elektrownia „Opole” jest dziś najnowszym obiektem polskiej energetyki zawodowej zbudowanym tak, aby spełniała wymogi nowoczesności obowiązujące w gospodarce światowej. Jest jednocześnie największym zakładem produkcyjnym Opolszczyzny, trwale wpisanym w gospodarkę regionu i postrzeganym przez ten region jako jej istotny filar. Zarząd Elektrowni czyni wszystko, by była to firma zapewniająca swoim pracownikom należną im podmiotowość, zdrowe miejsce pracy, a społecznemu otoczeniu bezpieczeństwo ekologiczne oraz znaczącą pomoc ekonomiczną, socjalną i kulturową. Początki były jednak inne.
Proces lokalizacji Elektrowni „Opole” w podopolskiej wsi Brzezie rozpoczęto na początku lat siedemdziesiątych. Ostateczna decyzja zapadła po długich studiach lokalizacyjnych, uwzględniając między innymi bliską odległość od źródeł zaopatrzenia w węgiel kamienny z kopalni Górnego Śląska, możliwość wykorzystania dowozu węgla koleją lub drogą wodną po Odrze, a także bezpośredni dostęp do otwartych zasobów wodnych rzeki Mała Panew. Założenia techniczno-ekonomiczne i rozwiązania technologiczne korespondowały z ówczesnymi możliwościami zabezpieczenia budowy i eksploatacji przez gospodarkę typu socjalistycznego. Nie zawsze ambitniejsze próby nowoczesnych rozwiązań technicznych mogły zostać spełnione. Brak konkurencyjności wewnętrznej i zewnętrznej, ograniczony dostęp do rynków zagranicznych państw uprzemysłowionych, niska wrażliwość na skutki ekologiczne procesu produkcyjnego, utrwalały stare, tradycyjne podejście do rozwiązań w energetyce tamtego okresu.
Elektrownia została usytuowana w regionie o dość skomplikowanej społeczności lokalnej. Środowisko mieszkańców cechuje różnorodność pochodzenia regionalnego, etnicznego, zróżnicowane postawy, aspiracje, tożsamość, obyczaje, a przede wszystkim mentalność i preferowane systemy wartości. Około 55% mieszkańców to ludność rodzima, rdzenni Ślązacy. Pozostali mieszkańcy to ludność napływowa z różnych obszarów Polski, w tym repatrianci z terenów zabużańskich. Rozpoczęcie dużej inwestycji w określonym środowisku zawsze narusza istniejący stan stosunków społecznych, powoduje wiele napięć, zagrożeń, a nawet konfliktów. Napięcia te są jawne lub skrywane, łagodzone bądź ukryte, a często nawet pozbawione racjonalności. Podobne zjawiska miały się ujawnić również w trakcie pierwszej fazy budowy Elektrowni „Opole”. Ludność rdzennie śląska przywykła do dobrej organizacji pracy, porządku i fachowości, pracowitości i dokładności, spokoju i wierności regionalnej tradycji musiała odczuć w sposób szczególny dużą dynamikę napływu nowych pracowników o odmiennej mentalności, a równocześnie ekspansywnych postawach. Działania wywłaszczeniowe dotyczące pozbawiania niektórych rolników ziemi, swoich ojcowizn, to kolejne źródło konfliktów, zaogniania reakcji społecznych pomiędzy inwestorem a okolicznymi mieszkańcami. Narastające obawy, a nawet duże natężenia lęku o degradację środowiska przyrodniczego, o destrukcję utrwalonych tradycjami stosunków społecznych w okolicznych wioskach, potęgowała nieufność wobec prawie wszystkich deklaracji i zobowiązań budowniczych elektrowni. Mimo iż w pierwszym okresie ówczesna dyrekcja PP Elektrownia „Opole” w budowie czyniła wiele, aby pozyskać przyzwolenie przedstawicielskich gremiów lokalnych, to jednak skutek w zakresie akceptacji budowy był skromny.
Finalny okres budowy elektrowni przypada już na okres przemian politycznych i społecznych zachodzących w Polsce i innych krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Skala i ranga zachodzących zmian nie mogły nie wywrzeć wpływu, wręcz wymusić konieczności dokonania istotnych przewartościowań w strategii firmy. Efektywne i skuteczne rozwiązanie zaistniałego problemu stanowiło wręcz niezwykłe wyzwanie dla Zarządu Elektrowni. Uznaliśmy, że osiągnięcie trwałego, harmonijnego rozwoju będzie możliwe przy oparciu naszej działalności o zasady wymagające jednoczesnych starań o efektywność ekonomiczną, ochronę środowiska naturalnego i rozwój społeczny.
