Ochrona Środowiska XII – Systemy Zarządzania Środowiskowego
Dodatek reklamowy do RZECZPOSPOLITEJ.
nr 130 (5988) 5 czerwca 2001 r.

Preferencje dla mniej zamożnych gmin

Rozmowa z dr. inż. Kazimierzem Kujdą, prezesem Zarządu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Wysokość środków kierowanych każdego roku na realizację ekologicznych przedsięwzięć świadczy o roli Narodowego Funduszu w systemie finansowania ochrony środowiska w Polsce. Wydatki zaplanowane na ten rok wynoszą prawie 1,9 mld zł. Czy znajdą się chętni na tak duże pieniądze?

Od ubiegłego roku podejmujemy szereg działań zachęcających samorządy, które stanowią najliczniejszą grupę naszych beneficjentów, do realizacji inwestycji ekologicznych odpowiadających unijnym standardom. Obniżamy oprocentowanie naszych pożyczek, wprowadzamy zmiany w zasadach ich udzielania, dostosowujemy programy priorytetowe do wymagań naszych wnioskodawców, a także znacznie skracamy i upraszczamy proces decyzyjny w Narodowym Funduszu. Pogarszająca się sytuacja finansowa samorządów i innych podmiotów gospodarczych nie sprzyja realizacji inwestycji ekologicznych. Gminom i powiatom brakuje często środków na ten cel. Ich zainteresowanie wsparciem z Narodowego Funduszu na dofinansowanie przedsięwzięć w ochronie środowiska było w ubiegłym roku mniejsze niż zazwyczaj. Wielu inwestorów zrezygnowało z zaciągania pożyczek w oczekiwaniu na dotacje z Unii Europejskiej. Innym nie pozwalała na to wielkość zadłużeń, którymi byli już obciążeni. Ograniczenia wynikające z ustawy o finansach publicznych utrudniają wielu gminom zaciąganie zobowiązań finansowych. Zadłużenie jednostki samorządu terytorialnego nie może przekraczać 60% jej dochodów w danym roku budżetowym, a obsługa zadłużenia 15% tych dochodów. W 2000 roku zapotrzebowanie na nasze środki finansowe było więc mniejsze niż w 1999 roku, kiedy na dofinansowanie przedsięwzięć ekologicznych przeznaczono ponad 1,7 mld zł. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej stara się pomagać inwestorom w przezwyciężaniu tych trudności finansowych.

Czy nowe zasady finansowania inwestycji ekologicznych stwarzają szansę łatwiejszego dostępu do środków publicznych dla podmiotów, które nie mogły dotychczas korzystać z pomocy finansowej Narodowego Funduszu?

Ułatwienie małym i mniej zamożnym gminom dostępu do środków Narodowego Funduszu było podstawowym celem wprowadzonych zmian. Niewiele gmin posiada oczyszczalnie ścieków, kanalizacje czy wysypiska odpadów, a wymagania Unii Europejskiej w tym zakresie są jednoznaczne. Dotychczas programy priorytetowe Narodowego Funduszu były tak zdefiniowane, że gminy realizujące mniejsze inwestycje ekologiczne nie mogły korzystać z naszych środków. Na przykład w dziedzinie ochrony wód i gospodarki wodnej Narodowy Fundusz udzielał pomocy finansowej jedynie na budowę i modernizację oczyszczalni ścieków o przepustowości powyżej 2000 m³/d i systemów kanalizacyjnych, odprowadzających do oczyszczalni ścieki w ilości nie mniejszej niż 300 m³/d. Odstępstwa od tzw. warunków brzegowych obejmowały tylko inwestycje realizowane na obszarach podlegających szczególnej ochronie. Pod koniec marca 2001 roku ta sytuacja uległa zmianie. Rada Nadzorcza zaakceptowała propozycje Zarządu Narodowego Funduszu i obecnie przy rozpatrywaniu wniosków o dofinansowanie przedsięwzięć odstąpiono w ogóle od stosowania kryterium „warunków brzegowych”. Daje to możliwość wielu mniejszym gminom realizowania odpowiednich dla nich przedsięwzięć w dziedzinie ochrony wód i gospodarki wodnej, na którą wydatki Narodowego Funduszu od chwili jego powołania w 1989 roku są największe.

