Energia XXIII
72 Międzynarodowe Targi Poznańskie
Technologie przemysłowe i dobra inwestycyjne
Dodatek reklamowy do RZECZPOSPOLITEJ.
nr 137 (5607) 13 czerwca 2000 r.
System opłat kompensacyjnych (SOK)
Urząd Regulacji Energetyki
System opłat kompensacyjnych jest propozycją wyrównywania szans rynkowych wytwórców energii elektrycznej w okresie przejściowym od rynku jednego nabywcy do rynku konkurencyjnego. Wprowadzenie SOK nie powoduje zmiany obciążeń finansowych odbiorców końcowych, stwarza przesłanki do uruchomienia mechanizmów konkurencji, a w konsekwencji hamowania tempa wzrostu cen energii elektrycznej, a następnie postępującego ich obniżania.
Ratyfikowanie przez Polskę zobowiązań międzynarodowych w zakresie ochrony środowiska stworzyło konieczność dostosowania urządzeń wytwórczych do podwyższonych wymagań w zakresie emisji zanieczyszczeń. Podwyższenie sprawności urządzeń wytwórczych, powiązane z wyposażeniem ich w układy odsiarczania, odazotowania i odpopielania spalin, wymagało poniesienia znacznych nakładów, niemożliwych do sfinansowania z bieżących odpisów amortyzacyjnych i zysku, pokrytych w związku z powyższym z kredytów bankowych. Jednym z najważniejszych elementów w negocjacjach przedsiębiorstw wytwórczych z bankami było stworzenie gwarancji wypłacalności kredytobiorców. Oparto je na wieloletnich (długoterminowych) kontraktach zakupu energii w określonej ilości i po określonych cenach przez PSE S.A. Przedstawiona powyżej konstrukcja nie naruszała istniejącego wówczas status quo, gdyż w okresie zawierania kontraktów długoterminowych (KDT) PSE S.A. pełniła rolę jedynego nabywcy, w 100% pośrednicząc w handlu energią pomiędzy przedsiębiorstwami wytwórczymi i odbiorcami końcowymi. Bezpośrednim skutkiem zawarcia KDT, obok dokonanej modernizacji potencjału wytwórczego, był znaczny wzrost cen energii elektrycznej.
Konkurencja w wytwarzaniu
Koszt wytwarzania energii elektrycznej stanowi ok. 64% w cenie energii dostarczanej odbiorcom końcowym. Poszukiwanie możliwości jej obniżania poprzez poprawę efektywności funkcjonowania przedsiębiorstw energetycznych powinno zatem przede wszystkim dotyczyć tego obszaru. W odróżnieniu od sieciowych monopolistów, pośredniczących w dostarczaniu energii elektrycznej odbiorcom końcowym, wytwórcy mogą konkurować ze sobą, o ile tylko zostaną stworzone warunki dla zaistnienia rynku konkurencyjnego. Jednym z warunków zaistnienia wolnego rynku w elektroenergetyce jest zapewnienie odbiorcom energii wyboru jej dostawcy. Dopuszczenie do swobodnej gry konkurencyjnej w aktualnych warunkach spowodowałoby wyparcie z rynku „czystszej”, ale droższej energii z KDT przez forsowanie produkcji ze źródeł najtańszych, nie zmodernizowanych i w pełni zamortyzowanych. Stanowiłoby to zaprzepaszczenie wysiłku inwestycyjnego, podjętego celem sprostania międzynarodowym zobowiązaniom ekologicznym. Z drugiej strony, pozostawienie bez zmian stanu istniejącego oznaczałoby konieczność utrzymania monopolu jedynego nabywcy i tendencji wzrostowej cen energii w wytwarzaniu, a co za tym idzie także cen energii dla odbiorców końcowych, zagrażającej utratą konkurencyjności polskiej gospodarki.
Uruchomienie rynku konkurencyjnego w wytwarzaniu i obrocie energią elektryczną wymaga stworzenia mechanizmu, który z jednej strony pozwoli wszystkim przedsiębiorstwom wytwórczym oferować energię na jednakowych zasadach, z drugiej zaś strony zapewni dotrzymanie podjętych umów w aspekcie gwarancji bankowych. Poniesiony przez wytwórcę koszt, będący pochodną KDT, w części, jaka nie może być odzyskana z wpływów osiąganych na rynku konkurencyjnym, musi zostać pokryty na odrębnych zasadach, jako „koszt przejścia” od gospodarki nakazowo-rozdzielczej i rynku „jedynego nabywcy” do gospodarki wolnorynkowej i konkurencyjnego rynku energii.
