Energia XXIV cz. 1
10 lat Polskich Sieci Elektroenergetycznych S.A.
50 lat służb dyspozytorskich
Dodatek reklamowy do RZECZPOSPOLITEJ.
nr 214 (5684) 13 września 2000 r.

10 lat Sieci – przemiany, wyzwania, szanse
Wypowiedź Krzysztofa Żmijewskiego, prezesa Zarządu Polskich Sieci Elektroenergetycznych S.A.

 

Misją Polskich Sieci Elektroenergetycznych SA jest kreowanie, organizacja i obsługa liberalnego, wolnego od dyskryminacji, hurtowego rynku energii elektrycznej w Polsce, z uwzględnieniem wymiany międzynarodowej, a w szczególności zapewnienie niezbędnej infrastruktury dla realizacji transakcji zawieranych na tym rynku.

Okres 10 lat istnienia PSE SA skłania do sporządzenia bilansu ich dokonań i porażek, a także przedstawienia zamierzeń. Co zatem ważnego działo się w czasie tych 10 lat w Polskich Sieciach Elektroenergetycznych i w całej elektroenergetyce?

Lata 90. przyniosły demonopolizację polskiej energetyki: nastąpiła likwidacja dotychczasowych struktur w energetyce; m.in. ministerstw, Wspólnoty Energetyki i Węgla Brunatnego, okręgów energetycznych. Demonopolizacja to nie tylko zmiany organizacyjne, ale również zmiany funkcjonowania ekonomicznego modelu sektora. Pod koniec września 1990 r. została zawiązana przez ówczesnego ministra przemysłu spółka Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA.

Na przestrzeni 10 lat istnienia firmy zmieniały się przedmiot działania i rola PSE SA. W pierwszych latach istnienia spółki jej podstawowymi zadaniami było dysponowanie mocą w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym oraz hurtowy obrót energią i mocą elektryczną, czyli jej zakup od wytwórców – od elektrowni oraz elektrociepłowni i jej sprzedaż do zakładów energetycznych. Ponadto firma prowadziła międzynarodowy obrót energią elektryczną. Eksploatacja i rozbudowa elektroenergetycznych sieci przesyłowych były w tym czasie realizowane w ograniczonym zakresie, ze względu na niedokonanie transferu tych sieci do PSE SA.

Lata 1991 i 1992 były latami, w których rozpoczęto przygotowania do tworzenia rynku energii elektrycznej w Polsce oraz określono warunki umożliwiające pozyskanie kapitałów zagranicznych do finansowania programu modernizacji systemu elektroenergetycznego.

Rok 1993 był rokiem szczególnym dla naszej firmy. W tym bowiem roku nastąpił transfer sieci przesyłowej do PSE SA oraz integracja Elektrowni Szczytowo-Pompowych z PSE SA. Polskie Sieci Elektroenergetyczne nadal brały aktywny udział w opracowywaniu projektów rozwiązań i programów reformy elektroenergetyki.

W roku 1993, przy aktywnym udziale specjalistów z PSE SA, opracowany został model i szczegółowe procedury tworzące podstawy uruchomienia rynku energii elektrycznej.

W roku 1994 skończył się okres wielkiego i efektywnego zaangażowania się PSE SA w reformę polskiej elektroenergetyki jako całości i zaczęły się tworzyć podstawy funkcjonowania PSE SA jako firmy przesyłowej ukierunkowanej na działalność komercyjną, zgodnie z pierwotnymi założeniami jej utworzenia. Zakończył się wieloletni okres przygotowawczy, umożliwiający wdrożenie hurtowego rynku energii elektrycznej w Polsce.

Rok 1994 to rok, w którym PSE SA podpisały pierwsze kontrakty długoterminowe z wytwórcami energii elektrycznej. W ten sposób został wprowadzony nowy sposób finansowania wielkich inwestycji w podsektorze wytwórczym, związany z budową instalacji ochrony środowiska, modernizacją istniejących i budową nowych mocy.

Dzisiaj analizując hamujący wpływ kontraktów na wprowadzenie konkurencyjnego rynku energii zapomina się o proefektywnościowych i proekologicznych rezultatach sfinansowania przez te kontrakty inwestycji. Faktem jest, że dzięki zaangażowaniu PSE SA polska energetyka wykupiła bilet do Europy – dyskusyjny pozostaje koszt tego biletu.

