ŁĄCZNOŚĆ IV
Dodatek reklamowy do RZECZPOSPOLITEJ.
nr 240 (5405) 13 października 1999 r.

Prawne, ekonomiczne i organizacyjne bariery rynku telekomunikacyjnego w Polsce
Wypowiedź Moniki Mizielińskiej-Chmielewskiej, prezesa Kapsch Telecom (Warszawa)

Współczesny rynek telekomunikacyjny jest intensywnie rozszerzany i pogłębiany wskutek dynamicznego postępu technicznego.

Obecny okres w dziedzinie telekomunikacji, to okres szczególnie burzliwego jej rozwoju. Ostatnie lata przynoszą wiele nowych rozwiązań technicznych i organizacyjnych, nowych usług i nowych oczekiwań. Niewątpliwa jest tendencja do globalizacji i powszechności sieci i wymiany informacji, konwergencji technicznej i treściowej, autoryzacji użytkowników i mobilności dostępu. Jednakże mimo wielu prac rozpoznawczych przyszłe kierunki tego rozwoju w wielu istotnych szczegółach są trudne do przewidzenia. Rozwój ten jest bowiem pochodną splotu postępów techniki, zabiegów regulacyjnych i niewiadomych dotyczących popytu rynkowego. Jest więc on podsycany osiągnięciami techniki szczególnie w zakresie mikro- i optoelektroniki, integrujących się w coraz większym stopniu z informatyką. Z drugiej strony czynniki pozabranżowe, np. potrzeby budżetu państwa i kierunki ogólnej polityki społeczno-gospodarczej powodują wprowadzanie regulacji przynoszących niejednokrotnie ograniczenia rozwojowe ilościowe i jakościowe. Z kolei kształtowanie się popytu jest wypadkową bardzo wielu pozytywnych i negatywnych motywacji i oddziaływań, od prostego wzrostu poziomu potrzeb i wymagań klientów – do psychologicznych włącznie.

Jest rzeczą charakterystyczną, że szybkość postępu w dziedzinie techniki, aktualizującego niemal z miesiąca na miesiąc ofertę użytkową, znacząco przekracza szybkość procesów planistycznych i inwestycyjnych, a także zdolności adaptacyjne finalnych użytkowników oferowanych produktów.

Technika dostarcza bowiem coraz sprawniejszych i nowocześniejszych nowych rozwiązań z wbudowaną inteligencją oprogramowania, ale także rozwiązań alternatywnych wobec dotychczas stosowanych. Infrastruktura kablowa jest zastępowana lub choćby tylko uzupełniana łączami radiowymi – w tym satelitarnymi. Dupleksowa, dotychczas zasadniczo analogowa transmisja głosu on-line, tj. nie dopuszczająca opóźnień, zaczyna być realizowana przy wykorzystaniu metod opracowanych i stosowanych do transmisji danych (voice over IP), w których niewielkie opóźnienia nie stanowią istotnego problemu. Pojawia się satelitarna telefonia komórkowa o globalnym zasięgu. Następują więc zmiany o charakterze jakościowym, wykraczającym poza sferę techniki, wyłamujące się z zasad m.in. suwerenności terytorialnej państwa.

Z drugiej strony występuje silna tendencja do prywatyzacji działalności w obszarze telekomunikacji. Działalność w tej branży wymaga dla niezbędnej ekspansji obszarowej wzbogacania przedmiotowej oferty urządzeniowej i usługowej oraz zapewnienia odpowiedniej jakości i niezawodności oferowanych produktów nakładów o znaczącej skali. Ponieważ jest to jednocześnie działalność przynosząca znaczące zyski, stanowi atrakcyjny obszar rynkowej działalności gospodarczej, przyciągający oczekiwane zainteresowanie prywatnego kapitału. Tym bardziej że przyszłość tej branży, niezależnie od przyszłych kierunków jej rozwoju, ma szczególnie dobre rokowania.

