Energia – Środowisko
Dodatek promocyjno-reklamowy do „RZECZPOSPOLITEJ”.
nr 216 (6899) 14 września 2004 r.
15-letnie dokonania NFOŚiGW
Wypowiedź Jana Hawrylewicza, prezesa Zarządu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
W latach poprzedzających okres transformacji ustrojowej i gospodarczej nie było w Polsce skutecznych mechanizmów finansowania ochrony środowiska. Rozwój przemysłu ciężkiego, wydobywczego, energetyki, górnictwa i hutnictwa niszczył bezpowrotnie środowisko naturalne i jego bogactwa przyrodnicze. W budżecie państwa brakowało pieniędzy na zapobieganie degradacji ani na ochronę zdewastowanego środowiska.
| Uroczystości jubileuszowe
Jubileusz jest okazją do oceny wspólnego dorobku instytucji, które odgrywają kluczową rolę w systemie finansowania ochrony środowiska w Polsce. W siedzibie Muzeum Kolekcji im. Jana Pawła II w Warszawie 29 września odbędzie się uroczyste seminarium pod patronatem ministra środowiska poświęcone podsumowaniu 15 lat działalności NFOŚiGW oraz ocenie efektów 10-letniej współpracy z wojewódzkimi funduszami. Wieczorem w Filharmonii Narodowej wręczenie odznaczeń najbardziej zasłużonym pracownikom Narodowego Funduszu poprzedzi koncert Orkiestry pod dyrekcją T. Wicherka z Kwartetem T. Bielskiego. |
Doraźny system dotowania nielicznych inwestycji w zakresie porządkowania gospodarki wodno-ściekowej, odpadowej, ochrony powietrza i przyrody nie zdawał egzaminu. Poszukiwanie skutecznych sposobów finansowania ochrony środowiska stało się przedmiotem wielu poważnych dyskusji i debat. Z obrad okrągłego stołu w 1989 roku zrodził się pomysł powołania Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, którego misją było wspieranie działań na rzecz poprawy stanu środowiska, jego ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów przyrody.
Ograniczanie negatywnych skutków postępu cywilizacyjnego oraz kształtowanie właściwych relacji między działalnością człowieka i otaczającą go przyrodą stało się podstawą jego działania.
W trosce o stan zaniedbanego w latach 80. środowiska Fundusz podejmował wysiłki zmierzające do poprawy czystości wód, powietrza, zagospodarowania odpadów, a także przywrócenia walorów przyrodniczych terenom zdegradowanym przez zakłady przemysłowe, wydobywcze, elektrownie, wojsko, transport i rolnictwo. Dzięki dofinansowaniu przedsięwzięć z jego środków, pochodzących z opłat ekologicznych i zwrotu nisko oprocentowanych pożyczek, powstało wiele obiektów służących ochronie środowiska naturalnego. Preferencyjne pożyczki i dotacje umożliwiły dofinansowanie setek oczyszczalni ścieków, tysięcy kilometrów sieci kanalizacyjnej i wodociągowej, uporządkowanie w wielu miejscowościach gospodarki odpadowej, ograniczenie emisji szkodliwych zanieczyszczeń w elektrowniach, hutach i zakładach przemysłowych. Znaczne środki kierowane były na dofinansowanie budowy zbiorników retencyjnych i obiektów hydrologicznych, które mają istotny wpływ na zwiększenie deficytowych w Polsce zasobów wody i poprawy bezpieczeństwa przeciwpowodziowego. Dogodne warunki udzielania pomocy finansowej stymulowały rozwój inwestycji ekologicznych. Na jedną złotówkę uruchamianą ze środków Narodowego Funduszu przypadały 4 lub 5 z innych źródeł krajowych i zagranicznych.
Narodowy Fundusz popierał też wiele inicjatyw społecznych i gospodarczych, związanych z poprawą warunków życia i zdrowia mieszkańców miast i gmin, z myślą o ich przyszłych pokoleniach. Adresowane do samorządów konkursy na zagospodarowanie odpadów i porządkowanie gospodarki wodno-ściekowej pobudzały aktywność inwestycyjną. Uczestniczyła w nich co czwarta gmina w Polsce.
Ratowanie życia i zdrowia oraz ochrona mienia przed skutkami pożarów, powodzi i innych klęsk żywiołowych są coraz skuteczniejsze dzięki dobremu wyposażeniu jednostek straży pożarnej, policji i służb ratownictwa ekologicznego w specjalistyczny sprzęt zakupiony ze środków Funduszu.