Rok 1995, rok jubileuszowy, przyniósł wiele sukcesów, ale nie był również wolny od porażek. Najważniejszym, strategicznym wydarzeniem dla PSE SA było połączenie polskiego systemu przesyłowego z zachodnioeuropejskim systemem UCPTE. O rosnącym prestiżu PSE SA świadczy fakt powierzenia firmie organizacji i prowadzenia od 1996 r. Międzynarodowego Centrum Regulacyjno-Rozliczeniowego w ramach północnego bloku UCPTE.

Rok 1997 przyniósł wiele zmian, w tym również o charakterze instytucjonalnym. Funkcje właścicielskie reprezentuje minister skarbu państwa, a funkcje regulacyjne, w zakresie kształtowania i realizacji polityki energetycznej znajdują się w gestii ministra gospodarki. Uchwalona przez Sejm ustawa Prawo energetyczne determinowała działalność PSE SA w 1997 r. i latach następnych. Ustawa określiła rolę Polskich Sieci Elektroenergetycznych jako Operatora Systemu Przesyłowego, prowadzącego działalność na podstawie koncesji URE na przesyłanie energii elektrycznej. Polskie Sieci Elektroenergetyczne, przygotowując się do tej roli, rozpoczęły w 1997 r. wewnętrzną restrukturyzację, polegającą na wyraźnym oddzieleniu działalności regulowanej od działalności prowadzonej na rynku konkurencyjnym. Rozpoczęta dywersyfikacja działalności PSE SA polega na przekształceniu spółki w podmiot działający w obrębie kluczowych dwóch sektorów gospodarczych: elektroenergetyki i telekomunikacji.

Na działalność PSE SA w 1998 r. największy wpływ miało wdrażanie przepisów ustawy Prawo energetyczne. PSE SA otrzymały koncesję na przesył i koncesję na obrót energią elektryczną, co pociągnęło za sobą potrzebę przygotowania projektów taryf na przyłączenie do sieci i usługi przesyłowe oraz taryfy na energię elektryczną.

W 1998 r. PSE SA rozpoczęły wykonywanie zadań Operatora Systemu Przesyłowego. Uruchomiony został proces wycofywania się z roli aktywnego uczestnika krajowego obrotu energią elektryczną.

W tym samym roku utworzono spółkę PSE-Electra, posiadającą pełnomocnictwa PSE SA do negocjowania, przygotowywania i obsługi kontraktów kupna/sprzedaży energii elektrycznej.

Kontynuowano prace nad rozwiązaniami przejściowymi oraz nad docelowym modelem rynku energii elektrycznej, w tym przede wszystkim rynku bilansującego.

W roku 1999 została przygotowana przez Zarząd i zatwierdzona przez Radę Nadzorczą pierwsza w historii PSE SA strategia rozwoju, definiująca nową misję spółki. Strategia ta określa ściśle zadania do realizacji w obszarze regulowanym (przez Urząd Regulacji Energetyki), jak również w sferze nieregulowanej, poddanej działaniu wolnej konkurencji. W roku 1999 PSE SA przestały pełnić funkcję jedynego kupca (tzw. Single Buyer).

PSE SA, już jako Operator Systemu Przesyłowego w 1999 r., złożyły do zatwierdzenia przez URE wnioski taryfowe na przesyłanie i handel energią elektryczną. Zawarły również umowy na świadczenie usług systemowych z wytwórcami i prowadziły obrót energią elektryczną w systemie kontraktowym i bilansującym rynku energii. Strategia PSE SA przewiduje stopniowe wycofywanie się PSE SA z krajowego obrotu energią elektryczną, natomiast zakłada aktywne wspieranie działań zmierzających do utworzenia giełdy energii. Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA są akcjonariuszem Giełdy Energii SA od jej powstania.

Polskie Sieci Elektroenergetyczne, w ciągu 10 lat swej działalności, zapisały na swoim koncie wiele sukcesów, których rangi nie sposób przecenić.

