Energia XXXVIII / Ochrona Środowiska XX
Dodatek promocyjno-reklamowy do RZECZPOSPOLITEJ.
nr 64 (6747) 16 marca 2004 r.
Likwidacja kontraktów długoterminowych
Stanowisko Ministerstwa Finansów
Wprowadzenie konkurencyjnego rynku energii elektrycznej, zwłaszcza w sytuacji, gdy Polska staje się członkiem Unii Europejskiej, wymaga podjęcia działań likwidujących bariery blokujące rozwój tego rynku. Jedną z istniejących barier, zdaniem wielu ekspertów, jest istnienie w energetyce tzw. kontraktów długoterminowych na dostawę energii i mocy.
W latach 1994 – 2001 Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. (PSE) zawarły z wytwórcami energii elektrycznej umowy długoterminowe, na mocy których PSE zobowiązały się nabywać w określonym czasie i po określonej cenie energię elektryczną od jej producentów. Dzięki tym umowom, wytwórcy uzyskali możliwość finansowania projektów inwestycyjnych, których podstawowym celem była redukcja emisji zanieczyszczeń do poziomów obowiązujących Polskę na mocy zawartych umów międzynarodowych. Środki finansowe na realizację tych inwestycji pochodziły głównie z kredytów bankowych zabezpieczonych przede wszystkim cesją wierzytelności przysługujących na mocy KDT wytwórcom w stosunku do PSE S.A. Wytwórcy zaciągnęli kredyty na łączną kwotę ponad 17 mld zł. PSE S.A. w ramach umów długoterminowych zobowiązały się, że przez okres od kilku do ponad dwudziestu lat kupować będą od wytwórców energię elektryczną, jaka będzie wytwarzana w jednostkach wytwórczych objętych inwestycjami. Umowy traktowane były przez kredytodawców jako ekonomiczne zabezpieczenie, a przyszłe przychody z tytułu tych umów stanowiły swego rodzaju gwarancję spłaty zadłużenia. Dodatkowo Skarb Państwa również był gwarantem umów zawartych przez niektórych wytwórców. Gwarancje Skarbu Państwa dotycz ą trzech spółek energetycznych i opiewają na kwotę około 7,1 mld zł.
Ilość energii objęta kontraktami długoterminowymi stanowi obecnie ok. 60% energii elektrycznej produkowanej w Polsce. Ta część energii jest wyłączona z obrotu na wolnym rynku. Energia kupowana jest przez PSE S.A. i odsprzedawana zakładom energetycznym. W tym układzie PSE S.A. występuje jako pośrednik w obrocie energią elektryczną.
W przeszłości podejmowano już próby opracowania koncepcji rozwiązania KDT. Ze względu jednak na złożoność problemu wynikającą zarówno z uwarunkowań prawnych, skali finansowej zagadnienia oraz ilości podmiotów będących stronami umów – że wystarczy tu wymienić chociażby spółki energetyczne, w tym niektóre sprywatyzowane z udziałem kapitału zagranicznego, banki i ich konsorcja, PSE S.A., PGNiG S.A. czy wreszcie Skarb Państwa jako gwaranta udzielonych kredytów, a także ze względu na wpływ przyjętych rozwiązań na bezpieczeństwo energetyczne kraju – próby te zakończyły się niepowodzeniem.
W 2002 roku Rada Ministrów przyjęła korektę założeń polityki energetycznej kraju. Jednym z jej głównych zadań jest przyspieszenie liberalizacji rynku energii elektrycznej. W tym celu między innymi został powołany Zespół ds. Rynku Energii Elektrycznej i Rynku Gazu Ziemnego, pod kierunkiem którego zaproponowano wariant umożliwiający rozwiązanie umów długoterminowych. Na jego podstawie opracowany został projekt ustawy przygotowany przez Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z udziałem Ministerstwa Skarbu Państwa, Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Urzędu Regulacji Energetyki, Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej, PSE S.A. oraz również Ministerstwa Finansów.
W styczniu 2004 roku, Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zasadach rekompensowania kosztów rozwiązania umów długoterminowych sprzedaży mocy i energii elektrycznej. Dokument ten m.in. daje możliwość rozwiązania umów długoterminowych z mocy prawa. Umożliwi to rozwiązanie wszystkich KDT w tym samym dniu, w jednakowy sposób i na jednakowych warunkach dla wszystkich wytwórców. Wytwórcom zostanie przyznana rekompensata z tytułu utraconych przychodów na skutek rozwiązania KDT. Wyznaczenie kwoty rekompensaty dla poszczególnych wytwórców ma nastąpić w drodze administracyjnych decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Środki na sfinansowanie rekompensaty będą pozyskane w drodze emisji obligacji restrukturyzacyjnych. Wysokość emisji będzie sumą kwot rekompensat wynikających z decyzji administracyjnych Prezesa URE.
