Infrastruktura – Środowisko – Energia
Dodatek lobbingowy do „RZECZPOSPOLITEJ”.
27 października 2008 r.
Oddział Geologii Morza Państwowego
Instytutu Geologicznego w Gdańsku
Jubileusz 40-lecia
Oddział Geologii Morza Państwowego Instytutu Geologicznego rozpoczął swoją działalność, jako mała regionalna placówka Państwowego Instytutu Geologicznego. Została ona powołana zarządzeniem wewnętrznym Dyrektora Instytutu Geologicznego nr 14 z 2 października 1968 roku, jako Pracownia Geologii Bałtyku w Sopocie. Pracownia ta została przekształcona w 1974 roku w Zakład, a następnie w 1977 roku w Oddział Geologii Morza.
Od chwili powołania zasadniczym celem działalności Oddziału jest rozpoznanie budowy geologicznej polskiej części Morza Bałtyckiego, która ma powierzchnię równą prawie 10% lądowej powierzchni Polski (około 30 533 km2). Prowadzenie badań na morzu od początku wymagało zastosowania złożonych, nowatorskich metod. Prace te, o dużym znaczeniu geologicznym i gospodarczym, związane były z rozpoznaniem kenozoicznej pokrywy osadowej południowego Bałtyku, z badaniami geochemicznymi osadów dennych, dokumentowaniem złóż żwirowo-piaszczystych i piasków do zasilania plaż.
O randze badań świadczy fakt, że duże, opublikowane opracowania zespołu, dotyczące kartografii geologicznej dna Bałtyku zostały wyróżnione czterokrotnie Nagrodą Ministra Środowiska I Stopnia. W Oddziale prowadzone są również prace geotechniczne dla potrzeb jednostek gospodarczych i administracji morskiej. Wykonywane są także syntezy paleogeograficzne i stratygraficzne dla obszaru południowego Bałtyku i wybrzeża, na podstawie badań paleobotanicznych i paleofaunistycznych. Dokumentowane są również złoża surowców mineralnych z dna Bałtyku, głównie kruszywa, a w ostatnich latach zintensyfikowano badania występowania bursztynu w osadach dennych Zatoki Gdańskiej. Bardzo istotnym elementem aktywności Oddziału są badania budowy geologicznej i procesów geodynamicznych w obrębie strefy brzegowej.
Pracownicy Oddziału biorą udział w licznych konferencjach o randze międzynarodowej i publikują wyniki badań w czasopismach krajowych i zagranicznych.
W rozwijającym się Oddziale pracuje również zespół zajmujący się szczegółowym kartowaniem geologicznym na lądzie, a także zespół działający w zakresie hydrogeologii. Jednym z najważniejszych zadań zespołu hydrogeologicznego jest monitoring wód podziemnych. Wyniki tych obserwacji pozwalają śledzić zachodzące zmiany w środowisku gruntowo-wodnym oraz uprzedzać o pojawiających się zagrożeniach. W strefie brzegowej Bałtyku jest to m.in. groźba ingresji słonych wód morskich do warstw wodonośnych. Drugą, niezwykle ważną dziedziną jest kartografia hydrogeologiczna. W Oddziale Geologii Morza w Gdańsku w latach 1996-2008 opracowano 96 arkuszy Mapy hydrogeologicznej Polski w skali 1:50 000 oraz prowadzono opiekę redakcyjną nad 130 arkuszami tej mapy. W oparciu o wykonane arkusze Mapy Hydrogeologicznej Polski przygotowano jednolitą bazę danych kartograficznych o charakterze ciągłym obejmującą cały region gdański. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom instytucji państwowych, samorządowych, Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku i podmiotów gospodarczych wykonano też szereg prac hydrogeologicznych o charakterze dokumentacyjnym. Jedną z nich była dokumentacja określająca warunki hydrogeologiczne w permskich złożach soli kamiennej w rejonie Gdyni na bezzbiornikowe magazynowanie ropy naftowej i paliw płynnych.
Prowadzono także prace hydrologiczne o charakterze badawczym, jak rozpoznanie struktury i dynamiki gdańskiego systemu wodonośnego, strefy brzegowej Bałtyku, warunków hydrogeologicznych neogeńskiego i paleogeńskiego piętra wodonośnego, a także płytkich wód gruntowych.
Obecnie, kiedy na mocy ustaw Prawo geologiczne i górnicze oraz Prawo wodne Państwowy Instytut Geologiczny pełni rolę państwowej służby geologicznej i państwowej służby hydrogeologicznej, Oddział Geologii Morza wypełnia te zadania w zakresie hydrogeologii i kartowania geologicznego Polskich Obszarów Morskich. Oddział prowadzi bazy danych NEPTUN i GEOECHO, zawierające całość danych geologicznych i geofizycznych z badań kenozoicznej pokrywy osadów dennych polskiej części Morza Bałtyckiego. W opracowaniu wyników wykorzystuje się najnowszy sprzęt i oprogramowanie, w tym profesjonalne pakiety programów CAD i GIS. Prowadzona jest współpraca z krajami nadbałtyckimi, Komisją Helsińską i Międzynarodową Radą Badań Morza. W ramach współpracy międzynarodowej prowadzone są prace badawcze i dokumentacyjne finansowane z programów unijnych, takie jak: EUROSEISMIC – tworzenie międzynarodowej metabazy danych geofizycznych z obszarów morskich, ASTRA – program adaptacji społeczeństwa do zmian klimatu, w tym podnoszenia się poziomu morza, MACHU – realizowany przy współpracy z Centralnym Muzeum Morskim program dokumentowania stanowisk dziedzictwa kulturowego na dnie morza.
Istotna jest też misja popularyzatorska wiedzy o budowie geologicznej i zasobach przyrody nieożywionej wybrzeża i dna morskiego, poprzez udział w Bałtyckim Festiwalu Nauki, publikacje prac popularnonaukowych – folderów z zakresu geologii. W siedzibie Oddziału prezentowana jest stała ekspozycja „Skały i skamieniałości polskich plaż” na którą serdecznie zapraszamy wszystkich zainteresowanych.
dr Jarmila Krzymińska
dyrektor Oddziału Geologii Morza Państwowego Instytutu
Geologicznego w Gdańsku
