Infrastruktura – Środowisko – Energia
Dodatek promocyjno-reklamowy do „RZECZPOSPOLITEJ”.
20 grudnia 2006 r.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
Środki unijne w latach 2007-2013 przeznaczone na transport
Jak je wydać?
Wypowiedź Jarosława Paska, dyrektora Departamentu Planowania Strategicznego i Polityki Transportowej w Ministerstwie Transportu
Przyznane Polsce fundusze unijne na infrastrukturę na lata 2007-2013 wraz z dofinansowaniem krajowym 26 mld euro to bez mała połowa rocznych wydatków budżetowych Polski. Tak olbrzymimi środkami inwestycyjnymi Polska do tej pory nie dysponowała. Bez cienia przesady można powiedzieć, że będzie to największy program inwestycyjny w historii naszego kraju. Co więcej, taka szansa może się już więcej nie powtórzyć, bo pomoc unijna dla Polski może być w przyszłości znacznie mniejsza. Przy skali dostępnych środków możemy dokonać w okresie kilkunastu lat przebudowy całego systemu transportowego w Polsce, tak by osiągnąć w tej dziedzinie standardy krajów najwyżej rozwiniętych.
Planowanie strategiczne
Od lat zwraca się uwagę na brak w Polsce trwałej polityki transportowej, realizowanej konsekwentnie niezależnie od podziałów ideowych i zmian zachodzących na scenie politycznej. W sprawie zmienności planów w dziedzinie transportu krytycznie wypowiadał się Sejm, Najwyższa Izba Kontroli oraz zainteresowane środowiska zawodowe i akademickie. W przypadku transportu zmienność planów jest szczególnie szkodliwa, bowiem przygotowanie i realizacja inwestycji transportowej trwa często dłużej niż dwie pełne kadencje rządu. Zmiany planów w tej dziedzinie prowadzą więc do marnotrawstwa środków finansowych i ludzkiej energii. Programy finansowane ze środków unijnych, uzgadniane z Komisją Europejską, są elementem stabilizującym, zwiększającym trwałość planów inwestycyjnych. Towarzyszyć temu musi jednak świadomość wszystkich ugrupowań politycznych, że plany rozwoju infrastruktury nie mogą być zależne od zmian zachodzących na scenie politycznej.
Programowanie
Przeznaczenie środków na lata 2007-2013 zostało już określone. Rząd przyjął niedawno Strategię Rozwoju Kraju 2007-2013, Program Operacyjny „Infrastruktura i Środowisko” 2007-2013 oraz inne dokumenty, określające priorytetowe kierunki inwestowania i zasady wydatkowania środków unijnych. Ogólna kwota środków przeznaczonych na inwestycje transportowe w latach 2007-2013, wynosząca 19 075 mln euro, została w następujący sposób podzielona na gałęzie transportu:
Przygotowane zostały też dokumenty szczegółowe, w tym indykatywny plan inwestycji na lata 2007-2013. Największa część środków przeznaczona zostanie na budowę dróg, w tym w pierwszej kolejności autostrad i dróg ekspresowych, ale także na wzmocnienie nośności dróg istniejących i przebudowę odcinków dróg krajowych w miastach na prawach powiatu. Znaczne środki zostaną też przeznaczone na modernizację linii kolejowych, a także na zakup i modernizację taboru kolejowego. Rozwijany też będzie transport szynowy w miastach metropolitalnych, w tym kolej aglomeracyjna i komunikacja tramwajowa. W ramach tego działania sfinansowana też zostanie budowa drugiej linii metra w Warszawie. Po raz pierwszy ze środków unijnych finansowana będzie rozbudowa lotnisk. Inne działania obejmą rozwój transportu morskiego, żeglugi śródlądowej, transportu intermodalnego, a także podniesienie bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz rozwój technologii informatycznych w transporcie.
