Energia XXXV
Dodatek reklamowy do RZECZPOSPOLITEJ.
nr 130 (6510) 5 czerwca 2003 r.

Gospodarka energetyczna Szwajcarii

Siła napędowa energetyki w sercu Europy

Wypowiedź Szymona Duńca, dyrektora spółki Atel Polska Sp. z o.o.

W powszechnym przekonaniu Szwajcaria to kraj serów, banków, zegarków i czekolady. Odgrywa ona jednak również ważną rolę w Europie w dziedzinie produkcji, handlu i przesyłania energii. Dlatego też w ciągu ostatnich dziesięcioleci kraj ten stał się znaczącą siłą napędową energetyki.

„Biały węgiel” i energia jądrowa

Alpy są magazynem wody Europy. „Biały węgiel” jest praktycznie jedynym rodzimym surowcem alpejskiego kraju, Szwajcarii. W związku z tym postawiono tu na wykorzystanie hydroenergii. W szybkim tempie zrealizowano przedsięwzięcia, których założeniem było przekonanie, że dla bezpiecznego zasilania w energię niezbędna jest eksploatacja elektrowni wodnych na równi ze zbiornikowymi. Dzięki temu w okresie mniejszego zużycia, latem, wytwarzane są znaczne ilości energii, których rynek wewnętrzny nie może w pełni wykorzystać. Eksport nadwyżek jest zatem głęboko uzasadniony, zarówno z punktu widzenia ekonomii, jak i energetyki. Jest to rozwiązanie ze wszech miar bardziej efektywne niż pozostawienie niewykorzystywanych, spływających w doliny wód naturze.

Elektrownie zbiornikowe są nieodzowne do dostarczania energii w okresie zimowym oraz do regulacji sieci. Ponadto stwarzają one możliwości sprzedaży energii, wykraczające poza cel podstawowy, jakim jest zaopatrzenie. Elektrownie zbiornikowe, a zwłaszcza elektrownie szczytowo-pompowe, są zakładami wytwórczymi, którymi łatwo sterować i które dają wielorakie możliwości wykorzystania. Powstające nadwyżki można w pewnych granicach zagospodarowywać w innym czasie, na przykład wtedy, gdy zapotrzebowanie, a tym samym ceny, są wysokie. Elektrownie szczytowo-pompowe mogą służyć również do tak zwanego uszlachetniania. Stosunkowo niedrogą energię z doliny obciążenia wykorzystuje się do spiętrzania wody w zbiornikach, by następnie przekształcić ją w cenną energię szczytową.

Od końca lat sześćdziesiątych Szwajcaria eksploatuje również elektrownie jądrowe. W maju bieżącego roku odbyło się ogólnonarodowe referendum na temat ich przyszłości. Pięć elektrowni jądrowych dostarcza 40% energii wytwarzanej w Szwajcarii, pokrywając podstawowe obciążenie. Aczkolwiek latem są one wyłączane z powodu prac konserwacyjnych, Szwajcaria nadal jest w stanie eksportować energię.

Konwencjonalne elektrownie cieplne są wykorzystywane w bardzo nikłym stopniu. Istniejące zakłady wytwarzają zaledwie 3% produkcji. Także i nowe źródła energii odnawialnej, takie jak wiatr i słońce, mają znikome znaczenie, mimo wsparcia ze strony państwa i branży.

Ścisłe powiązania sieciowe z sąsiadami

Duże zbiorniki wodne w Alpach znajdują się z dala od aglomeracji miejskich i przemysłowych. Z tego powodu szwajcarskie przedsiębiorstwa elektroenergetyczne już dawno wybudowały odpowiednie linie wysokiego napięcia. I tak np. już w latach trzydziestych firma Atel połączyła linią w poprzek Alp Szwajcarię Północną z elektrowniami na południu. Powiązanie z międzynarodową siecią wysokiego napięcia nastąpiło przede wszystkim ze względów bezpieczeństwa sieci. Utworzenie europejskiej sieci układu elektroenergetycznego – od roku 1951 w postaci UCPTE – pozwoliło na znaczną poprawę bezpieczeństwa sieci i jakości energii. Wynikiem tego jest powstanie dużych zdolności produkcyjnych, wyjątkowych na skalę międzynarodową. Odzwierciedla się tu korzystne położenie geograficzne oraz stosunkowo mała powierzchnia kraju, co generalnie pozwala na ściślejsze powiązania z zagranicą. W ten sposób powstały linie łączące Szwajcarię ze wszystkimi czterema krajami sąsiadującymi. Szwajcarskie sieci zasilające są bardzo nowoczesne, ich poziom techniczny odpowiada najnowszym standardom. Praktycznie wszystkie gęsto zaludnione tereny są zasilane za pośrednictwem kabli ziemnych.

