Infrastruktura – Środowisko – Energia
Dodatek promocyjno-reklamowy do „RZECZPOSPOLITEJ”.
20 marca 2007 r.

Klucz w dobrze przygotowanych projektach

Ze względu na podobieństwa geograficzne, demograficzne i historyczne Hiszpania jest porównywana z Polską. Od dwudziestu jeden lat Hiszpania jest członkiem Unii Europejskiej. Praktycznie do dzisiaj jest największym beneficjentem środków europejskich. Tę statystykę zmienią dopiero przepływy środków uruchomionych w ramach budżetu 2007-2013. Miejsce Hiszpanii zajmie (?) Polska, członek Unii od trzech lat.

Jednym z filarów strategii rozwoju gospodarczego Hiszpanii były inwestycje w infrastrukturę transportową. i ta strategia w pełni się opłaciła. Podobnie Polska w swoim wielkim programie rozwoju gospodarczego wspieranego przez środki europejskie skupia się na rozwoju infrastruktury transportowej. Kluczowym czynnikiem powodzenia takiej strategii jest konieczność przygotowania i urzeczywistnienia setek wielkich i mniejszych projektów. W oparciu o hiszpańskie doświadczenia można bez przesady stwierdzić, że o powodzeniu całego programu decydują dobrze przygotowane, szczególnie duże projekty (powyżej 50 mln EUR w nomenklaturze europejskiej).

Decyzja o uruchomieniu procesu ich przygotowania wynika z wieloletnich planów rozwoju infrastruktury i transportu (obecnie PEIT 2005-2020) zaakceptowanych przez Parlament oraz strategii sektorowych (koleje, drogi) przyjętych przez Radę Ministrów.

Dzięki tym dokumentom jednoznacznie jest określona odpowiedzialność za przygotowanie dużych projektów, formalno-prawnie opisana rola i obowiązki uczestników tego procesu.

W Hiszpanii można wyróżnić trzech głównych sponsorów inwestycji infrastrukturalnych: administracja centralna, a konkretnie Ministerstwo Rozwoju (Ministerio de Fomento), wspólnoty autonomiczne i samorządy lokalne, w tym miasta. Wszystkie duże projekty infrastruktury transportowej (np. wszystkie finansowane z Funduszu Spojnści) muszą zostać zaakceptowane przez Radę Ministrów. To praktycznie oznacza, że Ministerstwo Rozwoju odpowiada za przygotowanie wszystkich nieodzownych kroków prowadzących do zrealizowania inwestycji. Jest odpowiedzialne za zorganizowanie i sfinansowanie wszystkich etapów przygotowawczych inwestycji. Zasadniczym etapem procesu jest opracowanie obowiązkowego zgodnie z zapisami szczegółowego aktu prawnego tzw. Studium Informacyjnego. Najogólniej rzecz biorąc, jest to dokument przedstawiający propozycję realizacji określonego projektu po dogłębnych analizach technicznych, społeczno-ekonomicznych, finansowych. Koniecznym elementem i dopełnieniem Studium jest Ocena Wpływu na Środowisko. Te dwa dokumenty poddane konsultacjom społecznym i odpowiednio zweryfikowane są następnie przedmiotem akceptacji Rady Ministrów i konstytuują projekt.

Decyzje środowiskowe, które stanowią kluczowy element w procesie przygotowania dużych inwestycji wydaje Ministerstwo Środowiska. Dotyczy to każdego wniosku o współfinansowanie ze środków europejskich. Ocena wpływu planów i przedsięwzięć na sieć NATURA 2000 jest realizowana od października 2000 roku. Warto podkreślić, że Hiszpania ma najwięcej obszarów NATURA 2000 (1/4 powierzchni kraju) w całej Europie. Dla Ministerstwa oznacza to w sumie ponad kilkaset projektów rocznie, ale dzięki wypracowanym procedurom i właściwym środkom administracyjnym jest w stanie sprostać tak dużej liczbie projektów i terminowo je oceniać.