Przyjęliśmy, że jedynie nowoczesność o światowym standardzie w zakresie rozwiązań technicznych, technologicznych i ekologicznych może generować pożądane zmiany świadomościowe, przede wszystkim w zakresie procesów integracji społecznej, tak potrzebnej w regionie opolskim, w Polsce i Europie na progu XXI wieku. Budowa elektrowni jako bardzo dużego zakładu pracy z natury rzeczy jest okazją do szerokiej kooperacji, współdziałania z dziesiątkami przedsiębiorstw i instytucji różnych krajów świata, bowiem bez wykorzystania nowoczesnych rozwiązań powstający zakład byłby obiektem przestarzałym. Zarząd Elektrowni świadom tego faktu już od początku zainspirował szeroką współpracę ze wszystkimi koncernami energetycznymi Europy i największym w branży Stanów Zjednoczonych Ameryki, a także Japonii. Taka strategia stworzyła możliwości do współpracy, do bezpośrednich kontaktów międzynarodowych znacznej liczbie swoich pracowników. Były to między innymi staże szkoleniowe, kontrakty produkcyjne, kooperacja w działalności handlowej, itd. Tak rodziła się integracja społeczna stymulująca procesy zmian świadomościowych, mentalnych. Zakład pracy był ich podmiotem, ale skutki tej produkcji owocowały także szerzej, w środowisku społecznym, rodzinnym.
Efektem procesu inwestycyjnego prowadzonego w wyjątkowo trudnym dla gospodarki okresie jest elektrownia systemowa o mocy 1500 MW, zdolności do wytwarzania 10 mld kWh energii elektrycznej rocznie, tzn. pokrycia 8,15% zapotrzebowania kraju, o wartości produkcji rocznej bliskiej 1,5 mld zł, wartości majątku około 6 mld zł, zużyciu rocznym 3,5 mln ton węgla. Misją firmy jest wytwarzanie i sprzedaż energii elektrycznej na polskim i europejskim rynku energii elektrycznej oraz dostawa ciepła dla potrzeb regionu – na dogodnych warunkach, przy zachowaniu najwyższych standardów etyki, ochrony środowiska i bezpieczeństwa pracy. Elektrownię wybudowano w oparciu o całkowicie polską dokumentację techniczną, 92-proc. dostawy polskiego przemysłu i 100-proc. krajowe wykonawstwo robót budowlano-montażowych. W okresie realizacji przedsięwzięcia na rzecz budowy pracowało około 150 przedsiębiorstw zatrudniających ponad 75 tys. pracowników. Obecnie, w okresie eksploatacji, liczba firm uległa zmniejszeniu, jednak nadal w kooperacji pozostaje ponad 100 przedsiębiorstw zatrudniających łącznie ponad 125 tys. ludzi (nie licząc osób zatrudnionych w Polskich Kolejach Państwowych). Podkreślić należy wysoką jakość kooperacji elektrowni z interesariuszami. Świadczy o niej bardzo wysoki poziom jakości budowy, bardzo wysoki poziom kultury eksploatacji charakteryzujący się wymiernymi wskaźnikami techniczno-ekonomicznymi, a także precyzyjne rozliczanie wzajemnych zobowiązań finansowych, o marginalnym zakresie sporów (udział spraw sądowych w rozliczeniach kształtuje się na poziomie około 0,03 promila przychodów), regularnym wykonywaniu przez elektrownię swoich zobowiązań i unikaniu kar.