W roku 1992 przy wydatnym zaangażowaniu PSE SA, została utworzona grupa CENTREL, w skład której wchodzą organizacje reprezentujące elektroenergetykę Czech, Słowacji, Węgier oraz Polski. CENTREL miał za zadanie ułatwienie integracji systemów elektroenergetycznych krajów go tworzących z systemem elektroenergetycznym Europy Zachodniej (UCPTE).

Do istotnych sukcesów pierwszych lat istnienia spółki zaliczyć należy również podpisanie nowego, korzystniejszego kontraktu na eksport energii elektrycznej do Austrii oraz wejście PSE SA na międzynarodowy rynek kapitałowy. Po dwuletnich przygotowaniach PSE SA uzyskały środki na finansowanie inwestycji z międzynarodowego rynku kredytowego (konsorcjum banków zachodnich pod przewodnictwem Creditanstalt z udziałem EBOiR) na zasadach komercyjnych, bez gwarancji rządowych.

Zakończone zostały również negocjacje i powstały ostateczne teksty umów z Bankiem Światowym dotyczące kredytu na wspomaganie finansowania programu inwestycyjnego.

Piąta rocznica powstania PSE SA zapisała się w pamięci jako data połączenia polskiego systemu elektroenergetycznego z zachodnioeuropejskim systemem UCPTE. O rosnącym prestiżu firmy na arenie międzynarodowej świadczy również fakt uruchomienia w 1996 r. Centrum Regulacyjno-Rozliczeniowego w ramach północnego bloku UCPTE. Tak więc elektroenergetyka była pierwszą gałęzią polskiej gospodarki, która osiągnęła standardy europejskie. W tym samym roku zapadła decyzja o wybudowaniu połączenia podmorskim kablem prądu stałego systemów elektroenergetycznych Polski i Szwecji.

W ramach dywersyfikacji działalności PSE SA rozwijały działalność m.in. w obrębie telekomunikacji (akcje w Polkomtelu S.A. i TEL-ENERGO S.A., udziały w spółce Niezależny Operator Międzystrefowy).

Szanse swego rozwoju i wzrostu przychodów PSE SA upatrują również w wykorzystaniu nowych, oprócz tradycyjnych, kierunków dostaw naszej energii, m.in. Litwa, Rosja (spółka POL-ENERGIA).

W ciągu 10-lecia istnienia firmy zrealizowano wiele przedsięwzięć inwestycyjnych, ukierunkowanych na poprawę niezawodności i pewności zasilania odbiorców energii elektrycznej. Uruchomiono kilka nowych stacji elektroenergetycznych (m.in. stacje 400/110 kV Mościska, Słupsk, oddano do eksploatacji linię przesyłową 400 kV Krosno-LemesŠany, uruchomiono też transformacje 400/220 kV w stacji Dobrzeń, co umożliwiło wyprowadzenie mocy z Elektrowni Opole). Zainstalowano również 4200 km traktów światłowodowych na liniach przesyłowych. Wprowadzono na kilku stacjach elektroenergetycznych systemy zdalnego sterowania i nadzoru, unowocześniono systemy pomiarowo-rozliczeniowe w stacjach, rozbudowano bazową sieć telekomunikacyjną oraz zmodernizowano systemy wspomagania służb dyspozytorskich.

Polskie Sieci Elektroenergetyczne na przestrzeni 10 lat przechodziły gruntowne przemiany wewnętrzne zarówno w sferze własnościowej, organizacyjnej, jak i zarządzania. Firma przechodziła drogę, którą nikt dotychczas nie szedł. Po transferze sieci przesyłowych do PSE SA, rozpoczął się etap restrukturyzacji wewnętrznej, zapoczątkowany przez powstanie Dyrekcji Przesyłu będącej podstawowym obszarem biznesowym, w następnej kolejności wydzielenie jednostek biznesowych, realizujących funkcje strategiczne i operacyjne, oraz jednostek sterująco-usługowych do wykonywania niektórych funkcji strategicznych, planistycznych, kontrolnych i usługowych. Następny etap to wprowadzenie całego pakietu regulacji wewnętrznych, obejmującego nowy regulamin organizacyjny (zapewniający daleko idącą decentralizację zarządzania), zakładową umowę zbiorową z nowoczesnym systemem wynagradzania, regulamin pracy, zasady sprawowania nadzoru w spółkach kapitałowych. Nowością było wprowadzenie kontraktów menedżerskich dla kadry kierowniczej, tj. dyrektorów jednostek organizacyjnych oraz ich zastępców oraz system planowania i oceny wyników pracy (system POW), jako podstawowego instrumentu zarządzania zasobami ludzkimi, a także system wartościowania stanowisk pracy (metoda HAY).