Nowością jest także dopuszczenie do rozpatrywania wniosków o dofinansowanie przedsięwzięć nie mieszczących się w programach priorytetowych związanych z ochroną wód i gospodarką wodną. Czy oznacza to, że każda inwestycja może uzyskać finansowe wsparcie ze środków Narodowego Funduszu?

Każda inicjatywa dobrze przygotowana, która ma istotne znaczenie dla poprawy czystości wód lub zmierza do uporządkowania gospodarki ściekowej ma szansę na dofinansowanie. Inwestor zobowiązany jest do przedstawienia kompletu dokumentów potwierdzających, że uzyskał pozwolenie na taką budowę. Pod uwagę bierze się oczywiście efektywność ekologiczną i ekonomiczną przedsięwzięcia, a także udział finansowy Narodowego Funduszu w jego realizacji. Za szczególnie ważne uznawane są zadania mające na celu ochronę ujęć wody do picia, a także poprawę stanu czystości rzek krajowych i transgranicznych, ochronę jezior i zbiorników zaporowych oraz porządkowanie gospodarki ściekowej. Dofinansowujemy obecnie również stacje uzdatniania wody, które nie mieściły się poprzednio w priorytetach Narodowego Funduszu. Coraz korzystniejsze zasady udzielania przez Narodowy Fundusz pomocy finansowej zachęcają samorządy do realizowania inwestycji ekologicznych w dziedzinie ochrony wód.

Czy wprowadzone przed kilkoma tygodniami zmiany w programach priorytetowych obejmują również inne dziedziny?

Zmiany wprowadzono także w dziedzinie ochrony przyrody i krajobrazu. Istniejące programy rozszerzono o możliwość dofinansowania zadań dotyczących zachowania i wzbogacania różnorodności biologicznej w parkach krajobrazowych. Dotychczas Narodowy Fundusz wspierał większość działań prowadzonych w parkach narodowych i lasach państwowych oraz na terenach objętych szczególną ochroną. Teraz z takiej samej możliwości będą mogły korzystać parki krajobrazowe, których jest znacznie więcej niż parków narodowych w Polsce.

Przy ubieganiu się o pomoc finansową wnioskodawcy musieli udokumentować pełne zbilansowanie kosztów zadania oraz wykazać, że nie zalegają z uiszczaniem opłat i kar ekologicznych. Czy nastąpiły tu jakieś zmiany?

Te wymogi pozostają bez zmian. Nie możemy premiować podmiotów, które nie wywiązują się ze swoich zobowiązań. Każdy, kto korzysta z wody, emituje zanieczyszczenia do atmosfery lub w inny sposób zanieczyszcza środowisko naturalne, powinien za to płacić. Opłaty i kary ekologiczne stanowią jedno ze źródeł przychodów wszystkich funduszy ekologicznych. Środki te przeznaczane są na realizację przedsięwzięć w ochronie środowiska. Nikogo również nie możemy zwolnić z obowiązku udokumentowania zbilansowanych kosztów przedsięwzięcia. Zmiany przez nas wprowadzone dotyczą natomiast udziału środków Narodowego Funduszu w planowanej inwestycji. Do niedawna wnioskodawca, który ubiegał się o pożyczkę z Narodowego Funduszu, musiał zgromadzić 50% kosztów inwestycyjnych przedsięwzięcia. Pozostałe 50% mógł uzyskać z naszych środków. Od marca bieżącego roku podwyższono wysokość udzielanej pożyczki do 70% kosztów inwestycyjnych przedsięwzięcia. Stwarza to dużo większe szanse na realizację zadania. Inwestorowi znacznie łatwiej jest zgromadzić 30 niż 50% wymaganej kwoty. Ponadto zgodnie z poprzednio obowiązującymi ustaleniami, o dotacje w wysokości do 30% kosztów inwestycyjnych przedsięwzięcia, na cele związane z ochroną środowiska i gospodarką wodną, ale nie wymienione w zasadach udzielania pomocy finansowej przez Narodowy Fundusz, mogły występować jedynie samorządy terytorialne, realizujące takie przedsięwzięcia. Nowe zasady poszerzyły krąg podmiotów uprawnionych do uzyskania takiej pomocy. Należą do nich poza samorządami terytorialnymi, ich związki i stowarzyszenia, spółki wodne lub związki spółek wodnych, których udziałowcami są samorządy terytorialne oraz spółki handlowe, w których właścicielem co najmniej 51% udziałów (akcji) jest samorząd terytorialny.

