Energia XXXVI
Dodatek reklamowy do RZECZPOSPOLITEJ.
nr 216 (6596) 16 września 2003 r.
Roczna ocena jakości powietrza
Wypowiedź Marka Demidowicza, zastępcy wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska w Zielonej Górze
W bieżącym roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Zielonej Górze wykonał pierwszą „Roczną ocenę jakości powietrza w województwie lubuskim”. Ocena przeprowadzona została w oparciu o obowiązujące w Polsce przepisy prawne dostosowane do dyrektyw Unii Europejskiej. Celem tego projektu było uzyskanie informacji o stężeniach zanieczyszczeń w poszczególnych powiatach, ocena ich poziomu, a następnie klasyfikacja stref pod względem jakości powietrza i ewentualne wskazanie powiatów, dla których konieczne jest opracowanie programów naprawczych. Jakość powietrza oceniana była ze względu na ochronę zdrowia i ochronę roślin, w oparciu o wyniki badań przeprowadzonych w 2002 r. na terenie województwa lubuskiego przez WIOŚ w Zielonej Górze, Wojewódzką Stację Sanitarno-Epidemiologiczną w Gorzowie Wlkp. oraz Instytut Badawczy Leśnictwa w Warszawie.
Źródła emisji
Głównym źródłem zanieczyszczeń powietrza w województwie lubuskim jest emisja antropogeniczna, która obejmuje: emisję z zakładów energetycznych i przemysłowych, tzw. emisję niską z gospodarki komunalnej oraz zanieczyszczenia komunikacyjne. Wśród źródeł energetycznych i przemysłowych przeważają te pierwsze, z ok. 75% udziałem w wielkości zanieczyszczeń emitowanych przez tę grupę zakładów.
Jakość powietrza kształtowana jest również przez tzw. niską emisję zanieczyszczeń ze źródeł niezorganizowanych np.: palenisk domowych, małych kotłowni, warsztatów rzemieślniczych czy też z rolnictwa. Udział tych źródeł w zanieczyszczeniu powietrza jest szczególnie widoczny w okresie grzewczym, kiedy to wyraźnie wzrastają stężenia dwutlenku siarki i pyłu zawieszonego.
Komunikacja samochodowa jest źródłem emisji tlenków azotu, tlenku i dwutlenku węgla, całej gamy węglowodorów oraz hałasu. Oddziaływanie komunikacji na środowisko ma tendencje rosnące – w ostatnich latach nastąpił dynamiczny wzrost liczby pojazdów poruszających się po naszych drogach. Tylko w 2000 r. liczba zarejestrowanych pojazdów i ciągników w województwie lubuskim wzrosła o 14,2%. Na drogach obserwuje się również wzrost ruchu tranzytowego. Przez województwo lubuskie biegną drogi do granicy polsko-niemieckiej, a także trasy łączące północną część Polski z południem.
Rozkład przestrzenny emisji zanieczyszczeń na terenie województwa jest nierównomierny. Największe ilości zanieczyszczeń emitowane są na obszarach gęsto zaludnionych i uprzemysłowionych (Zielona Góra, Gorzów Wlkp., Żagań, Żary).
Kryteria oceny
Podstawy prawne oceny stanowią ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. oraz dwa rozporządzenia ministra środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r.: w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu i w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji.
Oceny i wynikające z nich działania odnoszone są do obszarów nazywanych strefami. Zgodnie z Prawem ochrony środowiska strefą może być aglomeracja, o liczbie mieszkańców większej niż 250 tys., lub powiat. Oceny dokonuje się z uwzględnieniem dwóch grup kryteriów ustanowionych ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz na ochronę roślin. Lista zanieczyszczeń, dla których określono wartości dopuszczalne stężeń w powietrzu dla ochrony zdrowia, obejmuje: benzen, dwutlenek azotu i siarki, ołów, tlenek węgla, ozon oraz pył PM 10, a dla ochrony roślin: dwutlenek siarki, tlenki azotu i ozon.
Podstawę klasyfikacji stref w oparciu o wyniki rocznej oceny jakości powietrza, zgodnie z art. 89 Prawa ochrony środowiska stanowią:
- dopuszczalny poziom substancji w powietrzu,
- dopuszczalny poziom substancji w powietrzu powiększony o margines tolerancji.