W roku 1995 w ramach kontynuacji działań restrukturyzacyjnych wyodrębniono pierwszą spółkę eksploatacyjną z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Widełce, w dalszych latach kontynuowano zmiany organizacyjne, zmierzające do przekształcenia PSE SA w strukturę o charakterze holdingowym – koncernowym. Kolejny, udoskonalony system zarządzania, wprowadzony w 1997 r. jako przygotowanie do odgrywania przez PSE SA nowej roli – Operatora Systemu Przesyłowego, określił podstawowe obszary działalności: działalność sieciową, zarządzania i organizacji firmy, strategię rozwoju oraz finanse i księgowość.

Celem restrukturyzacji PSE SA jest wzrost efektywności działania w nowym otoczeniu gospodarczym. Podstawą procesu przekształceń własnościowych w PSE SA była konieczność zachowania przejrzystości kosztów na powstających lokalnych rynkach energii, świadczenie przez jednostki grupy kapitałowej usług na rzecz podmiotów funkcjonujących na tych rynkach oraz dalsza decentralizacja zarządzenia.

W roku 1999 rozpoczęto proces optymalizacji struktury Grupy Kapitałowej PSE SA. Ważnym punktem tego procesu była konsolidacja Grupy Elektrowni Szczytowo-Pompowych, jako punkt wyjścia do przyszłej prywatyzacji ESP. Procesy konsolidacji i prywatyzacji rozważane są również w odniesieniu do firm konsultingowych należących do Grupy PSE, jak również do regionalnych spółek eksploatacyjnych.

Miejsce PSE SA w sektorze elektroenergetycznym oraz ich rola wymaga świadczenia przez PSE SA usług najwyższej jakości. PSE SA zamierzają wprowadzić w najbliższym czasie system zarządzania jakością zgodnie z normą ISO 9000 oraz system TQM. Wprowadzenie TQM pozwoli na nowe postrzeganie procesów i relacji międzyludzkich, na decentralizację zarządzania, na swobodny przepływ kadry w celu zwiększenia efektywności realizacji zadań, silniejsze identyfikowanie się pracowników z celami firmy, a przede wszystkim zwiększenie wartości firmy w przededniu jej prywatyzacji oraz wzrost konkurencyjności spółki w przededniu wejścia Polski do Wspólnoty Europejskiej.

Wszystkie podejmowane działania mają na celu stworzenie firmy o nowoczesnym systemie zarządzania, stabilnej, o ugruntowanej pozycji na rynku energii elektrycznej.

Niewątpliwe za lat pięć rynek ten będzie wyglądał zupełnie inaczej niż dzisiaj, i to nie tylko dlatego, że dzisiaj dopiero raczkuje. Sądzę, iż czekają nas naprawdę wielkie zmiany; początki niektórych z nich już widzimy – prywatyzacja, a więc zupełnie nowa struktura własności – giełda i rynek bilansujący, a więc nowa organizacja handlu. Przed nami bardzo prawdopodobnie rewolucja technologiczna – zastępowanie węgla gazem i to nie w wielkich, systemowych elektrowniach, lecz w tysiącach, dziesiątkach tysięcy, a może nawet w setkach tysięcy bardzo małych bezobsługowych mikroelektrociepłowniach zasilanych oczywiście gazem, z pełną automatyzacją i komputeryzacją, zdalnym nadzorem, gwarantowanym bezpieczeństwem i zachowaniem dużego stopnia ekologii. Zapewni to lokalną elektroenergetyczną samowystarczalność. I do tej ewentualności PSE muszą też być przygotowane. Bezpieczeństwo gwarantowane będzie nie przez ogromne 500 MW bloki, lecz przez rozsiane po całym kraju mikroźródła, które nie mogą zawieść jednocześnie.

Energetyka systemowa, zaopatrująca głównie dużych odbiorców – takich jak kopalnie, huty, koleje, miasta – w rzeczywiście znacznej części „przeniesiona będzie do rezerwy”.