Czynniki te powodują, że aktualna sytuacja techniczna, organizacyjna i kapitałowa telekomunikacji zdecydowanie nie przystaje do anachronicznych już niejednokrotnie form organizacyjnych i przepisów normujących w tej dziedzinie. Kształtują się zatem silne tendencje liberalizacyjne, chociaż ze względu na gospodarczo strategiczny charakter branży występuje wiele ograniczeń liberalizację tę moderujących. W Polsce za czynniki powodujące takie ograniczenia można uznać np. potrzeby budżetu państwa związane z reformami społeczno-gospodarczymi, czy też problemy związane z poziomem zatrudnienia – gdyż nowe techniki i formy działania ukierunkowane na obniżanie kosztów wymuszają restrukturyzacje zatrudnieniowe.

Charakterystyczne ograniczenia i bariery na polskim rynku telekomunikacyjnym

Podejmując analizę czynników oddziaływujących negatywnie – barier i ograniczeń utrudniających aktywność w branży telekomunikacyjnej, trzeba w pierwszym rzędzie określić pożądane cele i kierunki działania, aby dobrze zidentyfikować czynniki negatywne utrudniające ich osiąganie.

Cele te nie mogą być wyznaczane przez interesy grupowe czy indywidualne, gdyż jako takie nie mają szansy dostatecznie szerokiego poparcia. Muszą to być zatem cele dostatecznie obiektywne, ale jednocześnie dynamizujące rozwój samej branży telekomunikacyjnej, jak i innych gałęzi i dziedzin. Można zatem przyjąć, że celami takimi są:

 

• zaspokojenie potrzeb i wymagań użytkowników systemów telekomunikacyjnych,
• stymulacja oraz wspomaganie ogólnego rozwoju społeczno-gospodarczego,
• pogłębianie wiedzy zarówno kreatywnej, twórczej, jak i dotyczącej użytkowania aktualnie oferowanych i potencjalnych środków technicznych i usług.

 

Można bowiem mówić o barierach dostrzeganych i odczuwanych przez indywidualne podmioty funkcjonujące w obszarze telekomunikacji (poszczególne firmy), określonych grupach podmiotów (np. dostawcy sprzętu komutacyjnego, dostawcy wyposażenia transmisyjnego, operatorzy itp.), bądź też o przeszkodach utrudniających harmonijny rozwój całej branży.

Wydaje się, że największe szanse mają starania o likwidację tych ostatnich, jako nie noszących cech partykularyzmu. Trzeba jednakże dobrze zdefiniować, co oznacza ów „harmonijny rozwój”, a następnie skonfrontować jego pożądane kierunki z występującymi realiami.

Nie oznacza to jednakże dopuszczalności ignorowania interesów indywidualnych podmiotów, a także ich specyficznych grup, gdyż z analizy ich specyficznych doświadczeń, zarówno negatywnych, jak i pozytywnych, często wynikają ważne wnioski.

Wśród czynników negatywnie oddziałujących na rozwój, określanych jako bariery i ograniczenia, można z punktu widzenia poszczególnych podmiotów wyróżnić czynniki „twarde”, których likwidacja leży poza bezpośrednimi możliwościami podmiotów zainteresowanych, oraz czynniki „miękkie”, które mogą być przezwyciężane odpowiednio ukierunkowanymi działaniami tych podmiotów.

Do ograniczeń pierwszego rodzaju należą przede wszystkim:

 

• ograniczenia prawne o charakterze celowym,
• ograniczenia prawne wynikające z mankamentów prawa,
• ograniczenia prawne wynikające z braku niektórych przepisów,
• ograniczenia wynikające z ogólnej polityki rozwojowej i procesów przekształceń reformatorskich.

 

Odnosi się to do przepisów dotyczących samej branży telekomunikacyjnej, ale też przepisów ogólnogospodarczych, głównie z obszaru ekonomiki.

Ograniczenia „miękkie”, to:

 

• niesprzyjające zachowania klientów, szczególnie potencjalnych,
• niedostatek kompetencji i wiedzy osób decydujących o przedsięwzięciach telekomunikacyjnych,
• partykularyzm decydentów.