Przygotowanie projektów
Kluczowe znaczenie dla inwestycji infrastrukturalnych ma ich wcześniejsze przygotowanie. Przygotowanie inwestycji drogowej trwa kilka lat, niezbędne jest więc planowanie z dużym wyprzedzeniem. Ponieważ realizacja inwestycji infrastrukturalnych na dużą skalę rozpoczęła się dopiero w ostatnim okresie, wciąż daleko nam do sytuacji, w której gotowe projekty leżą na półce i czekają na rozpoczęcie realizacji. Kolejny okres programowania obejmuje jednak 7 lat, mamy więc szansę stopniowo zwiększać liczbę projektów gotowych do realizacji, pod warunkiem jednak, że na ten cel zostaną przeznaczone w budżecie państwa odpowiednie środki finansowe. Stworzenie tego, co po angielsku określa się mianem project pipeline jest wstępnym warunkiem powodzenia planowanego programu inwestycyjnego.
Obecnie dysponujemy wystarczającą liczbą projektów, by rozpocząć kolejny okres programowania. W obszarze infrastruktury drogowej planujemy rozpoczęcie w 2007 roku pięciu inwestycji: budowy drogi ekspresowej S3, odcinek Szczecin – Gorzów Wlkp., budowę drogi ekspresowej S2 w Warszawie, odcinek Konotopa – Puławska, budowę drogi ekspresowej S7, odc. Grójec – Białobrzegi, budowę drogi S8, odc. Konotopa – Powązkowska – Marki oraz przebudowę drogi krajowej nr 4 Machowa – Łańcut.
Niezwykle ważna jest też jakość przygotowanych projektów, w tym w pierwszej kolejności rozwiązanie wszystkich problemów własnościowych, spraw związanych z ochroną środowiska oraz uzyskanie szerokiej akceptacji społecznej dla realizacji projektu.
Przygotowanie instytucjonalne
Żeby być w stanie realizować inwestycje, najpierw trzeba zainwestować w ludzi. Pokutujące jeszcze gdzieniegdzie przekonanie, że wielki program inwestycyjny jest w stanie zrealizować garstka źle opłacanych pracowników, odchodzi już w przeszłość. Pomimo pewnej sztywności wszystkich struktur administracyjnych, rośnie świadomość potrzeby szybkiego zbudowania w pełni profesjonalnych instytucji, dysponujących odpowiednią liczbą wysoko kwalifikowanych pracowników, opłacanych według stawek rynkowych. Koszty sprawnej obsługi całego programu inwestycyjnego, gwarantującej wysoki poziom absorpcji środków, nie przekraczają 2% wartości środków inwestycyjnych, a więc oszczędzanie na tych kosztach byłoby nieracjonalne. Co więcej, 85% kosztów operacyjnych można pokryć ze środków unijnych, a więc bez poważnego obciążania budżetu państwa.
Plany Ministerstwa Transportu zbudowania takich profesjonalnych struktur obejmują stworzenie Instytucji Pośredniczącej w samym ministerstwie, stworzenie Instytucji Wdrażającej w Banku Gospodarstwa Krajowego oraz wyraźne wyodrębnienie i wzmocnienie kadrowe i płacowe pionów inwestycyjnych w Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad i w PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. Realizacja gotowych już planów w tej dziedzinie rozpocznie się na początku 2007 roku, tak by w połowie 2007 roku wszystkie te jednostki osiągnęły pełną funkcjonalność.
Wielka szansa i wielkie wyzwanie
Stworzenie sprawnego systemu absorpcji tak olbrzymich środków jest bez wątpienia olbrzymim wyzwaniem. Kluczowe dla sprostania temu wyzwaniu są dwa czynniki: śmiałość i bezkompromisowość w tworzeniu sprawnych struktur administracyjnych oraz umiejętność współdziałania wszystkich instytucji państwowych zaangażowanych w wykorzystanie środków unijnych. n
Infrastruktura – Środowisko – Energia
Dodatek promocyjno-reklamowy do „RZECZPOSPOLITEJ”.
20 grudnia 2006 r.
Project coo-financed by European Union
European Founds in 2007-2013 allocated on transportation
How to spend them?
Statement by Jarosław Pasek, Director for Strategic Planning and Transport Policy at the Ministry of Transport
The EU funding allocated to Poland for infrastructure development in 2007-2013 together with the national contribution of 26 billion euros accounts for over half of Poland’s annual budget expenditure. Poland has never had such an amount of investment resources and we can easily call it the largest investment programme in our history. This is a unique chance for the country given that EU aid may significantly decrease in the future. Thanks to the available funding, we can bring the entire transport system in Poland up to the standards of highly developed countries in between 10 and 20 years.
Strategic planning
For many years now attention has been drawn to the lack of stable transport policy in Poland, which would be systematically implemented irrespective of ideological divisions and political changes. Indeed, the changeability of transport policy has been criticised by the Sejm, the Supreme Chamber of Control (NIK) and the interested business ad academic circles. Frequent changes in planning in the area of transport are particularly harmful as preparation and implementation of transport projects often lasts more than 2 full government’s terms of office. This results in waste of financial resources and human effort. EU supported financial programmes, approved by the European Commission, exert therefore a stabilizing effect on investment plans. But they have to go hand in hand with a common political understanding that infrastructure development should be pursued regardless of the changes on the political arena.
Programming
EU assistance funding for 2007-2013 has already been allocated. The government has recently adopted the National Development Strategy for 2007-2013, Operational Programme „Infrastructure and Environment” 2007-2013 and other documents identifying priority investments and laying down principles for spending EU grants. The total funding allocated to transportation investments in 2007-2013 amounts to 19 075 million euros and has been broken down between different transport branches as shown below:
Detailed documentation has already been prepared, including indicative investment plan for 2007-2013. The majority of funding will be committed to road construction, including, first of all, motorways and express roads as well as improvement of carrying capacity of existing roads and reconstruction of national roads in cities on poviat rights. Substantial funding will be allocated to modernization of railway lines and purchase and upgrade of rolling stock. We will also develop rail transport in metropolitan cities, including agglomeration railway and tram transport and construct the second metro line in Warsaw. For the first time EU funding will also be used for the development of airports. Other tasks envisage development of maritime transport, inland navigation, intermodal transport and improvement of road safety and IT technologies in the transport sector.
Preparation of investment projects
Of key importance for infrastructure investments is their prior preparation. Since preparation of a road investments takes several years, they need to be planned well in advance. Given that infrastructure projects began to be implemented on a large scale only quite recently, it will take us much time before we arrive at a situation where ready projects are awaiting implementation. Yet the next programming period covers 7 years which allows us to systematically increase the number of projects ready for realization, provided, of course, that they are allocated adequate funding under the state budget. Development of a project pipeline is a prerequisite for success of the planned investment programme.
At present we have a sufficient number of projects to begin the next programming period. In 2007 we plan to commence five road infrastructure investments. These involve construction of the S3 express road between Szczecin and Gorzów Wielkopolski, construction of the S2 express road in Warsaw on the Kontopa – Puławska section, construction of the S7 express road between Grójec and Białobrzegi, construction of the S8 on the Kontopa – Powązkowska – Marki section, reconstruction of the national road no. 4 Machów – Łańcut.
Good quality of projects is of extreme importance. The most vital issues to be addressed include problems of ownership, environmental protection and public approval.
Institutional preparation
Implementation of investments requires investment in people. The hackneyed conviction that a large investment programme may be implemented by a handful of underpaid people is becoming a thing of the past. Despite certain rigidity of administrative structures, there is growing awareness of the need to create professional institutions with a sufficient number of highly qualified personnel who are paid market wages. Since the costs of efficient handling of the entire investment programme lies below 2% of investment resources, it would be irrational to save on them. The more so as 85% of all operating costs may be covered by Community funding with no burden for the state budget.
To create such professional structures, the Ministry of Transport plans to designate an Intermediary Institution within the ministry, create an Implementing Institution in Bank Gospodarstwa Krajowego and provide considerable financial and personnel backing for investment units at Generalna Dyrekcja Króg Krajowych i Autostrad and PKP Linie Kolejowe SA. All plans in this area will begin to be realized early 2007 so that all units are fully operational in mid 2007.
A big chance and a big challenge
Without a doubt, creation of an efficient system for absorption of the substantial EU funding available poses a big challenge. The two key success factors include courage and persistence in establishing efficient administrative structures, on the one hand, and cooperation between all state institutions involved in utilization of EU funding, on the other. n