Zasady funkcjonowania SOK
System dotyczy jednostek wytwórczych, aktualnie objętych KDT. Dla każdej z nich wyznaczona zostaje wielkość przychodu, niezbędna na pokrycie zobowiązań kontraktowych. Wytwórca oferuje energię z tych jednostek na wolnym rynku, osiągając z tego tytułu indywidualne przychody „rynkowe”. Będą one zależne od uzyskanej przez niego ceny rynkowej oraz wielkości sprzedaży energii. Na podstawie wyników działania na rynku wytwórców nie posiadających aktualnie KDT wyznaczana jest, wspólna dla wszystkich, obiektywna cena rynkowa – cena odniesienia. Różnicę pomiędzy przychodem wymaganym a przychodem, jaki wytwórca osiągnąłby sprzedając energię po cenie odniesienia, zwraca się wytwórcy w postaci kompensaty podstawowej. Ze względu na konieczność utrzymania, na akceptowalnym poziomie, ryzyka nieuzyskania przychodu wymaganego, odchylenia przychodów osiąganych przez wytwórcę w wyniku różnic pomiędzy wielkością sprzedaży zrealizowaną a założoną, a także pomiędzy ceną rynkową i ceną odniesienia, będą kompensowane dodatkowo. Jednakże kompensaty dodatkowe nie mogą w pełni pokrywać ewentualnego ubytku w przychodach. W przeciwnym razie SOK stwarzałby warunki dla nieuczciwej konkurencji wobec wytwórców bez KDT. Należy zaznaczyć, że w przypadku, gdyby z relacji pomiędzy ceną wymaganą i ceną odniesienia, bądź ceną rynkową i ceną odniesienia, bądź wielkościami sprzedaży zrealizowanej i założonej wynikało, że kompensata powinna mieć znak ujemny (co oznaczałoby osiąganie przez wytwórcę przychodu łącznego, wyższego od wymaganego), kompensaty te będą odprowadzane przez wytwórcę do SOK. W przedsiębiorstwie pozostanie wówczas jedynie część kompensat dodatkowych w postaci premii za zwiększoną sprzedaż lub większą skuteczność w procesie negocjowania cen.
Wymuszenie efektywności
Stała poprawa efektywności funkcjonowania jest warunkiem koniecznym utrzymania się na rynku konkurencyjnym. Byłoby wysoce niewłaściwe, gdyby wytwórcy objęci SOK byli z tych rygorów zwolnieni. SOK przewiduje następujące elementy wymuszenia poprawy efektywności:
- cykliczne przeglądy postanowień kontraktowych, zorientowane na zminimalizowanie wielkości przychodu wymaganego,
- wolnokonkurencyjną grę o odbiorców energii, skutkującą obniżaniem ceny odniesienia,
- ograniczanie wykonania przychodów łącznych, z rynku i z kompensat, w stosunku do przychodu wymaganego, w wyniku przewagi podaży energii nad popytem, ze względu na obecność na rynku wytwórców bez KDT.
Zobowiązania wobec banków, w przypadku uzyskania przez wytwórcę przychodu niższego od wymaganego, będą musiały być pokrywane na drodze dodatkowej redukcji kosztów.
Nadzór prezesa URE
Prowadzenie rozliczeń w ramach SOK, tj. określanie parametrów rozliczeń w postaci cen wymaganych, cen odniesienia, uzyskanych cen rynkowych, wielkości sprzedaży założonych i wykonanych, gromadzenie środków finansowych oraz realizacja wypłat dla poszczególnych wytwórców objętych SOK, wymaga połączonych kompetencji instytucji finansowej, źródłowej znajomości podsektora wytwarzania (ze szczególnym uwzględnieniem informacji o warunkach zawartych KDT) oraz potencjału finansowego, wystarczającego dla zapewnienia wiarygodności wobec banków-wierzycieli. Bez względu na to, komu zostanie powierzona funkcja administratora, SOK powinien być objęty bieżącym nadzorem przez prezesa URE.
Skutki wdrożenia
Podstawowym źródłem środków finansowych dla SOK będą płatności odbiorców końcowych realizowane w ramach składnika zmiennego opłaty przesyłowej, wnoszone do przedsiębiorstwa sieciowego, dostarczającego energię i przekazywane przez to przedsiębiorstwo do administratora SOK. Jednakże nie oznacza to wzrostu obciążeń finansowych odbiorców końcowych w wyniku wprowadzenia SOK.
Wdrożenie SOK wymaga odpowiedniego znowelizowania przepisów ustawy Prawo energetyczne i aktów wykonawczych, przekształcenia obecnych KDT z kontraktów towarowych w finansowe i dostosowania taryf przedsiębiorstw sieciowych do zmienionych zasad rozliczeń. Realizacja powyższych warunków pozwoli na zwolnienie wytwórców z obowiązku przedkładania taryf do zatwierdzenia przez prezesa URE, tj. uznanie rynku wytwórców za rynek konkurencyjny.
Terminem uruchomienia SOK wydaje się być koniec br.
Tomasz Kowalak
Urząd Regulacji Energetyki
Prezentacja mechanizmu SOK na stronie http://www.ure.gov.pl
- Informacje o Urzędzie Regulacji Energetyki