Politycy powinni zrozumieć prawdziwie długoterminowy i międzynarodowy charakter gospodarki surowcowej
Polityka surowcowa to długofalowa polityka publiczna prowadzona na poziomie krajowym, która ma zapewnić przedsiębiorstwom wytwórczym dostęp do niezbędnych dla ich działalności surowców po cenie umożliwiającej im utrzymanie konkurencyjności, przy jednoczesnym dbaniu o stan środowiska naturalnego i społecznego na każdym etapie cyklu surowcowego oraz bieżące i długookresowe bezpieczeństwo gospodarcze kraju.
Podstawowe cele:
• Rozszerzenie rozpoznania budowy geologicznej i udokumentowania nowych złóż oraz ochrona udokumentowanych a niezagospodarowanych złóż lub też złóż perspektywicznych.
• Umożliwianie inwestorom efektywnej eksploatacji surowców mineralnych, w zgodzie z Koncepcją Przestrzennego Zagospodarowania Kraju i w sposób zapewniający równowagę środowiskową i społeczną.
• Wspieranie bazy wytwórczej gospodarki krajowej poprzez zapewnienie przedsiębiorstwom dostępu do surowców, w tym surowców krytycznych, na warunkach umożliwiających im utrzymanie konkurencyjności.
• Promowanie badań i edukacji zorientowanej na wykorzystanie i wdrażanie technologii zrównoważonego ekonomicznie, społecznie i środowiskowo zagospodarowania i odzysku surowców mineralnych.
• Inicjowanie takich form współpracy międzynarodowej, szczególnie w ramach UE, które będą przyczyniać się do bezpieczeństwa gospodarczego i rozwoju polskiej gospodarki.
Bariery polityki surowcowej:
• Silosowość struktur administracji publicznej.
• Niskie (wąskotechniczne) kompetencje analityczne decydentów.
• Brak sprawnych, profesjonalnych agencji rządowych.
• Ograniczone instrumentarium finansowe.
• Niski poziom oszczędności i inwestycji.
• Reaktywny styl rządzenia.
• Złe prawo i nieefektywne regulacje.
Inwestowanie w wydobycie surowców mineralnych i paliw kopalnych jest bardzo kapitałochłonne i długofalowe. Z tym związane są wysokie koszty przestrzenne, ekologiczne i społeczne.
Znaczące inwestowanie w wydobycie generuje w gospodarce długi cykl koniunkturalny, mogący zakłócać cykl rynkowy. W polityce gospodarczej trzeba umieć to uwzględnić. Zaangażowanie władzy publicznej trzeba więc konsekwentnie wiązać z długofalowymi celami strukturalnymi, a nie doraźnymi celami polityczno-koniunkturalnymi.
***
Deficyt kapitału długoterminowego może być – podobnie jak w przypadku infrastruktury – jedną z poważniejszych barier inwestowania w przemyśle wydobywczym. Dlatego w tym zakresie partnerstwo publiczno-prywatne jest szczególnie wskazane. A to wymaga m.in. specyficznych rozwiązań w sferze inżynierii finansowej.
***
Polityka surowcowa może być skuteczna tylko przy zapewnieniu całościowego spojrzenia i uwzględnieniu wielu różnych aspektów gospodarki surowcowej. Do tego niezbędna jest specjalistyczna wiedza i adekwatne instrumenty, w tym odpowiednie formuły prowadzenia makroekonomicznego i mikroekonomicznego rachunku. Taki rachunek musi uwzględniać też koszty likwidacji wydobycia.
Państwo może ograniczyć się do finansowania tylko niektórych inwestycji wydobywczych. Powinno natomiast łożyć na nowe badania geologiczne oraz na ochronę tych złóż, które nie zostały jeszcze zagospodarowane.
***
Gospodarka surowcowa musi być objęta specyficznymi i stabilnymi reżimami – koncesyjnym i podatkowym. Tradycyjny fiskalizm ją dusi, zaś niestabilność eliminuje poważnych i uczciwych inwestorów.
Przedsiębiorcy są zaskakiwani nowymi regulacjami, które w sposób istotny utrudniają pracę firm, nierzadko z dnia na dzień zmieniając warunki ich funkcjonowania na rynku. Nader często obserwujemy zjawisko psucia prawa. Wielokrotne nowelizowanie przepisów rodzi poważne trudności interpretacyjne.
Istniejące regulacje oraz praktyka działania władzy publicznej nie stwarzają przyjaznych warunków do podejmowania działalności górniczej. W szczególności uporządkowania i rewizji wymagają skala i tryb obciążenia finansowego działalności górniczej różnego rodzaju daninami oraz czasokres postępowania administracyjnego w odniesieniu do kolejnych faz procesu inwestycyjnego. Dotyczy to również pozyskiwania surowców mineralnych ze źródeł wtórnych i uregulowań prawnych promujących rozwój recyklingu.
***
Proponowane regulacje bardzo często nie są poprzedzone konieczną analizą ich skutków. Myślą przewodnią przy ich opracowywaniu jest przy tym doraźny fiskalizm, który w dłuższej perspektywie nie tylko nie generuje planowanych dochodów budżetu, ale często uniemożliwia rozwój firm, czy też wymusza ograniczenia działalności gospodarczej z oczywistymi negatywnymi skutkami dla rynku pracy.
***
Z punktu widzenia zarówno potrzeb gospodarczych, jak i wymagań ochrony środowiska konieczne jest znaczące rozszerzenie recyklingu mineralnych surowców wtórnych.
***
Przedstawiciele przemysłu wydobywczego i środowiska naukowe oczekują wykorzystania ich wiedzy zawodowej oraz wnikliwego wsłuchania się w ich postulaty przy określaniu przez organy administracji rządowej działań strategicznych.
***
Krytycznie należy ocenić to, że Polska – kraj zasobny w cenne surowce mineralne – nie ma strategii gospodarowania surowcami mineralnymi, a zwłaszcza skutecznej ochrony udokumentowanych, lecz niezagospodarowanych złóż.