Wspomniał pan prezes o uproszczeniu procesu podejmowania decyzji o udzielanie pożyczek i dotacji ze środków Narodowego Funduszu na realizację ekologicznych przedsięwzięć. Na czym to uproszczenie polega?

Wnioskodawca ubiegający się o pożyczkę lub dotację składał w Narodowym Funduszu w ściśle określonym terminie najpierw kartę informacyjną, a następnie wniosek. Wnioski rozpatrywano w dwóch sesjach: letniej i zimowej. Procedura ta trwała wiele miesięcy. Karta informacyjna podlegała ocenie kwalifikacyjnej i dopiero po uzyskaniu akceptacji uprawniała do składania wniosku. Obecnie znacznie uproszczono sposób i terminy wystąpień o dofinansowanie. Nie jest już wymagane składanie karty informacyjnej. Jeśli jednak wnioskodawca ją złożył, będzie ona oceniana i uwzględniana. Nie zastąpi to jednak wniosku zasadniczego. Cały proces ubiegania się o dofinansowanie w myśl nowych zasad został skrócony o parę miesięcy. Kolejnym ułatwieniem dla beneficjentów Narodowego Funduszu jest wprowadzenie zasady, że wnioski można składać do 30 września 2001 roku i będą one rozpatrywane jeszcze w tym roku. Złożone np. do 30 czerwca będą rozpatrzone już do 30 lipca i wnioskodawca uzyska pełną informację o decyzji Zarządu dotyczącej dofinansowania przedsięwzięcia lub odmowy jej udzielenia, jeśli nie spełnia obowiązujących kryteriów. Wprowadzone zmiany w programach i zasadach obowiązywać będą do 31.12.2001 roku. Zmienione zasady udzielania pomocy finansowej oraz formularze wniosków są umieszczone na stronie internetowej Narodowego Funduszu www.nfosigw.gov.pl.

Czy to już wszystkie zmiany, które wprowadzono w tym roku do zasad udzielania pożyczek i dotacji ze środków Narodowego Funduszu?

Rada Nadzorcza i Zarząd Narodowego Funduszu cały czas doskonalą zasady udzielania pomocy finansowej dla samorządów i innych podmiotów. W kwietniu br. Rada Nadzorcza zaakceptowała modyfikację w zasadach, dotyczącą obniżenia oprocentowania pożyczek udzielanych jednostkom samorządu terytorialnego. Preferencje dla mniej zamożnych gmin, Narodowy Fundusz wprowadził od stycznia 2001 roku. Polegały one na zróżnicowaniu oprocentowania pożyczek w zależności od dochodów budżetowych gmin przeliczanych na jednego mieszkańca w 1999 roku. Najbiedniejsze gminy płaciły poniżej 2% odsetek od udzielanych im pożyczek oraz otrzymywały dotacje w wysokości 30% kosztów inwestycyjnych realizowanego przedsięwzięcia. Oprocentowanie pożyczek dla najbogatszych jednostek samorządu terytorialnego, na przykład Warszawy i gmin warszawskich, wynosiło 0,65 stopy redyskontowej weksli, to jest powyżej 12% procent. Mimo wprowadzenia w bieżącym roku niższych progów procentowych od 0,1 do 0,65 s.r.w. (0,1 stopy redyskontowej weksli odpowiada obecnie oprocentowaniu na poziomie 1,95% w skali rocznej) dla wielu gmin i powiatów, obciążonych znacznymi wydatkami na szkolnictwo, ochronę zdrowia czy tworzenie nowych miejsc pracy, pożyczki z Narodowego Funduszu były nadal za drogie. Aby ułatwić najbiedniejszym gminom dostęp do publicznych pieniędzy na realizację ekologicznych inwestycji, Zarząd Narodowego Funduszu ponownie obniżył ich oprocentowanie, stosownie do faktycznych możliwości finansowych samorządów. Rada Nadzorcza zaakceptowała te zmiany.

Ile wynosi teraz oprocentowanie pożyczek dla jednostek samorządu terytorialnego?

