Nasze Zdrowie IX
Dodatek promocyjno-reklamowy do „RZECZPOSPOLITEJ„.
25 maja 2006 r.
Bez konieczności dramatycznych wyborów
Rozmowa dr. n. med. Grzegorzem Południewskim, ginekologiem położnikiem z Towarzystwa Rozwoju Rodziny
Na czym polega antykoncepcja doraźna?
Antykoncepcja doraźna daje szansę na uniknięcie niepożądanej ciąży po niezabezpieczonym stosunku, szczególnie wtedy jest to ważne, gdy kobieta była ofiarą gwałtu, gdy są przeciwwskazania medyczne np.: kobieta jest zakażona różyczką lub narażona była na działanie szkodliwych substancji. Tej metody nie można traktować jak zwykłej antykoncepcji, lecz powinna być stosowana w wyjątkowych sytuacjach, choćby tych, o których wspomniałem i nie częściej niż dwa, trzy razy w ciągu jednego cyklu.
Antykoncepcja doraźna opiera się na tym, że do zapłodnienia nie dochodzi w momencie stosunku, ale w kilkanaście godzin później. Ponadto zarówno plemniki, jak i komórka jajowa czy później rozwijająca się zygota muszą przebyć drogę do jamy macicy, która trwa 5-6 dni. W tym czasie zastosowanie odpowiednich preparatów pozwala na uniknięcie niechcianej ciąży. Zanim dojdzie do ciąży możemy bowiem zablokować owulację – czyli proces uwalniania się komórki jajowej, nie dopuścić do zapłodnienia – zmniejszając możliwość penetracji plemników, nie pozwolić na zagnieżdżenie się zapłodnionej komórki w macicy lub w terminie następnej miesiączki zablokować działanie hormonów i sprowokować jej wystąpienie.
Na polskim rynku jest dostępny jeden preparat. Zawiera on większą dawkę hormonu – progestagenu, która powoduje zahamowanie owulacji, w drugiej fazie hamuje penetrację plemników. Przyjmuje się dwie tabletki w czasie do 72 godzin po stosunku. Wkrótce pojawi się na rynku także preparat jednotabletkowy, o takich samych właściwościach, lecz wygodniejszy w użyciu, ponieważ pewne dolegliwości związane z przyjmowaniem hormonów, jak na przykład nudności, występują jeden raz, a nie dwa razy oraz wykazuje on większą skuteczność antykoncepcyjną.
Wiedza na temat antykoncepcji doraźnej nie może przebić się do świadomości społecznej. Czy jest to spowodowane myleniem tej metody z tabletką o działaniu wczesnoporonnym?
Istotnie w Polsce często myli się antykoncepcję doraźną z tabletką RU 486 o działaniu wczesnoporonnym. Według opinii Światowej Organizacji Zdrowia o ciąży mówimy wówczas, gdy dojdzie do połączenia komórki jajowej z organizmem matki. Więc jak już wspomniałem, antykoncepcja doraźna działa wcześniej, nie dopuszczając do tego.
Nie tylko mylne wyobrażenie o tej metodzie sprawia, że jest ona mało znana. Przede wszystkim, aby ją stosować, kobiety muszą o niej wiedzieć. W Polsce jest to bardzo utrudnione, ponieważ praktycznie nie ma edukacji seksualnej. Również nowa ustawa farmaceutyczna nie sprzyja docieraniu z tą wiedzą do ludzi. Bariera informacyjna jest tu największym problemem. Tym większym, że antykoncepcja doraźna jest często jedyną szansą na uniknięcie niechcianej ciąży czy w wielu wypadkach aborcji, przeprowadzonej legalnie, bądź nie.
Kolejnym problemem jest świadomość lekarzy. Większość ginekologów popiera antykoncepcję doraźną w wyjątkowych wypadkach, zastrzegając przy tym, że nie można jej nadużywać, ponieważ niesie ryzyko wystąpienia problemów zdrowotnych związanych z przyjmowaniem dużej dawki hormonów. Świadomość i wiedza na ten temat powinny dotrzeć także do lekarzy pierwszego kontaktu. Taki preparat może przepisać na przykład internista, ale powinien mieć wiedzę o jego właściwościach, o tym, że efekt zależy od czasu, jaki upłynie od stosunku do przyjęcia tabletki. Niechęć lekarzy do przepisywania preparatu antykoncepcji doraźnej jest oczywiście sprzeczna z dobrem pacjentów, a w konsekwencji niezgodna z prawem.
Czy stosowanie tej metody jest bezpieczne?
Dla większości kobiet doraźne stosowanie tej metody antykoncepcji nie wiąże się z żadnym zagrożeniem dla zdrowia. Pigułki te są stosowane już od trzydziestu lat i nie stwierdzono dotąd żadnych poważnych zagrożeń dla zdrowia kobiet. Pamiętać jednak trzeba, że ze względu na wysoką dawkę hormonów, metody tej nie powinno się stosować częściej niż dwa razy w ciągu kolejnych czterech tygodni kalendarzowych. Działania uboczne preparatu są znikome, a ryzyko powikłań prawie żadne.
Moim zdaniem nie ma przeciwwskazań, aby preparat był dostępny bez recepty. Tak jest w wielu krajach, we Francji np. rozdają go w szkołach pielęgniarki. Antykoncepcja doraźna jest zalecana w szczególnych przypadkach oczywiście przez Światową Organizację Zdrowia, jako najbardziej bezpieczna, mająca najmniej działań ubocznych i dobrze tolerowana.
Towarzystwo Rozwoju Rodziny przygotowało propozycję specjalnego pakietu pomocy dla kobiet zgwałconych. Co on obejmuje i jakie są jego losy?
Oprócz spraw związanych z samym gwałtem w aspekcie prawnym i kryminalnym, tj. np. pomoc w zebraniu materiałów dowodowych, zabezpieczenie śladów, pakiet zawiera także preparat antykoncepcji doraźnej. Z tego pakietu, także z preparatu kobieta mogłaby skorzystać bezpłatnie. Niestety, projekt utknął w Ministerstwie Zdrowia i wszystko wskazuje, że małe są obecnie szanse, aby został wprowadzony.
Dziękuję za rozmowę.
Piotr Janczarek