Bardzo istotnym czynnikiem stwarzającym możliwość zmian mentalnych, integracyjnych stała się konieczność uwzględnienia w procesie budowy i produkcji rygorystycznych wymagań ekologicznych obowiązujących w Unii Europejskiej oraz oczekiwań pochodzących z bliższego i dalszego sąsiedztwa elektrowni. Uznaliśmy, że ochrona środowiska stać się powinna integralną częścią technologii wytwarzania energii elektrycznej. W praktyce oznaczało to konieczność zastosowania urządzeń o najwyższym stopniu wykorzystania nieodnawialnych zasobów przyrody i najniższych wskaźnikach emisji zanieczyszczeń z procesów produkcyjnych oraz zainstalowanie wysoko sprawnych urządzeń ochronnych do redukcji emisji tych substancji, które, mimo najlepszych dostępnych technologii wytwarzania, mogłyby przedostawać się do środowiska. Struktura przedsiębiorstwa stworzyła warunki do tego, aby odpowiedzialność za ochronę środowiska spoczęła na wszystkich szczeblach organizacji – od pracowników bezpośrednio obsługujących urządzenia wytwórcze, po zarząd spółki. Długotrwały wysiłek nad przekształceniem obiektu „szczególnie szkodliwego dla środowiska” (wg wcześniejszych definicji) w obiekt bezpieczny ludziom i temu środowisku przyjazny przyniósł efekt. Minister środowiska przyznał Elektrowni „Opole” prestiżowy tytuł „Lider Polskiej Ekologii 2000” za „System ochrony środowiska w procesie wytwarzania energii elektrycznej i ciepła”. Stworzony przez elektrownię system kompleksowej ochrony środowiska, choć powstał na wiele lat przed skodyfikowanym dziś w postaci normy ISO 14001, międzynarodowym systemem zarządzania środowiskowego i mimo iż różnił się nieco od niego, przyniósł nie byle jakie efekty w postaci najniższych w polskiej energetyce zawodowej wskaźników emisji zanieczyszczeń do powietrza i wód, a także pozwolił na całkowite zagospodarowanie odpadów produkcyjnych. Dziś system ochrony środowiska został dostosowany do wymogów normy ISO 14001 i poddany procesowi certyfikacji. Podjęcie przez nas ekologicznego wyzwania zasadniczo poprawiło wizerunek elektrowni w społecznym otoczeniu oraz jej publiczne relacje.
Bardzo dużą wagę przywiązujemy do partnerskich stosunków z ludźmi – zarówno z pracownikami, jak i społecznością lokalną i czynimy wszystko, by elektrownia była postrzegana jako odpowiedzialna i uczciwa wobec wszystkich swoich interesariuszy. Podstawą naszej polityki wobec pracowników jest troska o odpowiednie warunki pracy i zatrudnienia przy uwzględnieniu konsekwencji, które wynikają z tego dla pracownika w jego codziennym życiu, zarówno w aspekcie zawodowym, jak i osobistym. Staramy się stworzyć takie warunki bezpieczeństwa pracy, które zminimalizowałyby ryzyko zagrożenia zawodowego na stanowiskach pracy. Wdrożyliśmy zatem system zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, potwierdzony certyfikatem spełnienia wymagań poziomu siódmego Międzynarodowego Systemu Oceny Bezpieczeństwa Pracy ISRS.
Staramy się również, by system wynagrodzeń odpowiadał rzeczywistemu wkładowi pracy pracownika i wspomagał osiągnięcie celów strategicznych firmy, a z drugiej strony dążymy do tego by poziom płac zapewniał godziwe warunki życia, szczególnie tych najniżej zarabiających. Analiza przeciętnych wynagrodzeń miesięcznych netto powiększonych o zasiłki ZUS, pięćdziesięciu najniżej zarabiających pracowników Elektrowni „Opole” wykazała, że w roku 2000 tylko 0,5% pracowników, czyli 8 osób znajdowało się w przedziale wynagrodzeń do 1400 zł netto. Jednym z elementów polityki płacowej jest podnoszenie poziomu dochodów pracowniczych poprzez stosowanie wynagrodzeń pozapłacowych. W grupie pięćdziesięciu najniżej zarabiających pracowników procentowy udział składników pozapłacowych w dochodzie brutto za rok 2000 wyniósł średnio 22,07%, co oznacza dodatek średnio 468,82 zł brutto. Przy czym najwyższy dodatek w tej grupie najniżej zarabiających wynosi 32,86%, czyli 827,64 zł brutto. Uwzględnione w tym wyliczeniu składniki pozapłacowe obejmują nagrody rzeczowe, świadczenia z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych oraz finansowany przez elektrownię Pracowniczy Program Oszczędnościowy. Jeżeli uwzględni się także dopłaty do energii elektrycznej, finansowanie profilaktyki zdrowotnej czy dokształcania, to wysokość wynagrodzeń pozapłacowych wynosi średnio 684,96 zł brutto na osobę. Nie są tu uwzględniane jednak zapomogi przyznawane z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych dla pracowników, których materialna sytuacja rodzinna jest trudna. Z niepełnych danych wynika, że liczba pracowników o dochodach na rodzinę nie zapewniających minimum socjalnego (liczonych na podstawie wynagrodzenia zasadniczego) pokrywa się z liczbą pracowników korzystających z pomocy socjalnej w Elektrowni. Elektrownia „Opole” odgrywa więc rolę bardzo istotnego czynnika stabilizującego bezpieczeństwo socjalne w regionie.