Największymi preferencjami objęto powiaty o dochodach mniejszych niż 1.415 zł na jednego mieszkańca oraz gminy o dochodach od 931 do 1.050 zł i poniżej 930 zł, które korzystają z oprocentowania pożyczek na poziomie 0,1 s.r.w. (1,95%). Gminy te uprawnione są również do uzyskiwania dotacji w wysokości 30% dla zbilansowania kosztów inwestycyjnych przedsięwzięcia. Dla powiatów i miast na prawach powiatu o dochodach od 1.416 do 1.730 zł oprocentowanie ustalono w wysokości 0,2 s.r.w. W Polsce 55% jednostek samorządu terytorialnego uprawnionych jest do zaciągania w Narodowym Funduszu najtańszych pożyczek. Wielkość dochodów w przedziale od 1.051 do 1.350 zł decydowała od początku roku o przyznawaniu gminom miejskim i miejsko-wiejskim pożyczek oprocentowanych na poziomie 0,5 s.r.w. Obecnie wprowadzono w tej grupie większe zróżnicowanie. Wyodrębniono z niej dwie kategorie: gminy o dochodach od 1.051 do 1.200 zł na jednego mieszkańca, objęte oprocentowaniem w wysokości 0,2 s.r.w i gminy o dochodach od 1.201 do 1.520 zł korzystające z oprocentowania 0,3 s.r.w. Zredukowano również wskaźnik procentowy z 0,5 na 0,35 s.r.w. dla miast na prawach powiatu o dochodach od 1.731 do 2.045 zł. Jest ich około 35% w Polsce. Według poprzednio obowiązujących zasad w stosunku do Warszawy i gmin warszawskich, miast na prawach powiatu o dochodach ponad 2.045 zł oraz gmin o dochodach powyżej 1.350 zł na osobę, których jest 10% w Polsce, stosowano najwyższe oprocentowanie – 0,65 s.r.w. Od kwietnia zostało ono zredukowano do poziomu 0,5 s.r.w. Podwyższono jednocześnie dla gmin mieszczących się w tej kategorii pułap dochodu z 1.350 do 1.521 zł na jednego mieszkańca. Jesteśmy przekonani, że korzystniejsze zasady oprocentowania pożyczek ułatwią wielu jednostkom samorządu terytorialnego skuteczniejszą niż dotychczas realizację zadań, służących ochronie środowiska zgodnie z oczekiwaniami Unii Europejskiej. Środki te będą przeznaczane głównie na dofinansowywanie przedsięwzięć porządkujących gospodarkę wodno-ściekową w miastach i na terenach wiejskich, kompleksowe zagospodarowanie odpadów oraz na inwestycje zmierzające do poprawy czystości powietrza. Ważną zmianą w nowych zasadach jest również obniżenie oprocentowania z 0,5 do 0,4 s.r.w. stosowanego przy udzielaniu pożyczek na przedsięwzięcia związane z ochroną wód i gospodarką wodną, zagospodarowaniem odpadów oraz rozwojem produkcji aparatury kontrolno-pomiarowej służącej ochronie środowiska i gospodarce wodnej. Liczymy na to, że będzie to również bodziec finansowy dla podmiotów, które realizują tego typu przedsięwzięcia.

Narodowy Fundusz finansując inwestycje ekologiczne nie tylko wpływa na poprawę stanu środowiska naturalnego, ale stymuluje również rozwój gospodarczy kraju.

Rosnące z każdym rokiem wpływy do Narodowego Funduszu ze zwrotu pożyczek oraz prowadzonych operacji finansowych pozwalają na systematyczne zwiększanie środków na ochronę środowiska. Preferencyjne pożyczki i dotacje umożliwiają dofinansowanie setek przedsięwzięć realizowanych zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Wprowadzanie dzięki pomocy finansowej Narodowego Funduszu nowoczesnych rozwiązań, urządzeń i technologii w przemyśle, które eliminują lub ograniczają ilość emitowanych zanieczyszczeń, w coraz większym stopniu decyduje o poprawie jakości wody, powietrza i gleby. Realizacja kolejnych inwestycji w dziedzinie ochrony środowiska wspieranych środkami z Narodowego Funduszu pozwoli na coraz szybsze i skuteczniejsze spełnianie wymagań stawianych nam przez Unię Europejską.

Rozmawiała Jolanta Czudak-Kiersz

 

 

• Informacja o Narodowym Funduszu Ochrony Środowiska