Z punktu widzenia Ministerstwa Finansów istotne są dwa elementy tego projektu:
- skala emisji obligacji restrukturyzacyjnych i jej wpływ na rynki finansowe,
- możliwość wycofania gwarancji Skarbu Państwa udzielonych dotychczas wytwórcom energii i przeznaczenie limitów gwarancyjnych na wsparcie innych podmiotów gospodarczych.
Projekt ustawy zakłada, że emisja obligacji restrukturyzacyjnych będzie realizowana wyłącznie na rynkach zagranicznych, a jej wysokość wyniesie ok. 15 mld zł. Będzie to typowa transakcja sekurytyzacyjna. Emisja zostanie przeprowadzona przez specjalny podmiot, na który zostaną przeniesione prawa do restrukturyzacyjnej opłaty systemowej. Opłaty te będą zobowiązani płacić odbiorcy końcowi energii. Środki uzyskane ze sprzedaży obligacji pozwolą na jednorazową wypłatę wytwórcom energii rekompensat, natomiast wykup obligacji restrukturyzacyjnych będzie finansowany z wnoszonej opłaty restrukturyzacyjnej do czasu ich wykupu.
Proponowana emisja restrukturyzacyjnych papierów wartościowych w tej skali będzie miała wpływ na możliwości sfinansowania potrzeb pożyczkowych budżetu państwa zarówno w roku 2004, jak i w latach następnych. Należy również wziąć pod uwagę, że dla zaspokojenia tych potrzeb, zwiększeniu może ulec emisja skarbowych papierów wartościowych na rynkach zagranicznych. Stąd też zarówno warunki emisji, wielkość transz, a przede wszystkim proponowana rentowność obligacji restrukturyzacyjnych ma znaczenie dla perspektywy pozyskiwania środków finansowych dla budżetu państwa.
Nie można wykluczyć, że emisja obligacji restrukturyzacyjnych – ze względu na swoją skalę i jej warunki – może spowodować zmniejszenie popytu na skarbowe papiery wartościowe na zagranicznych rynkach finansowych.
Aby zminimalizować tego rodzaju zagrożenie, w projekcie ustawy znalazły się następujące zapisy.
W skład rady nadzorczej spółki celowej Przedsiębiorstwo Rozliczeń Opłat Systemowych S.A. (PROS S.A.), do zadań której należeć będzie m.in. pozyskanie środków na wypłatę rekompensat oraz dokonanie wypłaty tych rekompensat – wchodzić będzie m.in. przedstawiciel Ministerstwa Finansów.
Zgody rady nadzorczej PROS S.A., przy zachowaniu jednomyślności w podejmowaniu uchwał, wymaga m.in. dokonanie zawarcia umowy zbycia prawa do opłaty restrukturyzacyjnej, a w szczególności warunki emisji restrukturyzacyjnych papierów wartościowych, koszty tej emisji, sposób i koszty ograniczenia ryzyka kursowego związanego z emisją, ograniczenie ryzyka zmiany stóp procentowych, wysokość wynagrodzenia przysługującego emitentowi restrukturyzacyjnych papierów wartościowych z tytułu ich emisji.
Brak wyrażenia zgody przez przedstawiciela Ministra Finansów w radzie nadzorczej spółki PROS S.A. na proponowane w umowie warunki oznacza, że zawarcie takiej umowy nie może dojść do skutku.
Niezależnie od tego, w projekcie ustawy wprowadzono zapis dodatkowo upoważniający Ministra Finansów do oceny warunków emisji restrukturyzacyjnych papierów wartościowych z punktu widzenia wpływu tej emisji na możliwości zaspokojenia potrzeb pożyczkowych budżetu państwa. Minister Finansów ma ustawowe prawo do niewyrażenia zgody na emisję.
Projekt zakłada również, że wierzytelności z tytułu zaciągniętych kredytów lub pożyczek przez wytwórców, zabezpieczonych poręczeniami lub gwarancjami Skarbu Państwa muszą zostać spłacone w pierwszej kolejności. Pozwoli to na przeznaczenie na inny cel środków publicznych dotychczas zaangażowanych na zabezpieczenie wierzytelności objętych poręczeniami i gwarancjami Skarbu Państwa.
Oceniając projekt ustawy należy również zwrócić uwagę na fakt, że likwidacja KDT, z punktu widzenia odbiorcy końcowego, w perspektywie czasu może doprowadzić do tego, iż płatności z tytułu zakupu i dostaw energii elektrycznej ulegną zmniejszeniu. Wytwórcy energii elektrycznej obciążeni w mniejszym stopniu niż dzisiaj kosztami finansowymi, będą ze sobą konkurować, co powinno prowadzić do obniżenia całkowitych kosztów wytworzenia i w konsekwencji cen energii elektrycznej.
Projekt ustawy został skierowany do prac parlamentarnych, ale nadal wymaga jeszcze uzgodnień z Komisją Europejską.
Anna Adamkiewicz
p.o. zastępcy dyrektora
Biura Komunikacji Społecznej
- Informacje o Ministerstwie Finansów