Trzeba wspomnieć również o polityce systematycznego wspierania edukacji i dokształcania zawodowego pracowników. W 2000 roku uczyło się w różnego typu szkołach i na studiach podyplomowych 158 osób na podstawie skierowania zakładu. Osoby te otrzymały zgodę elektrowni na naukę, co łączyło się m.in. z przyznaniem świadczeń dodatkowych. Bardzo ważny jest dla nas również program „Kadra 2001”, którego zadaniem jest przygotowanie kadry kierowniczej i liderów związkowych do nowych wyzwań. Procesem szkolenia i doskonalenia zawodowego objęta jest cała załoga Elektrowni „Opole”. W 2000 roku w szkoleniach uczestniczyło łącznie 1474 pracowników.
Wierzymy, że nasze działania przyczyniają się do upodmiotowienia pracownika, zwiększenia jego roli w przedsiębiorstwie, poszerzenia jego praw obywatelskich, a także do zagwarantowania mu odpowiedniego i zadowalającego wynagrodzenia, zapewniającego jemu i jego rodzinie egzystencję odpowiadającą godności ludzkiej. Czynimy wszystko, by nasi pracownicy, ale też nasi sąsiedzi i partnerzy byli beneficjantami rozwoju gospodarczego, a nie jego ofiarami.
Istotnym elementem naszej strategii służącej niwelowaniu napięć społecznych jest również polityka finansowania inwestycji służących rozwojowi regionu, a także wspieranie wszelkiego rodzaju inicjatyw obywatelskich. Podejmowane działania wynikają nie tylko z rygorów ekonomicznych, technicznych, ekologicznych, ale i z troski o godność człowieka, harmonijny rozwój, jego komfort życia i pracy w swoim miejscu zamieszkania. Lista przedsięwzięć, w których uczestniczyła elektrownia, jest bardzo długa. Obejmuje zarówno inwestycje infrastrukturalne regionu, jak i społeczne oraz kulturalne. Na podstawie zestawienia udziałów przekazanych przez elektrownię w latach 1984 – 1992 można oszacować, że wkład ten, w cenach roku 2000, wyniósł ponad 132 mln złotych. W gminie, w której położona jest elektrownia nakłady posłużyły m.in. na sfinansowanie budowy domu kultury, budynku urzędu gminy, posterunku policji, szkoły podstawowej, stacji uzdatniania wody wraz z magistralą, przebudowy i modernizacji dróg w Czarnowąsach i Dobrzeniu Wielkim, budowy stadionu sportowego i pawilonu handlowego w Dobrzeniu Wielkim. Ze środków przekazanych dla miasta Opole sfinansowano m.in. rozbudowę Ciepłowni Opole o dwa kotły ciepłownicze WP120, przebudowę dróg i ulic, budowę szkół, budowę szpitala wojewódzkiego, wyposażenie dwóch uczelni opolskich, wyposażenie straży pożarnej, wyposażenie szpitali i przychodni, budowę stacji uzdatniania wody, sieci wodociągów, kanalizacji oraz centralnego ogrzewania. Nakłady na inwestycje towarzyszące rozliczone zostały w kosztach budowy bloków energetycznych i obciążają spłatę kredytu elektrowni, ale z dzisiejszej perspektywy należy je ocenić jako przydatne dla społeczeństwa regionu oraz korzystne dla długofalowych interesów firmy.
Jako jeden z największych w regionie inwestorów Elektrownia „Opole” wybudowała osiedla mieszkaniowe dla pracowników: w Opolu, w Dobrzeniu Wielkim oraz Czarnowąsach. Ogólna liczba wybudowanych i oddanych przez elektrownię mieszkań wynosi 775, a po doliczeniu 160 udziałów w spółdzielniach mieszkaniowych oraz sprzedanych pracownikom 21 domków jednorodzinnych zbliża się do 1000. Trudno nie widzieć w tych działaniach troski o zapewnienie godnych warunków życia szerokiej rzeszy ludzi.