Tysiąc przedsiębiorstw energetycznych

Charakterystyczną cechą szwajcarskiego rynku energetycznego jest duża liczba przedsiębiorstw. Bardzo wiele gmin ma własne elektrownie zaopatrujące je w energię. W całej Szwajcarii jest prawie tysiąc zakładów energetycznych. Należą one do gmin lub kantonów. Wiele z nich zorganizowano w formie spółdzielni. Do siedmiu największych połączonych zakładów należą linie wysokiego napięcia i większość elektrowni. Zaopatrują one liczne zakłady kantonalne i regionalne, które z kolei obsługują mniejszych dostawców (od kilkuset klientów wzwyż). Większość zakładów jest skupiona w Związku Szwajcarskich Przedsiębiorstw Elektroenergetycznych (VSE).

Silna pozycja na międzynarodowym rynku energetycznym

Szwajcaria odgrywa znaczącą rolę w międzynarodowym handlu energetycznym. Znajduje to swoje odbicie w danych statystycznych energetyki szwajcarskiej. W roku 2001 Szwajcaria wyprodukowała 68 mld kWh i zużyła 58 mld kWh. Saldo eksportowe wyniosło 10 mld kWh. Do tej stosunkowo wysokiej nadwyżki przyczyniła się produkcja elektrowni wodnych i jądrowych. Również wysoki poziom zanotowano w konsumpcji krajowej, 58 mld kWh.

W Szwajcarii latem powstają znaczne nadwyżki rzędu 9 mld kWh, które można sprzedawać do różnych krajów Europy. Jest to racjonalne z ekonomicznego punktu widzenia, gdyż bilans takich sprzedaży praktycznie zawsze jest dodatni. Ma to również uzasadnienie ekologiczne, ponieważ energią wytwarzaną w Szwajcarii bez CO₂ zastępuje się energię produkowaną za granicą konwencjonalnymi metodami termicznymi. Spożytkowanie nadwyżek produkcyjnych, wzgl. zbędnych rezerw energii, nie stanowi całości handlu energetycznego Szwajcarii. Należy tu bowiem wspomnieć również o znaczącej wymianie międzynarodowej. Ogółem w roku 2001 import energii elektrycznej wyniósł 58 mld kWh, a eksport 68 mld kWh. Wielkości fizyczne importu i eksportu opiewają według statystyki UCTE na równo połowę wartości kontraktowych. Podczas gdy udział wymiany zagranicznej energii w krajach europejskich wynosi średnio zaledwie 10 procent, w Szwajcarii sięga on 50 do 60 procent. Według UE, sprzedaż energii na wolnym rynku powinna znacznie wzrastać. W porównaniu z krajami UE Szwajcaria odgrywa zatem przykładową rolę.

O rozmiarach handlu zagranicznego na rynku energetyki świadczą następujące liczby:

• ze sprzedaży energii za granicę osiągnięto w roku 2001 przychody w wysokości 2,05 mld euro lub 3,15 centa/kWh,
• na zakup (ilości mniejszej o 10 mld kWh) energii za granicą wydano 1,3 mld euro, wzgl. 2,4 centa/kWh,
• saldo dodatnie handlu energią wyniosło zatem 0,75 mld euro. Fakt, że cena sprzedanej kilowatogodziny była o 0,75 centa wyższa od ceny energii kupionej, ilustruje w znacznej mierze tzw. uszlachetnienie, jakiego dokonuje się w Szwajcarii w handlu energią.

Na podstawie powyższych danych liczbowych można wywnioskować, że handel energią w Szwajcarii osiąga istotne rozmiary nie tylko pod względem ekonomiki przemysłu, lecz i z punktu widzenia ekonomii politycznej. Z handlem energią powiązane jest tworzenie znacznych wartości i licznych miejsc pracy dla wykwalifikowanych pracowników. Producenci energii wypracowują dochód pozwalający na utrzymanie cen energii na rynku krajowym na poziomie niższym niż miałoby to miejsce w innej sytuacji. Dodatnie saldo w wysokości 0,75 mld euro stanowi na przykład około 13 procent wydatków ogółem na roczne zużycie energii elektrycznej w Szwajcarii rzędu 5,9 mld euro.