 

Istotnym źródłem występujących mankamentów i niedostatków, a także pewnych patologii polskiego rynku jest ogólna sytuacja związana z podstawowymi przemianami ustrojowymi i reformami gospodarczymi państwa wychodzącego z zasad i nawyków gospodarki nakazowo-rozdzielczej. Nie bez znaczenia jest fakt, że na ten burzliwy okres przemian nałożyła się eksplozja teleinformacyjna zmierzająca do społeczeństwa informacyjnego. Stąd specyfiką rynku polskiego pozostaje w dalszym ciągu negatywny skutek zbyt silnych powiązań interesów gospodarczych ze sferą polityki, a także nadmierna rola państwa w kierowaniu poszczególnymi przedsięwzięciami gospodarczymi.

Wielką niedogodność sprawia także brak stabilności w zakresie polityki i prawa telekomunikacyjnego i stąd brak możliwości przewidywania zmian przepisów określających zasady funkcjonowania rynku telekomunikacyjnego, ale także gospodarki jako całości.

Poniżej wymieniono przykłady niektórych z obserwowanych ograniczeń.

Ograniczenia prawne

• Istnienie uprzywilejowanych podmiotów działających na omawianym rynku (np. wybór trzech dostawców urządzeń dla operatorów sieci publicznych).
• Utrudnienie stanowi zapis Ustawy o zamówieniach publicznych (Ustawa z dnia 10.06.1994 o zamówieniach publicznych z późniejszymi zmianami Dz.U. z 1994 nr 130, Dz.U. z dnia 4.07.1994 nr 645, z 1995 r. nr 99 poz. 488, 1994 r. nr 76 poz. 344) przyznający preferencje dla produktów krajowych. W dziedzinie wysokiej techniki spełnienie takiego warunku jest w zasadzie niemożliwe. Prowadzi to do uprawiania fikcji lub eliminacji nowoczesnych produktów z rynku. Nadto zapis taki jest sprzeczny z regulacjami Unii Europejskiej.
• Nie istnieją dostatecznie sprawne mechanizmy sprawdzania, czy dostarczone produkty są zgodne z deklarowanymi w ofercie przetargowej.
• Prawo telekomunikacyjne jest częściowo niezgodne z regulacjami międzynarodowymi, co utrudnia inwestycje kapitałowe międzynarodowe.

 

Ograniczenia ekonomiczne

• Brak zachęt ekonomicznych do zakupu najnowszych generacji produktów stosowanych w nowoczesnej telekomunikacji.
• Brak właściwego stymulowania korzystania z licencji produkcyjnych.
• Brak konsekwencji w realizacji stosowanych rozwiązań ekonomicznych (np. utworzono specjalne strefy ekonomiczne, których perspektywy są obecnie zagrożone. Jawi się to jako rodzaj nierzetelności wobec inwestorów).
• Względna płytkość finansowa rynku, szczególnie w segmencie klientów indywidualnych i małych przedsiębiorstw.

 

Ograniczenia organizacyjne

• Brak norm bądź ustalonych krajowych standardów dla wielu nowych wyrobów i zastosowań na bazie norm międzynarowych.
• Decyzje projektowe i inwestycyjne nie są w dostatecznym stopniu wspierane merytorycznie. W szczególności przy rozstrzyganiu istotnych przedsięwzięć inwestycyjnych obserwuje się niejednokrotnie niedostatek rzeczowej ekspertyzy, jaką mogą zapewnić interdyscyplinarne grupy specjalistów.
• Brak organizacji zdobywania wiedzy i doświadczeń celem szybkiej implementacji nowoczesnych osiągnięć techniki w Polsce (przyszłe zadanie dla Urzędu Regulacji).
• Negatywne elementy współpracy między operatorami ograniczające rozbudowę infrastruktury – a zatem i liczbę klientów.
• Zbyt silne sprzężenie gospodarki z polityką (obserwowanie w procesie deregulacji rynku).

Pomimo istnienia wymienionych ograniczeń na polskim rynku telekomunikacyjnym tendencje i kierunki rozwoju tego rynku, takie jak postęp techniczny, wzrost potrzeb użytkowników i nowoczesne prawo telekomunikacyjne przyczyniają się do ciągłej walki z barierami i stymulują nieuchronny rozwój rynku zgodny z tendencjami światowymi.

 

• Strona Kapsch Telecom Sp. z o. o.