Kolejnym etapem przygotowawczym są prace projektowe. Podmioty zlecające prace projektowe odpowiadają za ich jakość, czują się ich właścicielami. Z reguły nie stosuje się metody „projektuj i buduj” uznając ją za zbyt ryzykowną. Oprócz właściwych dyrekcji Ministerstwa Rozwoju, tymi podmiotami są państwowe jednostki zarządzające określonymi obszarami transportu jak np. AENA odpowiedzialna za porty lotnicze i ruch lotniczy, czy ADIF – zarządca infrastruktury kolejowej.

Czas konieczny do przygotowania i realizacji projektów infrastrukturalnych w Hiszpanii może wydawać się zaskakujący, nie stanowi jednak standardu odbiegającego od innych krajów zachodnioeuropejskich. Przykładowy harmonogram dla projektów drogowych wygląda w miesiącach następująco: planowanie projektu (w tym decyzja Rady Ministrów) – 9, studium informacyjne i konsultacje społeczne – 30,5 (w tym ocena wpływu na środowisko – 10 i konsultacje społeczne – 3), przygotowanie projektu budowlanego – 20,5. Zsumowanie powyższych elementów daje 60 miesięcy, czyli 5 lat. Dla pełnego obrazu realizacji projektu należy jeszcze dodać przeciętny czas budowy – 30 miesięcy.

Przykład dotyczący sektora kolejowego (linia szybkich prędkości Madryt – Walencja: studia analityczne 1992-1995, studium informacyjne 1997-2001, projekty i budowa od 2001 przewidziane do 2010) potwierdza, że na przygotowaniu projektów nie można oszczędzić czasu. Rzetelne przygotowanie inwestycji wymaga czasu i zdecydowanie redukuje występowanie ryzyk wykonawczych, budowlanych, które przekładają się na jakość i ostateczny czas budowy. Istotną częścią procesu przygotowawczego są procedury przetargowe. Należy podkreślić, że dzięki właściwemu prawu i doświadczeniu wszystkich zainteresowanych stron, procedury te nie stanowią źródła niespodzianek w planowaniu procesu przygotowania inwestycji.

Jak zdobywać środki europejskie?

Władze Hiszpanii zbudowały bardzo sprawny mechanizm absorbcji środków europejskich dla realizacji inwestycji transportowych. Co powoduje, że poziom wykorzystania środków jest tak wysoki? Niewątpliwie liczba i jakość projektów zgłaszanych do finansowania europejskiego. Zastosowanie zasady – przygotuj i przedstaw do sfinansowania projekty o trzykrotnie większej wartości niż dostępny budżet środków europejskich lub trzy zamiast jednego – doskonale się sprawdziło, a prawdopodobieństwo niewykorzystania dostępnych budżetów jest praktycznie zerowe. Jeden sfinansowany projekt teraz nie oznacza zaniechania dwóch pozostałych. Będą one gotowe do wykorzystania w kolejnym okresie finansowania, bądź znajdą finansowanie z innych źródeł.

Potrzebni silni wykonawcy

O powodzeniu działań przygotowawczych decydują wykonawcy prac zlecanych przez instytucje odpowiedzialne za cały proces. Zbudowanie silnego, konkurencyjnego rynku wykonawców prac przygotowawczych i budowlanych było warunkiem urzeczywistnienia hiszpańskiego cudu infrastrukturalnego. Doświadczone i kompetentne firmy planistyczne, projektowe są w stanie konkurować swoją ofertą poza Hiszpanią. Często podejmują strategiczne decyzje o uruchomieniu działalności w innych krajach, jak np. SENER, Ingenieria y Sistemas w Polsce w 2006 roku.

Prosta recepta

Planowe, systematycznie prowadzone prace, odpowiednio wcześnie uruchamiane, właściwie finansowane, realizowane sprawnie dzięki właściwemu środowisku formalno-prawnemu przez określone odpowiedzialne instytucje są koniecznym warunkiem jakościowo dobrego przygotowania projektów, których realizacja z kolei wpływa na poziom efektywnego wykorzystania środków europejskich.

Pozostaje życzenie, aby za kilkanaście lat sukcesy Polski w rozwoju infrastruktury transportowej w wyniku efektywnego wykorzystania środków europejskich, mogły być porównywane do osiągnięć Hiszpanii.

Marek Krawczyk
SENER Sp. z o.o.