Ceny energii na średnim poziomie europejskim

Trzy sektory: gospodarstw domowych, przemysłu i usług zużywają równo po 30% energii elektrycznej w Szwajcarii. Pozostałych 10% przypada na rolnictwo i komunikację. Ceny energii dla klientów detalicznych kształtują się na średnim poziomie europejskim, aczkolwiek w poszczególnych regionach występują znaczne różnice. Zakłady przemysłowe oraz małe i średnie przedsiębiorstwa płacą natomiast stosunkowo wysokie ceny. Przed przemysłem wielkim rysowała się szansa wynegocjowania konkurencyjnych cen przy okazji referendum w sprawie otwarcia rynku energetycznego. Naród jednak opowiedział się przeciwko otwarciu, wskutek czego ceny dla przemysłu wielkiego po części znów są przedmiotem dyskusji.

Naród decyduje o przyszłości energetyki

W ogólnonarodowym referendum we wrześniu 2002 r. naród szwajcarski odrzucił projekt ustawy o rynku energetycznym. Miała ona umożliwić otwarcie rynku w Szwajcarii. Powodem odrzucenia było głównie pewnego rodzaju „znużenie liberalizacją” głosujących. Ponieważ ani komisja ds. konkurencji Federacji nie zdołała wymusić otwarcia rynku, ani też branża nie umiała przeforsować idei dobrowolnej liberalizacji, ruch znów należy do Federacji. Federalny Urząd ds. Energetyki zamierza opracować w ciągu najbliższych dwóch – trzech lat nowy projekt ustawy, który przypuszczalnie nie będzie przewidywał całkowitego otwarcia rynku. Dla wszystkich jest jednak jasne, że Szwajcaria jako siła napędowa energetyki Europy nie może stać na uboczu. Ponadto w Europie nasila się dążenie do otwarcia rynków energetycznych.

W maju bieżącego roku naród podejmie kolejną decyzję dotyczącą przyszłości energetyki szwajcarskiej. Chodzi mianowicie o przyszłość elektrowni jądrowych, a dokładnie o dwie inicjatywy narodowe, które faktycznie mogłyby oznaczać koniec energetyki jądrowej w Szwajcarii. Ponieważ zastąpienie 40-procentowego udziału energii jądrowej w produkcji w krótkim czasie byłoby niemożliwe, Szwajcaria musiałaby importować znaczne ilości energii oraz zbudować elektrownie gazowe. To z kolei wywarłoby bardzo niekorzystny wpływ na bilans CO₂ kraju. Duże zakłady branży czynią zatem wszystko, aby opcja energetyki jądrowej pozostała nadal otwarta.

Energia to nasza specjalność

Atel jest przedsiębiorstwem energetycznym działającym na terenie Europy, mającym siedzibę w Olten (Szwajcaria). Działalność firmy koncentruje się głównie na handlu energią i obsłudze serwisowej energetyki. To funkcjonujące na zasadzie gospodarki prywatnej przedsiębiorstwo usługowe zostało założone w roku 1894 i zatrudnia obecnie około 8000 pracowników.

Jako sprzedawca energii Atel działa na obszarze całej Europy, gdzie głównymi rynkami są Szwajcaria, Włochy i Niemcy, oraz kraje Europy Środkowej i Wschodniej. Atel jest specjalistą w handlu o doskonałej znajomości rynku i bogatym zapleczu technicznym. Paleta produktów i usług obejmuje zarządzanie portfelem, dostawy do koncernów na obszarze całej Europy, derywaty, elastyczne umowy opcji, aż po koncepcje dystrybucji na zasadzie współpracy. Zaplecze produkcyjne bazujące na własnych elektrowniach wodnych i jądrowych umożliwia firmie Atel opracowywanie rozwiązań dostosowanych do indywidualnych oczekiwań klientów.

W segmencie obsługi Atel zaspokaja wszelkie potrzeby związane z produktem – nośnikiem energii (prąd, gaz, olej) – i jego zastosowaniem: siła, oświetlenie, chłodnictwo, ciepłownictwo. Klienci korzystają z usług technicznych firmy w dziedzinie zaopatrzenia w energię, techniki instalacyjnej, zarządzania budynkami, techniki przemysłu i urządzeń oraz technik komunikacyjnych. Zarówno w Szwajcarii, jak i w Niemczech Atel należy do czołowych oferentów. n

Atel Polska Sp. z o.o.
00-609 Warszawa, al. Armii Ludowej 26
tel. (022) 579-93-70, fax (022) 579-93-72
www.atel.ch

 

• Informacje o firmie Atel Polska Sp. z o.o.