Margines tolerancji stanowi określony procent wartości dopuszczalnej, a jego poziom będzie stopniowo, corocznie redukowany.
Zgodnie z Prawem ochrony środowiska, co roku dokonuje się oceny stężeń, a następnie klasyfikacji stref w trzech klasach (A, B i C). Powiaty (strefy), w których poziom żadnej substancji nie przekracza poziomu dopuszczalnego należą do klasy A. Jeśli stężenie choćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny, ale jest niższe od poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji, to strefa zostaje zaliczona do klasy B, a jeżeli poziom choćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji, to mamy do czynienia z klasą C. Końcowym wynikiem klasyfikacji jest określenie dla każdej strefy jednej klasy ze względu na ochronę zdrowia i jednej klasy ze względu na ochronę roślin.
Wnioski
W świetle oceny stężeń zanieczyszczeń w powietrzu pod kątem ochrony zdrowia wynika, że w dwóch powiatach województwa lubuskiego stężenia niektórych zanieczyszczeń przekraczają poziom dopuszczalny. Są to: miasto Gorzów Wlkp., gdzie stwierdzono ponadnormatywne stężenie pyłu zawieszonego PM 10 i dwutlenku azotu oraz powiat słubicki, gdzie stwierdzono ponadnormatywne stężenie dwutlenku azotu. Oba powiaty zaliczone zostały do klasy B (zaliczenie do klasy B nie wymaga tworzenia programów naprawczych), pozostałe powiaty województwa lubuskiego, gdzie stężenia zanieczyszczeń występują poniżej obowiązujących norm, zaliczono do klasy A. W klasyfikacji pod kątem ochrony roślin wszystkie powiaty lubuskie, ze względu na niskie stężenia ocenianych zanieczyszczeń, znacznie niższe od stężeń dopuszczalnych, znalazły się w klasie A. Pełny tekst opracowania dostępny jest na stronie www.zgora.pios.gov.pl/mon/powietrze/pow.htm.
Budowa sieci monitoringu
Głównym zadaniem wynikającym z przeprowadzonej oceny jest rozbudowa automatycznej sieci pomiarowej na obszarach, na których rejestruje się, bądź przewiduje się możliwość występowania przekroczeń stężeń zanieczyszczeń. Zadanie to jest realizowane jest przez WIOŚ w Zielonej Górze poprzez uczestnictwo w projekcie Phare 2001.01.05.06 „Systemy oceny jakości powietrza – Faza II Pomoc Techniczna”. Projekt ma na celu poprawę warunków technicznych i instytucjonalnych w zakresie monitorowania i oceny jakości powietrza w ośmiu województwach południowej i zachodniej Polski (w tym województwa lubuskiego). W ramach realizacji projektu w każdym z województw nastąpi wzmocnienie systemów pomiarowych przez rozbudowę istniejących sieci oraz zbudowanie systemu łączności i stacji centralnych systemu oceny jakości powietrza (Centrum Pozyskiwania Danych), z odpowiednim wyposażeniem technicznym i informatycznym, zapewniającym możliwość nadzoru nad pracą sieci pomiarowej oraz możliwość raportowania i wizualizacji danych o zanieczyszczeniu powietrza.
Dla potrzeb modernizacji systemu oceny jakości powietrza w skali województwa lubuskiego utworzone zostaną 4 automatyczne stacje pomiarów zanieczyszczeń powietrza, zlokalizowane na terenie Gorzowa Wlkp., Wschowy, Zielonej Góry (stacje pod kątem ochrony zdrowia) i Smolar Bytnickich (stacja pod kątem ochrony roślin). W siedzibie WIOŚ utworzone zostanie Centrum Pozyskiwania Danych, gdzie dane ze stacji pomiarowych będą zbierane, następnie oceniane i udostępniane w systemie ciągłym poprzez publiczne sieci telekomunikacyjne. W Centrum odbywać się będzie również zdalne zarządzanie stacjami pomiarowymi, zapewniające stały nadzór nad ich funkcjonowaniem. Zakończenie realizacji tego projektu planowane jest na rok 2004. n
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Zielonej Górze
65-231 Zielona Góra, ul. Siemiradzkiego 17
tel. (068) 454-85-50, fax (068) 454-84-59
e-mail: [email protected]
www.zgora.pios.gov.pl