O ile realizacja wymienionych wcześniej przedsięwzięć wynikała po części z obowiązku prawnego, to zadania wyszczególnione poniżej mają charakter dobrowolny, wynikają z inicjatywy elektrowni. Należą tu między innymi działania zaliczane do przedsięwzięć służących dobru wspólnemu: wspieranie inicjatyw społecznych, udostępnianie własnego wyposażenia dla potrzeb mieszkańców, działalność charytatywna, a także przedsięwzięcia komercyjne generujące pozytywne zmiany strukturalne w regionie, podejmowane wspólnie z władzami gminy, powiatu, czy województwa oraz z udziałem innych organizacji, a mające na celu rozwój infrastruktury regionu, wzrost zatrudnienia, rozwój gospodarczy – zgodnie m.in. ze „Strategią rozwoju województwa opolskiego”. Dobrym przykładem partnerskiego przedsięwzięcia jest porozumienie, zawarte w roku 1997 pomiędzy Elektrownią „Opole” a wojewodą opolskim, na mocy którego elektrownia zobowiązała się do współfinansowania inwestycji z zakresu ochrony wód w sześciu gminach Opolszczyzny, położonych na obszarze głównego zbiornika wód podziemnych, który ze względu na skomplikowaną budowę geologiczną tego terenu narażony jest na kontakt z zanieczyszczonymi wodami powierzchniowymi. Łączna wartość przeznaczonych przez elektrownię środków finansowych wyniosła prawie 20 mln złotych (w cenach roku 2000). Ze środków tych finansowane są budowy gminnych oczyszczalni ścieków, kanalizacji sanitarnych oraz modernizacja składowisk odpadów komunalnych. Nie jest to jednak przedsięwzięcie charytatywne, lecz ma ono charakter komercyjny, gdyż przynosi wymierne korzyści finansowe elektrowni, m.in. z tytułu zaniechania budowy składowiska osadów z instalacji odsalania ścieków, braku kosztów składowania tych soli, niższych kosztów przygotowania wody przemysłowej. Trudno jednak kwestionować, że ma ono jednocześnie duże znaczenie dla rozwoju regionu i jego mieszkańców.
Dziś elektrownia osiąga bardzo korzystne wskaźniki funkcjonowania przedsiębiorstwa. Najniższy wskaźnik jednostkowego zużycia energii chemicznej paliwa na produkcję energii elektrycznej netto, najniższy koszt zmienny produkcji energii elektrycznej wśród elektrowni opalanych węglem kamiennym, wysokie średnie zarobki, zadowolenie pracowników, akceptacja społeczeństwa lokalnego, to tylko niektóre z parametrów efektywnie funkcjonującego przedsiębiorstwa przemysłowego. Mamy pełną świadomość, że o pozycji firmy i szansach rozwojowych decydują nie tylko zagadnienia techniczno-produkcyjne, ale także społeczna wrażliwość i odpowiedzialność podmiotu gospodarczego, zwłaszcza tak dużego jak Elektrownia „Opole”. Jesteśmy przekonani, że zysk nie powinien być jedynym miernikiem efektywności przedsiębiorstwa, ale istotną rolę muszą w nim odgrywać czynniki ludzkie i etyczne, nieodzowne dla sukcesu firmy w dłuższej perspektywie czasowej.
Wymienione wyżej przesłanki przesądziły, że jako pierwsza polska firma zdecydowaliśmy się wdrożyć w elektrowni system społecznej odpowiedzialności, zgodny z międzynarodową normą Odpowiedzialność Społeczna 8000 (SA 8000) i przystąpić do jego certyfikacji. Zarząd Elektrowni przyjął i ogłosił Politykę społeczną oraz polityki społecznej odpowiedzialności wobec poszczególnych grup interesariuszy: pracowników, dostawców i partnerów, klientów i odbiorców oraz społeczności lokalnej. System uwzględnia wszystkie wymogi normy SA 8000 i pokrywa się z ogłoszonymi przez sekretarza generalnego Narodów Zjednoczonych Kofi Annana zasadami Global Compact. Polityka społeczna uzyskała poparcie działających w Elektrowni „Opole” organizacji związkowych, które w przyjętej deklaracji oświadczyły, że wartości etyczne, na których jest ona zbudowana, stanowią fundament trwałego rozwoju naszej spółki, a wdrożenie systemu przyczyni się do wzrostu wzajemnego zaufania, zwiększy stopień identyfikacji pracowników z firmą, a także wpłynie na doskonalenie relacji z otoczeniem zewnętrznym. n
W celu uzyskania dodatkowych informacji na temat Global Compact prosimy odwiedzić stronę internetową:
www.unglobalcompact.org
(w Polsce: www.onz.org.pl)
albo skontaktować się z:
- Global Compact
Executive Office of the Secretary-General
e-mail: [email protected]
Georg Kell, tel. 001 212 963 1490
Denise O’Brien, tel. 001 212 963 4890
Fred Dubee, tel. 001 212 963 6189
Kontakt w Polsce
- Karolina Mzyk
e-mail: [email protected]
tel. 0048 22 825 9245 wew. 227
fax 0048 22 825 4958
Polityka społeczna
|
Elektrownia Opole S.A.
46-021 Brzezie k. Opola
tel. (077) 423-50-50, fax (077) 423-50-12
e-mail: [email protected]
www.elopole.com.pl
Informacje o Elektrowni Opole S.A.