A w efekcie zaistnieje coś, co do niedawna wydawało się absurdalne – pełna konkurencja pomiędzy energią przesyłaną z dala (przez nas) a energią generowaną lokalnie (w rozproszonych źródłach), czyli usługa przesyłowa, poddana wymogom konkurencji – prawdziwy koniec monopolu.

Musimy więc już dzisiaj budować podstawy przyszłej efektywności. Z regulatorem można dyskutować, choć to trudne, z konkurencyjnym rynkiem nie można – jest bezlitosny.

To wielka zmiana i wielkie wyzwanie, któremu muszą sprostać wszystkie prowadzone przez nas działania.

Jakość tych działań i nasze zaangażowanie będzie miało ogromny wpływ na pozycję PSE SA w sektorze elektroenergetycznym w ciągu wielu przyszłych lat. Musi nam się udać, bo ta szansa jest niepowtarzalna.

Rok 1999 w skrócie

 

• Maksymalne zapotrzebowanie na moc w krajowym systemie elektroenergetycznym wystąpiło 23 grudnia 1999 roku i wynosiło 22 821 MW w porównaniu z najwyższym dotychczas zapotrzebowaniem 24 685 MW w grudniu 1988 roku.
• Średnie zapotrzebowanie na moc wyniosło 18 326 MW i było o 1,3% niższe w porównaniu z rokiem poprzednim.
• W 1999 roku nie było ograniczeń ani wyłączeń spowodowanych brakiem mocy.
• Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA zakupiły od wytwórców 103 248 GWˇh energii elektrycznej (o 13,4% mniej niż w 1998 roku).
• Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA sprzedały spółkom dystrybucyjnym, elektrowniom szczytowo-pompowym i odbiorcom końcowym przyłączonym do sieci przesyłowej 95 156 GWˇh, to jest o 13,7% mniej niż w 1998 roku.
• Eksport energii elektrycznej wyniósł 6 475 GWˇh.
• Przychody PSE SA ze sprzedaży, łącznie z eksportem, wyniosły 13 574 mln zł, z czego 4,5% przypadało na eksport (w 1998 roku 3,2%).
• Przychody PSE SA z tytułu usług przesyłowych wyniosły ogółem 2 037 mln zł.
• Nakłady inwestycyjne rzeczowe wyniosły 351 mln zł.
• Majątek trwały netto PSE SA według stanu na koniec 1999 roku wynosił 5 107 mln zł (4 284 mln zł w 1998 roku), w tym rzeczowy majątek trwały netto 3591 mln zł (3 674 mln zł w 1998 roku).
• Finansowy majątek trwały wzrósł z 489,4 mln zł (1998 rok) do 1 391 mln zł w 1999 roku.
• Kapitał własny PSE SA zwiększył się z 3 653 mln zł (1998 rok) do 3 715 mln zł.
• Wynik finansowy netto Polskich Sieci Elektroenergetycznych SA wyniósł 54,1 mln zł (strata).
• Relacja zobowiązań długoterminowych do kapitału własnego, według stanu na koniec 1999 roku, wyniosła 39%. Źródło: Raport Roczny PSE SA za 1999 r.

Żródło: Raport Roczny PSE S.A. za 1999 r.

Rada Nadzorcza V kadencji
(od 31 sierpnia 2000 r.)

 

• przedstawiciele Ministra Gospodarki 
  1. Piotr Kukurba
  2. Aleksander Olas
  3. Jerzy Łatkowski
  4. Piotr Adamski
  5. Andrzej Stępniak

   

• przedstawiciele Ministra Skarbu Państwa 
  6. Piotr Syryczyński
  7. Emil Panek
  8. Eugeniusz Jaroszewski
  9. Mirosław Wróbel – przewodniczący
  10. Karol Pawłowski

   

• przedstawiciele pracowników Spółki 
  11. Marcin Seliga
  12. Urszula Pajewska

Zarząd PSE SA IV kadencji

 

• Krzysztof Żmijewski – prezes
• Zbigniew Belina – wiceprezes
• Zbigniew Kędzierski – wiceprezes
• Zbigniew Zakrzewski – wiceprezes
• Marek Zerka – wiceprezes

 

• Informacje o Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA