Nasze Zdrowie VII
Dodatek promocyjno-reklamowy do „RZECZPOSPOLITEJ„.
23 listopada 2005 r.

Nowy interdyscyplinarny kierunek współczesnej medycyny

Kardiodiabetologia

Wypowiedź prof. dr. hab. med. Grzegorza Opolskiego, konsultanta krajowego w dziedzinie kardiologii

Kardiodiabetologia jest nową dziedziną medycyny na pograniczu kardiologii i diabetologii, która powstała w wyniku zrozumienia zależności epidemiologicznych oraz odmienności przebiegu i leczenia chorób układu sercowo-naczyniowego u pacjentów z cukrzycą. W ostatnich latach gwałtownie rośnie liczba chorych na cukrzycę, która ujawnia się w wieku po 40 roku życia. Szacuje się, że za około 20 lat ich liczba może podwoić się. Obecnie w Polsce prawie co 10 dorosła osoba choruje na cukrzycę. Do zasadniczych przyczyn tego niepokojącego zjawiska należą: starzenie się populacji, otyłość, coraz mniejsza aktywność fizyczna oraz dieta uboga w błonnik, a bogata w węglowodany.

Pacjent z cukrzycą to „chleb powszedni” współczesnej kardiologii. Chorzy z cukrzycą stanowią około 20% chorych hospitalizowanych z powodu świeżego zawału oraz poddawanych rewaskularyzacji wieńcowej (przezskórnej angioplastyki wieńcowej lub wszczepienia pomostów aortalno-wieńcowych). Powszechność problemu cukrzycy i chorób układu sercowo-naczyniowego potwierdza badanie Standardu Podstawowej Opieki Kardiologicznej (SPOK), realizowanego pod auspicjami „Narodowego Programu Profilaktyki i Leczenia Chorób Układu Sercowo-Naczyniowego – POLKARD 2003-2005”. Aż, co czwarty pacjent, zgłaszający się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej z powodu choroby układu krążenia, ma rozpoznaną cukrzycę.

Cukrzyca przyspiesza rozwój miażdżycy naczyń, a więc niedokrwienia narządów takich jak serce, mózg, nerki, narząd wzroku i wiele innych. W efekcie częściej dochodzi do zawału serca, udaru mózgu, niewydolności nerek czy uszkodzenia wzroku. Choroba wieńcowa jest najczęstszym powikłaniem cukrzycy i jednocześnie główną przyczyną dwu-trzykrotnie większej śmiertelności w tej grupie pacjentów. Choroby układu krążenia odpowiadają aż za 70-80% zgonów pacjentów na cukrzycę. W tym kontekście zrozumiałe jest postrzeganie cukrzycy nie tylko jako choroby metabolicznej, ale także jako choroby naczyniowej.

Liczne badania wskazują na wspólne podłoże patogenetyczne cukrzycy typu 2. i miażdżycy. Ich wspólnym mianownikiem jest zespół metaboliczny, którego głównym kryterium rozpoznania jest otyłość brzuszna (definiowana obecnie bardzo restrykcyjnie jako obwód talii > 94 cm u mężczyzn i > 80 cm u kobiet). Ponadto, aby rozpoznać ten zespół muszą być obecne co najmniej 2 dodatkowe kryteria spośród wymienionych poniżej: nieprawidłową glikemia na czczo (>= 100 mg/dl), zaburzenia lipidowe (stężenie triglicerydów >= 150 mg/dL, stężenie HDL-cholesterolu < 40 mg/dL u mężczyzn i < 50 mg/dL u kobiet) oraz nieprawidłowe ciśnienie tętnicze (> 130/85 mm Hg).

Cukrzyca rozwija się podstępnie. Z chwilą jej rozpoznania u prawie połowy chorych występują już powikłania naczyniowe. Dlatego zasadniczym problemem jest wczesne rozpoznawanie zagrożenia cukrzycą i wdrożenie właściwych działań prewencyjnych przez modyfikację stylu życia i kontrolę czynników ryzyka. Bardzo ważne miejsce w prewencji cukrzycy oraz jej powikłań miażdżycowych odgrywają badania przesiewowe. Pomiar stężenia glukozy na czczo powinien być wykonywany między innymi u osób zwiększonego ryzyka lub rozwoju cukrzycy, takich jak: otyłe, mających krewnych pierwszego stopnia chorych na cukrzycę, z nadciśnieniem tętniczym, zaburzeniami lipidowymi oraz w wieku >= 45 lat (w razie prawidłowego wyniku powtarzać co 3 lata).

Konieczne jest całkowite zaprzestanie palenia tytoniu. Podstawowym wskazaniem dietetycznym jest redukcja masy ciała u osób z otyłością brzuszną. Aby osiągnąć taki efekt, zalecana jest dieta ograniczająca spożycie tłuszczów zwierzęcych, cukrów prostych (cukier, słodycze) na rzecz węglowodanów złożonych (warzywa, owoce) i soli. Regularny wysiłek fizyczny to nieodzowny warunek prewencji cukrzycy i chorób układu krążenia (ćwiczenia aerobowe przez minimum 30 minut 4-5 razy w tygodniu). Regularny wysiłek fizyczny zwiększa wrażliwość organizmu na insulinę i zmniejsza stężenie glukozy we krwi.

Aktualne zalecenia leczenia chorego na cukrzycę na równi z normalizacją glikemii stawiają uzyskanie prawidłowych wartości ciśnienia tętniczego oraz lipidów krwi. Termin „wyrównana” cukrzyca to nie tylko dążenie do normoglikemii – obniżenia cukru do wartości prawidłowych, ale również normotensji – obniżenie ciśnienia tętniczego do wartości 130/80 mm Hg oraz normolipemii – wymagana granica prawidłowego cholesterolu całkowitego wynosi poniżej 175 mg/dL dla pacjenta z cukrzycą. Z przedstawionych zaleceń wynika, że skuteczność leczenia zależy w dużym stopniu od samego pacjenta z cukrzycą. Pozornie łagodny przebieg sprawia, że łatwo można zapomnieć o perspektywie groźnych powikłań naczyniowych. Samo podwyższenie cukru nie boli. Często zmiana stylu życia i przestrzeganie zaleceń wymaga wsparcia rodziny.

Kardiodiabetologia – dziedzina medycyny jednocząca wysiłki kardiologów i diabetologów oraz lekarzy wielu innych specjalności – stwarza szansę poprawy skuteczności w zapobieganiu i leczeniu cukrzycy oraz jej powikłań sercowo-naczyniowych. n