W sposób szczególny w ciągu tych 15 lat Narodowy Fundusz troszczył się o przetrwanie unikatowych i zagrożonych wyginięciem gatunków fauny i flory. Pełen szacunku stosunek do przyrody chroni polską tożsamość w nowej europejskiej rzeczywistości. Pobudzanie świadomości społecznej i kształtowanie postaw, nawyków i stylu życia zgodnego z naturą odegrało tu istotną rolę. Wiele bowiem zależy od właściwej edukacji ekologicznej, zapewnienia szerokiego dostępu do wiedzy o środowisku naturalnym człowieka, zachodzących w nim zmianach i zagrożeniach spowodowanych postępem cywilizacyjnym, na które Narodowy Fundusz nie szczędził środków. Pieniądze wydane na edukację ekologiczną to jedna z najlepszych inwestycji państwa.
Rozmiary i skala przedsięwzięć finansowanych przez Narodowy Fundusz przez te 15 lat były bardzo zróżnicowane. Udzielano pomocy ze środków krajowych i zagranicznych zarówno na duże, ponadregionalne i ogólnokrajowe inwestycje, jak i mniejsze lokalne zadania, aby urzeczywistniać konstytucyjną zasadę zrównoważonego rozwoju kraju.
Na zadania te Narodowy Fundusz przeznaczył ponad 13,5 mld zł.
Mimo systematycznego zwiększania wydatków na ochronę środowiska, stan Funduszu stale wzrastał dzięki zwrotowi pożyczek wraz z oprocentowaniem. Od 1989 roku powiększył się on 40-krotnie. Dziś jest to najistotniejszy instrument w rękach państwa i ministra środowiska nie tylko w finansowaniu ekologicznych przedsięwzięć, ale przede wszystkim w realizacji zobowiązań wynikających z Traktatu Akcesyjnego w dziedzinie porządkowania gospodarki wodno-ściekowej i odpadowej. Obecnie najważniejszym dla Narodowego Funduszu zadaniem jest dofinansowanie przedsięwzięć ujętych w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych oraz Krajowym Planie Zagospodarowania Odpadów, a także efektywna absorpcja unijnej pomocy.
Bogate i wieloletnie doświadczenie w obsłudze środków krajowych i pomocy zagranicznej poszczególnych państw na rzecz ekologii, a także programów PHARE oraz ISPA, przesądziło o powierzeniu NFOŚiGW roli instytucji odpowiedzialnej za dobre wykorzystanie środków oferowanych przez Unię Europejską w ramach Funduszu Spójności oraz programu operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw w zakresie spełnienia przez te przedsiębiorstwa wymogów ochrony środowiska. Te priorytetowe z punktu widzenia naszej akcesji zadania realizowane są wspólnie z wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska, które z roli biernego realizatora celów polityki ekologicznej państwa przekształciły się w instytucje kreujące procesy inwestycyjne w Polsce.
Dotychczasowe dokonania Narodowego Funduszu, który odegrał kluczową rolę w systemie finansowania ochrony środowiska w Polsce, wynikają z konsekwencji w działaniu, fachowości dobrze wyszkolonej kadry, systematycznego doskonalenia zasad udzielania pomocy finansowej, dostosowania struktury organizacyjnej do sprawnej obsługi unijnych funduszy i urzeczywistniania założeń przyjętej strategii. Bez dynamicznej współpracy z władzami samorządowymi – prezydentami, burmistrzami, starostami i wójtami, jak również z kierownictwem przedsiębiorstw państwowych, placówkami naukowymi, krajowymi i międzynarodowymi instytucjami finansującymi przedsięwzięcia ekologiczne oraz organizacjami pozarządowymi nie udałoby się jednak osiągnąć tego sukcesu, który budzi wielkie uznanie nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Na naszym systemie finansowania ochrony środowiska wzoruje się wiele europejskich i azjatyckich krajów, z których delegacje często goszczą w Narodowym Funduszu.
Piętnaście lat to niewiele dla działalności instytucji finansowej w porównaniu z jej dotychczasowym dorobkiem, który budzi szacunek polskiej i międzynarodowej społeczności. Nie udałoby się tego dokonać bez współdziałania wszystkich partnerów, którzy przyczynili się do ukształtowania instytucji dobrze pełniającej powierzoną jej misję troski o środowisko naturalne, jego ochronę i racjonalne wykorzystanie. Dziękuję wszystkim za 15-letnią doskonałą współpracę, z nadzieją na dalsze wspólne działania na rzecz poprawy stanu środowiska, realizacji zobowiązań akcesyjnych i efektywnego wykorzystania unijnej pomocy. n